‘Mijn gunfactor is naar nul gedaald’

De Telegraaf ligt beduimeld op tafel. De e’s en de a’s in het logo van de krant van wakker Nederland zijn met een pen dichtgekrabbeld. ‘Mijn vrouw leest hem. Ik ook al ben ik meer een Volkskrant-man.’ Hij staart naar de voorpagina. ‘Ik zeg weleens tegen mijn vrouw: “Je laat je opruien door die krant.”’ Dan, met een dun lachje: ‘Ik ben de linkervleugel in dit huis.’

Vanuit een flat met uitzicht over de Amsterdamse Zuidas kijkt de gewezen medewerker terug op zijn episode bij de omroep die taboes wilde doorbreken. Opdrachtgevers heeft hij niet meer. ‘Ik werkte voor Talpa, voor de VARA en trad op in het theater. Niemand wil nog iets. Het ergste vond ik nog het Duitse theater in Berlijn dat een tour afzegde puur op basis van reacties uit de Nederlandse media. Het interview hadden ze niet teruggeluisterd.’ Hij heeft alle tijd om te reflecteren op zijn excommunicatie uit de media. ‘Ik ben een melaatse, maar je weet niet half hoe bevrijdend dat kan zijn,’ grapt hij.

Van der Heyden heeft een roman geschreven, waarbij hij zijn jeugd als NSB-kind als uitgangspunt heeft genomen. Zijn vader was in de oorlog hoofd van de Landwacht in Zuid-Holland en zou volgens oorlogshistoricus Loe de Jong indirect hebben meegewerkt aan jodendeportaties. Niet de Moffen Maar de Mensen komt in mei uit, hij herschrijft nu het laatste hoofdstuk over zijn tijd bij Ongehoord Nederland (ON). Correctheid terroriseert Hilversum, claimt hij. ‘Ik loop al tien jaar met hetzelfde idee te leuren: een Nederlandse versie van All in the Family. Maar het lukt me niet om het te verkopen. Bij de NPO heb ik een pilot in de vorm van een hoorspel gemaakt voor Radio 1, maar het is afgewezen met de mededeling dar er geen ontwikkeling in de karakters zit. Raar! In een sitcom zit nóóit ontwikkeling bij de karakters, dat is namelijk het kenmerk van een sitcom. Het leek me zó leuk. Archie is een beetje zo’n rechtse racist en dan komen er nieuwe buren naast hem wonen: Turken met een knappe dochter, zijn zoon wordt verliefd op dat meisje. Leuk gegeven, toch? Ik had er ook een rol in van een zwarte man die heel graag “neger” genoemd wilde worden, uit een soort trots, maar dat wilde niemand spelen. Bij PowNed had ik het gepitcht. Directeur Dominique Weesie schreef er een mail over naar zijn programmadirecteur met daarbij de aantekening: “Pas je wel op, het zijn wel PVV’ers, hè.”’

Waarom wil je het zo graag voor de PVV en ook FvD opnemen?

‘Nou, in 2012 werkte ik nog voor de VARA, waar ik Kinderen Geen Bezwaar maakte. Daar werd ik gewaardeerd. Frans Klein was daar programmadirecteur. Ik merkte dat we in een rare wereld terecht waren gekomen. We leven in een democratie, maar sommige mensen werden buitengesloten van die democratie. Dat vond ik onrechtvaardig en onverstandig.’

Wie werden er buitengesloten dan en waarvan precies?

‘Je werd er op aangekeken dat je PVV stemde. Je kan op Geert Wilders stemmen, maar mensen durfden het niet te zeggen, dat was sociaal onaanvaardbaar. PVV’ers raakten hun werk kwijt. Toen heb ik een ingezonden stuk geschreven in de Volkskrant, waarin ik dat adresseerde. Ik kreeg de hele wereld over me heen.’

Als je één kant uitsluit, dan gaat het mis. Laat in godsnaam Baudet meeregeren, want straks kan ie het in z’n eentje

Verbaasde je dat?

‘Het was een bewust genomen risico. Ik heb nog wel even op mijn bankrekening gekeken of ik het me kon permitteren om nooit meer werk te krijgen.’ (Dat kon, Van der Heyden heeft een kleine vastgoedportefeuille die hij exploiteert, met onder meer hotelkamers en appartementen). Serieus ineens: ‘Het allerstomste wat je kan doen is je afkeren van mensen die op de PVV, Orbán of Trump stemmen. Die moet je niet tegen gaan houden, want daar wordt het alleen maar erger van. Als je één kant uitsluit, dan gaat het mis. Dan kom je niet in het midden uit. Laat in godsnaam Thierry Baudet meeregeren, want straks kan ie het in z’n eentje doen. Ik kan dat niet begrijpen.’

Waarom wind je je daar zo over op? Baudet en Wilders hebben Twitter, Facebook en Instagram. Ze kunnen zeggen wat ze willen.

‘Ik vind het heel interessant wat er nu gebeurt. Bij de VARA zeiden ze: je moet verschillig zijn, wees kritisch... Maar dat is helemaal niet waar. Ze bedoelden: wees kritisch en verschillig op de mensen waar wij ook kritisch op zijn, maar je mag niet kritisch zijn op ons. Even voor de duidelijkheid: ik ben er bij de VARA niet uitgegooid door dát artikel. Kinderen Geen Bezwaar was al gestopt, ze vonden sitcoms niet meer passen in de programmering.’

Bij ON moest je wél vertrekken na je uitspraak dat Holocaust-ontkenners recht van spreken hebben.

