Drugsvlucht

Zo’n twintig mannen en vrouwen in het groen staan klaar om iedere passagier te controleren op verdovende middelen. ‘We komen de gekste dingen tegen. Drugs in opgezette dieren, in de uitlaat van een motor, in een pruik en zelfs in luiers van baby’s. Niets is smokkelaars te gek.’

De vlucht uit Aruba valt een beetje tegen. Het merendeel van de reizigers bestaat uit vakantiegangers, waaronder veel vrouwen en kinderen. Toch worden ze allen aan een strenge controle onderworpen. De reizigers worden een voor een door een medewerker van de douane ondervraagd. Dit is de eerste mogelijkheid om te ontdekken of iemand drugs bij zich heeft. Wat is het doel van uw reis, maakt u deze reis vaker – dat soort vragen. Daarna wordt gekeken of er andere aanwijzingen zijn om een persoon verder te controleren. Als het nodig is, wordt een passagier naar een andere ruimte geleid en vindt nadere controle plaats. Na het eerste controlemoment gaat iedereen sowieso door een detectiepoort, indien nodig wordt een passagier gefouilleerd en wordt handbagage door de scanner gehaald. Soms wordt er zelfs een drugshond ingezet. ‘We hebben door de jaren heen genoeg opmerkelijke smokkelmethodes ontdekt,’ zegt Frans, teamleider bij de Douane. Hij neemt geen halve maatregelen.

We willen niet dat de bolletjes verdwijnen. Het is bewijs materiaal en bovendien belangrijk om de strafmaat te bepalen. Daarom hebben we een speciaal slikkers toilet

Zak snoepjes

Deze 100 procentscontroles zijn in 2003 ingevoerd en hebben hun nut bewezen. Bepaalde vluchten uit door het ministerie van Justitie en Veiligheid aangewezen landen met een verhoogde kans op bolletjesslikkers aan boord – het Caribisch gebied en Zuid-Amerika – worden zeer intensief gecontroleerd. Zo werden de afgelopen jaren duizenden kilo’s cocaïne onderschept op de Amsterdamse luchthaven; in 2018 alleen al 709 kilo. De strenge controles zijn er dus niet voor niets.

Wat opvalt is dat veel douanemedewerkers geen naam op hun badge hebben staan. De Douane is voorzichtig met namen, zeker bij de controles in het kader van drugsbestrijding. ‘Zoals je ziet hebben veel collega’s een badge met hun nummer erop en niet hun naam. Ze doen dat eigenlijk uit voorzorg, dat is ook waarom je sowieso weinig achternamen ziet en jullie die ook niet krijgen. We doen er alles aan om te voorkomen dat mensen bijvoorbeeld bedreigd kunnen worden of in de verleiding kunnen worden gebracht om bolletjesslikkers en de bendes erachter te helpen,’ zegt Frans ernstig. Hij zegt er ook gelijk bij dat hij dat nog niet heeft meegemaakt, maar dat geen risico genomen kan worden vanwege de gevoelige aard van het opsporen van drugs.

Wat toch best bizar is om te zien, is hoe de koffer van een jong meisje open wordt gemaakt, waarna een douanier een zak snoepjes eruit haalt en deze nogmaals door de scanner haalt. Het meisje kijkt verbaasd toe, niet wetend dat de Douane in het verleden weleens cocaïne heeft aangetroffen in zakjes met snoep. Niemand ontkomt dan ook aan de extra aandacht van de douane op deze vlucht.

Zo gemakkelijk mogelijk

Terwijl de 100 procentscontrole bij de gate wordt afgerond, komen diep in de krochten van Schiphol de laatste koffers uit hetzelfde vliegtuig op de band. In de verste hoek van de kelder bij de bagagebanden maakt de douane sinds de zomer van 2017 gebruik van een specifieke band waar zij haar controleproces heeft ingericht. Het maakt het proces sneller en vriendelijker voor reizigers. Teamleider Frans: ‘Vroeger moesten deze reizigers in de bagagehal nogmaals door een verscherpte controle met de ruimbagage. Dit doen we tegenwoordig buiten het oog van de andere reizigers.’

Terwijl we bij de band arriveren, wordt de laatste lading koffers op de band geplaatst en gescand. Verschillende koffers worden apart genomen voor een extra controle. Een team van vijf mensen checkt hier de ruimbagage met scanners en speurhonden. Douanemedewerkster Tineke houdt de scanner nauwlettend in de gaten. ‘Vooral de donkere kleuren trekken onze aandacht. Daarnaast laat ik ook koffers eruit halen met objecten met afwijkende vormen,’ zegt ze. Tineke analyseert de vlucht uit Aruba, voor de volgende vlucht wordt ze afgelost. ‘Het is echt zaak om scherp te blijven kijken. Na zo’n tweehonderd koffers is het goed om te wisselen.’ Intussen loopt de speurhond over de band. Afhankelijk van hoe het beest getraind is, ruikt hij geld, drugs of flora en fauna.

