Leon Verdonschot: 'Volgens Boom Chicago mogen Joden wel optreden, als het maar bij en voor joden is'

Beste Dick Zijp,

Je bent ‘humor-onderzoeker’. Ik had nog nooit van dat beroep gehoord, en moest er smakelijk om lachen. Ik weet niet precies waarom, misschien zou ik dat eens moeten onderzoeken, dan zijn we meteen collega’s.

Je had deze week een ingezonden brief in de Volkskrant. De kop luidde: ‘Progressief Nederland, spreek je uit over ‘deplatforming’ van Joods-Israëlische comedian Yohay Sponder’. Op zichzelf is het een verademing dat iemand uit de linkse hoek zich uitspreekt over het feit dat de twee optredens van een Joodse comedian door Boom Chicago werden gecanceld, en hij vervolgens nergens anders wél kon optreden. Op Hans Teeuwen na heb ik niemand uit de comedyhoek hierover gehoord, terwijl die scene normaal gesproken zich zo graag afvraagt of als de oorlog komt en als ik dan moet schuilen, ik dan bij jou mag. Die vraag is nu beantwoord: dat mag, tenzij je Joods bent.   

Boom Chicago zei in een verklaring te willen helpen met het zoeken naar een alternatieve, Joodse locatie. Ze schreven het echt. Een Joodse locatie. Joden mogen wel optreden, als het maar bij en voor Joden is. Jij schrijft: ‘Ik geloof niet dat de comedyclub dit kwaad, laat staan antisemitisch, bedoelde.’ Fijn dat je gelooft dat de meeste comedyclubs deugen, maar is het mantra van deze tijd niet juist dat niet de bedoelingen tellen, maar de woorden, en hun uitwerkingen? In Amsterdam liggen meer dan veertig theaters. Geen een daarvan had plek voor Sponder. Fascinerend dat een sector waarbij in geen subsidieverzoek een zin langskomt zonder woorden als ‘inclusief’ en ‘divers’ erin geen ruimte geeft aan een Joodse comedian. Boom Chicago zegt te staan voor humor die ‘geen pijn doet’. Ongelooflijk, een comedyclub die het wezen van humor niet eens begrijpt: het verlíchten van pijn, door erom te lachen. 

Ronduit smerig was de reactie van theater Bellevue, dat enkele contextloze grappen uit Sponders repertoire lichtte en hem op basis daarvan als een genocide-toejuicher neerzette. Uit élke theatershow van íédere comedian kun je op basis van willekeurige zinnen uit een grap concluderen dat de comedian fout is. Sterker nog: je kunt dat bij íédere artiest doen. ‘Vanaf nu maak ik de regels uit.’ Zo. Ik heb zojuist met een citaat uit Het spijt me niet van Suzan & Freek aangetoond dat het twee staatsondermijnende autonomen zijn. 

Zoals jij terecht stelt, is Sponders werk niet eenduidig, zoals dat vaak het geval is bij goede kunst. Een extra reden om je als theater alleen te bemoeien met kwaliteit, niet met standpunten. ‘Dat maakt zijn humor complex, maar niet onschuldig,’ stel jij. Want uiteindelijk dóé je wel kritisch over het linkse gebrek aan verdediging van het vrije woord, maar bén je het niet. 

De enige inhoudelijk bijdrage van links aan dit debat die ik ben tegengekomen, is jouw oproep dat links zich moet uitspreken. In je eigen geval dus: vóór het cancelen. Omdat humor soms niet onschuldig is, volgens jou. Dat klopt. Onschuldige kunst heet entertainment. Maar voor álle kunst geldt: hij is vrij, of hij is niet. Zoals in Amsterdam.