Bart Nijman: 'Het betere vroeger heeft en zal nooit bestaan'

Vroeger was alles beter, kent u die uitdrukking? Het is zowel een veelgebruikte verzuchting als een sneer, om mensen te verwijten dat ze in het verleden leven of terugverlangen naar een tijd die überhaupt nooit bestaan heeft.

Maar misschien bestaat het louterende heden eveneens helemaal niet. Immers: is het vandaag nou echt zo veel beter dankzij inspanningen van het progressieve ideaal, dat veel van ons denken vormgeeft?

Op basis van diverse reacties op de preek die Eva Vlaardingerbroek op de conservatieve conferentie CPAC voordroeg, viel op hoeveel relatief jonge mensen de lof bezongen van een blank Nederland, etnisch onbezoedeld, waarin de fiere Nederlander zijn natie huldigde met noeste arbeid, een hecht gezin en als het even kan ook nog geaard in een solide godsgeloof.

Niet alleen heeft die droomschets van Nederland nooit bestaan, historisch kunnen die jongelui hem überhaupt niet kennen. Het is een ideaal, dat gezien de multi-etnische samenstelling van het Westen nooit te verwezenlijken zal zijn. Goedschiks noch kwaadschiks.

Maar zij zijn niet de enigen die zo’n ideaal koesteren. Is het niet zo dat de linksprogressieve mens óók een heden verdedigt en een toekomst propageert die zijn wortels heeft in het verleden? Eind jaren zestig en de hele jaren zeventig waren vrijplaatsen voor losbandig links en het is die generatie idealisten die veel van de huidige instituties vormgeeft. De cultuursector, het onderwijs, de (zachte) wetenschappen, de publieke omroep – eigenlijk alle sectoren die voortgestuwd worden door ideologische brandstoffen.

Progressivisme wordt gedreven door jeugdig onbezonnen opvattingen over vrije liefde, het afbreken van culturele barrières en natuurlijk een stevige afrekening met het benepen conservatisme van het christendom. Dat wereldbeeld bijt zich echter stuk op een weerbarstige realiteit waarin vrije liefde weliswaar de juridische slag heeft gewonnen en gelijke rechten heeft veroverd (hoera!), maar waarin culturele barrières en religieus conservatisme nog altijd forse hindernissen opwerpen.

De islam is bekrompener dan het christendom waarmee is afgerekend. Culturele verschillen tussen mensen van verschillende afkomsten zijn wel degelijk een realiteit, en niet zelden staan de wereldbeelden van nieuwkomers op gespannen voet met de progressieve idealen van links – een werkelijkheid waarmee die idealen tot naïviteit worden gereduceerd.

Zelf ben ik geboren in het analoge 1981. Mijn jeugd is getekend door een liberaal laissez-faire waarin de progressieve misvatting dat we ‘het einde van de geschiedenis’ beleefden zich vermengde met MTV, de verveling van grunge en de opkomst van het internet – een communicatiemiddel dat destijds nog vrijheid en democratisering beloofde, maar thans is gekaapt door geld, ideologie en algoritmes.

Steeds onmiskenbaarder daalt in dat mijn vroeger wellicht beter was, maar nooit meer zal wederkeren. Niet in de laatste plaats omdat anderen – conservatief én progressief – strijden om hún betere vroeger. Dat ook nooit bestond en tevens nooit zal bestaan.