Als we de kelder verlaten, zie ik hoe een douanemedewerker een koffer opent. In de koffer zit een ingepakt cadeautje met waarschijnlijk ook weer een afwijkend ogend voorwerp. Hij pakt het uit, maar er wordt niks vreemds gevonden. Om reizigers over de inspectie te informeren, wordt in de geopende koffers een brief achtergelaten. ‘We geven daarin aan dat we de koffer hebben geopend en wat men kan doen bij eventuele schade,’ zegt Frans. ‘Dienstverlening staat bij ons hoog in het vaandel. De brief en het verplaatsen van controles naar de kelder zijn daar voorbeelden van. De manier waarop we de reizigers nu informeren, komt voort uit adviezen van de Nationale Ombudsman. We proberen alles zo gemakkelijk mogelijk te laten verlopen voor de reiziger.’

Slikkerstoilet

Wanneer de Douane iemand als mogelijke bolletjesslikker, duwer of koerier aanmerkt, komt de Koninklijke Marechaussee kijken. Zij starten vervolgens met het opsporingsproces. Robert is teamleider van de eerstelijns drugsbestrijding voor de marechaussee op Schiphol. ‘Als de Douane iemand heeft aangehouden, wordt hij of zij aan ons overgedragen. Wij brengen zo’n persoon dan buiten het zicht van de reizigers naar een aparte ruimte. In een speciaal gedeelte onder een van de gates is een grote ruimte ingericht die dient als onderzoekscentrum.’

Speciaal voor de opsporing, maar ook om mensen die niets geslikt hebben een laatste kans te geven om hun onschuld te bewijzen, staat hier ook een CT-scan. ‘We bieden mensen aan om gebruik te maken van deze scan. Zo kunnen ze als ze onschuldig zijn ook weer met een paar minuten weg zijn,’ legt Robert uit. Inmiddels wordt de machine vrijwel dagelijks wel een paar keer gebruikt. Gespecialiseerde medische medewerkers van de luchthaven voeren de scans vervolgens uit. Mensen uiten vaak hun zorgen over de straling, maar dat is niet nodig; de scanner staat op een laag standje omdat voor het detecteren van bolletjes coke niet veel straling nodig is. Desalniettemin mogen zwangere vrouwen en kinderen niet in de scan.

Reizigers die wel bolletjes hebben geslikt, moeten soms ‘ineens’ naar de wc als ze aan de marechaussee worden overgedragen. Die mogen op een speciaal slikkerstoilet. ‘We willen natuurlijk niet dat de bolletjes ineens verdwijnen. Het is allemaal bewijsmateriaal en bovendien belangrijk om de strafmaat te bepalen,’ zegt teamleider Robert. ‘Daarom hebben we een speciaal slikkerstoilet. De ruimte wordt met een camera bewaakt en de inhoud van het toilet wordt opgevangen en kan daardoor gecontroleerd worden.’

Drugs in luiers

Dat het lucratief is om cocaïne ons land in te smokkelen, blijkt wel uit de moeite die sommige smokkelaars nemen om de drugs te verbergen. Marechaussee-teamleider Robert: ‘Sommigen zijn echt heel creatief. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is geprobeerd, we komen de gekste dingen tegen. Er worden opgezette dieren geprepareerd met coke erin. We ontdekken drugs in de uitlaat van een motor, in een pruik en zelfs in luiers van baby’s. Niets is smokkelaars te gek.’

De meest gebruikte methodes om drugs te smokkelen zijn slikken (oraal), duwen (rectaal of vaginaal) en verstoppen in een tas of koffer, vaak in een dubbele achterwand of in het treksysteem. Reizigers die drugs in hun lichaamsholten verstoppen, zijn slikkers of duwers. De laatste groep duwt een bol met gemiddeld 250 tot 300 gram cocaïne in de vagina, in de anus past met 150 gram beduidend minder coke.

Sommige duwers slikken volgens Robert dan ook nog bolletjes in om de boel af te toppen. Slikkers sturen als regel zo’n 10 gram cocaïne per bolletje door hun slokdarm, ter grootte van een duim. ‘We zien dat er gemiddeld tussen de vijftig en honderd bolletjes worden ingeslikt,’ zegt Robert.

Tijdens een bezoekje aan het uitpaklaboratorium van de Marechaussee, op steenworp afstand van Schiphol, testen twee mannen in witte pakken de vangst van gisteren. ‘Het buisje wordt blauw, cocaïne dus,’ zegt een van hen. Ze weten wel waarom het smokkelen nog altijd gebeurt, ondanks de strenge controles. Reken maar uit, zegt een van hen: ‘1 gram coke is ongeveer 50 euro waard. Een gemiddelde slikker heeft dus zo’n 50.000 euro in zich.’ Het is volgens de Marechaussee schrijnend, maar smokkelaars krijgen geen bedrag dat ook maar in de buurt van die marktwaarde komt, maar riskeren wel een celstraf of zelfs hun leven.

