Bart Nijman: 'Kabinet-Schoof I belooft een veldslag te worden'

Zeven maanden na de verkiezingen een bordesfoto die niemand snel voor mogelijk had gehouden. Een ongekozen ambtenaar als premier, geflankeerd door bewindslieden van twee min of meer nieuwe partijen, een cynische machtspartij en een bijterig populistische buitenstaander. Laten we onszelf niet voor de gek houden: het belooft een veldslag te worden.

De verkiezingsuitslag was helder en reflecteerde de vermoeidheid van veel kiezers met vastgelopen grote dossiers. Ook de coronacrisis ligt nog altijd in het gestolde wantrouwen jegens de middenpartijen besloten. En migratie mag dan in de media voornamelijk als een verhaal van nooddruftige slachtoffers verteld worden, voor veel kiezers is het een symbool van een bestuurlijke kolerezooi met ongewenste gevolgen.

Het onderlinge wantrouwen dat in de politiek geslopen is, werd duidelijk in het formatieproces. De PVV werd op 22 november onvermijdelijk, maar haast niemand etaleerde enthousiasme om onder hun aanvoering een regering te vormen. Nieuwe handtekeningen onder oude waarden van de rechtsstaat moesten er komen, Wilders zou geen premier kunnen worden en het gezamenlijke hoofdlijnenakkoord wordt individueel uitgelegd, iedere partij langs de lijnen van z’n eigen onderhandelingsresultaat.

In de samengeklonken goegemeente van linkse pers en politiek is men al zeven maanden op zoek naar een noodstop voor wat zij beschouwen als een gevaarlijk experiment met politieke stokebranden. De karaktermoord op Ronald Plasterk leerde ons welke strategieën daarbij geoorloofd zijn.

Ook de hoorzittingen van de Tweede Kamer – een onverkwikkelijk novum – ontvouwden zich als hele lelijke tribunaaltjes, waarin niet de capaciteiten maar de karakters van beoogde bewindslieden terechtstonden bij mensen die hun vonnis op voorhand al klaar hadden.

Daarna kon de boel alsnog naar het bordes. Kabinet-Schoof I. Waarin Pieter Omtzigt continu met samengeknepen billen voorbereid zal zijn op kromme tenen. Waarin Dilan Yesilgoz, het cynisme van haar partij indachtig, altijd op zoek zal zijn naar een kans om Wilders de schuld te geven van wat voelt als een onvermijdelijk voortijdig einde. Waarin misschien wat BBB’ers, maar sowieso enkele PVV’ers onbedoeld of ongelukkig onbedachtzame uitspraken zullen doen die ze als Kamerlid hooguit op een dagje ophef zou zijn komen te staan, maar die als minister of staatssecretaris tot existentiële proporties worden opgeblazen. De zoektocht naar een noodstop zal na de bordesfoto niet gestaakt zijn.

Het kabinet zal op onwillige ambtenaren stuiten, die hun morele bezwaren niet omzetten in een ontslag, maar zullen smeden als wapen. Ondermijning van binnenuit, het zal per ministerie of dossier verschillen, maar die zal er zijn. In combinatie met de relatieve onkunde van de nieuwe regering en het onderlinge wantrouwen tussen de coalitiepartijen zal de suggestie van instabiliteit altijd sluimeren. Frans Timmermans zal op ieder stuk rood vlees happen alsof het zijn laatste avondmaal is.

En kiezers moeten toezien hoe institutionele onwil het democratisch proces gijzelt.