191 bolletjes

Zo nu en dan komt de Marechaussee extreme gevallen tegen. ‘Onlangs werd een zeer extreme slikker gepakt,’ vertelt Robert. ‘Deze persoon had 191 bolletjes ingeslikt, die moesten operatief verwijderd worden.’ Ondanks het risico blijven smokkelaars het toch onverminderd proberen. Vaak gaat het volgens de teamleider wel om schrijnende gevallen. ‘Mensen worden door bendes geronseld om de cocaïne mee te smokkelen. Vaak zijn het de zwakkere mensen uit de samenleving. Ze hebben schulden of worden zelfs onder druk gezet om mee te werken. Het zijn soms slachtoffers, vaker nog dan keiharde criminelen. De mensen die achter dit soort smokkel zitten en het echte geld verdienen, blijven vaak buiten schot. Wordt een slikker gepakt dan is dat vaak ingecalculeerd risico. Het is lastig om het probleem aan de voorkant te bestrijden in de bronlanden. We kunnen helaas niet iedereen pakken,’ zegt hij met enige frustratie.

In het laboratorium van de Marechaussee werken altijd minimaal twee mensen, vertelt Robert in het bijzijn van twee collega’s in laboratoriumjassen. ‘Het vierogenprincipe geldt eigenlijk altijd bij ons. Dat maakt het voor collega’s ook zo veilig mogelijk. Hetzelfde principe wordt altijd toegepast, ook bij grote sommen geld, die worden hier ook onderzocht.’

Door het onderzoeken van de bolletjes probeert de dienst inzicht te krijgen in verschillende soorten bendes. Er wordt goed gekeken naar de manier van verpakken en iedere laag verpakkingsmateriaal wordt onafhankelijk ontleed. Daarnaast is op deze manier de hoeveelheid drugs zo netto mogelijk te wegen, wat belangrijk is voor de strafmaat. Tijdens het uitpakken komen de mannen in witte pakken drie verschillende vormen tegen: vloeibare coke, vaste coke en een soort pastavariant.

De Troon

Iedereen die gepakt wordt op de luchthaven en niet zijn onschuld met de CT-scan heeft bewezen, moet in het Justitieel Complex Schiphol minimaal drie keer schoon produceren, zoals Robert het noemt. ‘Als iemand geen bolletjes meer produceert, zal daarna drie keer schone ontlasting geproduceerd moeten worden. Tussen twee ontlastingen moet een tussenpose van tenminste acht uur zitten. Dit wordt weer gedaan op een speciaal slikkerstoilet, die vanwege de verhoging waarop hij staat de bijnaam De Troon heeft gekregen. Om de bolletjesslikkers hierbij te helpen kunnen ze van ons een laxeermiddel krijgen. Pas als er drie keer geen bolletjes worden aangetroffen bij de ontlasting krijgen ze een normaal regime. Tot die tijd zitten ze onder onze supervisie hier op een afgesloten eenheid, ieder op zijn eigen cel.’

Hoewel dat misschien zwaar klinkt, is het volgens Robert voor hun eigen bestwil dat ze zo goed in de gaten worden gehouden. In iedere cel hangt dan ook een camera. ‘Er kleeft een flink medisch risico aan het slikken van bolletjes. Als een bolletje knapt, dan is de kans op overlijden zeer groot. Daarom houden we iedereen goed in de de gaten. Natuurlijk willen we ook in de gaten houden of iemand wat probeert te verstoppen.’

Er kleeft een flink medisch risico aan het slikken van bolletjes. Als een bolletje knapt, dan is de kans op overlijden zeer groot

Het Openbaar Ministerie hanteert tegenwoordig een zerotolerancebeleid. ‘De straffen kunnen best fors zijn. Het ligt helemaal aan het aantal gram en de omstandigheden. Veelplegers krijgen een zwaardere straf.’ 

MAG HET EEN ONSJE MEER ZIJN?

De Douane en Koninklijke Marechaussee op Schiphol namen in 2018 906 kilo drugs in beslag die door reizigers naar Nederland werd gesmokkeld, blijkt uit cijfers in handen van Nieuwe Revu. Dat is 15 procent meer dan in 2017. 78 procent van alle op Schiphol in beslag genomen drugs op, haha, lijnvluchten bestaat uit cocaïne; de overige 18 procent is heroïne en de rest is xtc of mdma. In 93 van de gevallen dat een smokkelaar wordt aangehouden, bestaat de smokkelwaar uit coke.

In ladingen op vrachtvluchten worden iets meer drugs gevonden dan op burgervluchten; 947 kilo in 2018 (een afname van 4 procent ten opzichte van 2017). Op de cargo-afdeling is mdma de nummer één (48 procent), gevolgd door cocaïne (38 procent).