‘We hadden een vergadering en toen kwamen we erop uit dat alles bespreekbaar moest zijn, maar dat er twee taboeonderwerpen waren: pedofilie en Holocaust-ontkenning. Daar zetten we rode kruizen door. Dat herhaalde ik ook op de radio. Toen werd mij een filosofisch dilemma voorgelegd: of ik zulke mensen nog aan het woord moest laten? Uiteindelijk wel, dus. Premier Rutte verdedigde in 2009 nog hetzelfde standpunt: hij vond dat Holocaust-ontkenning niet strafbaar gesteld moest worden. Het was niet nieuw wat ik zei, maar Arnold Karskens, de voorman van ON, zei: “Nee, maar dat mag je niet zeggen.”’

De Holocaust ontkennen is bij wet verboden.

‘Dat wist ik toen niet.’

Je vader, die in 2014 stierf, was ook een ontkenner?

‘Nee, natuurlijk niet. Hij zei alleen in de oorlog niet op de hoogte te zijn geweest van de machinale vernietiging die in het oosten plaatsvond, en ik geloof hem daarin. Hij is wel in Dachau geweest, op uitnodiging, en zag daar weldoorvoede mensen. Hij vond het wel vreemd dat hij geen brieven mee terug mocht nemen. Ik denk, je weet het nooit zeker, dat hij zich had verzet als hij het had geweten. Ik heb hem heel lang niet gesproken, omdat hij het totale kwaad vertegenwoordigde. Het was een lange man, streng katholiek, met een zware stem. Grappig, slim, maar ook egocentrisch, en zeer tegendraads als het erop aankwam. Mijn broer en ik hebben het er weleens over: wat als hij het geweten had?’

Maar waarom zou je mensen het willen laten ontkennen? Wat levert het op?

‘Louis Theroux maakt ook documentaires over mensen die vreemde denkbeelden hebben. Dat is goed, dat hoort bij ons systeem. Dat het zo in mijn gezicht zou ontploffen had ik ooit verwacht. Ik vermoed dat Francisco van Jole, hoofdredacteur van joop.nl, de opmerking heeft aangegrepen om er een punt van te maken. Die zit bij de radio en denkt: waar kunnen we hem op pakken? Dan ontstaat er ineens zo’n beeld. Zeker als je de zoon van een NSB’er bent is het een heel ongelukkig toeval. Je roept A en er wordt B van gemaakt. Wat moet je ertegen doen? Niemand heeft het interview teruggeluisterd, maar je wordt kapotgemaakt. Dat wil zeggen: ze doen een poging daartoe.’

Waarom strijden voor die waanzin?

‘Maar wacht eventjes. Dit lijkt op die dame van de NRC die hier in 2012 kwam en suggereerde dat ik een psychisch defect heb, omdat ik toch één van hen was. Ze haalde het oorlogsverleden van mijn vader erbij om mijn afwijkende gedrag te verklaren, en dat is wat jij nou ook een beetje probeert.’

Mensen mogen toch ook zeggen: donder op met je mening? Voor sommigen zijn er kennelijk wel grenzen. Dat mag toch ook?

‘Ja, dat gebeurde me bij 50Plus, waar ik op de kandidatenlijst stond. In het voorgesprek met toenmalig partijvoorzitter Jan Nagel vertelde ik dat er in de Filipijnen mensen zijn die aanhanger waren van president Duterte. Ik vond het wel interessant dat hij pragmatisch is en lak heeft aan het idealisme van de Europese rechtstaataanhangers. Dat mocht dus niet. Als je Duterte nuanceert ben je totaal ongeschikt voor de politiek. Nuanceren mag niet, dan gaat je kop eraf. Als je stelt dat we de vrijheid van meningsuiting 100 procent moeten toepassen, zelfs bij Holocaust-ontkenners, omdat dat als principe het beste is, kun je vertrekken. Als Yernaz Ramautarsing, voormalig kandidaat gemeenteraadslid voor FvD in Amsterdam, zegt: “Ik heb hier een statistiek waaruit blijkt dat Surinamers een lager IQ hebben dan Nederlanders,” dan kun je dus niet meer op de lijst van Forum staan. Het was een statistiek! En wat maakt het uit dat iemand minder slim is? De Chinezen schijnen een hoger IQ te hebben dan wij. Maakt mij dat minder waard dan een Chinees? Natuurlijk niet.’

Hij werd van de lijst afgevoerd omdat er toch een zweem van racisme in beklonken zit.

‘Dat vind ik een schandaal, dat vind ik een misdaad. Dat Baudet hem heeft laten vallen, vind ik erg. Hij heeft niks verkeerds gedaan, schuif hem een plaats hoger, dan was het een vent geweest. Het is toch vreemd dat zelfs een jongen uit Suriname dit niet mag zeggen?’

Je begrijpt toch zeker wel dat het omstreden is?

‘Alexis de Tocqueville schreef over de terreur van de publieke opinie. John Stuart Mill zei: “Als ik niet iedereen toesta om mij tegen te spreken, weet ik nooit of ik gelijk heb.” Ahmed Marcouch, de burgemeester van Arnhem, heeft ooit gezegd dat mensen bij de politie niet op de PVV mogen stemmen. Dat is een beroepsverbod. Dat vind ik erger dan de minder, minder, minder Marokkanen-uitspraak van Wilders. Dat verdiende geen schoonheidsprijs, want hij bedoelde minder criminele Marokkanen, maar Marcouch sluit pas echt mensen uit.’

Heb je het gevoel dat er een beroepsverbod tegen jou is uitgevaardigd?

‘Ik weet het niet zeker, ik ken mensen van mijn leeftijd die ook niet aan de bak komen. Maar dat mijn gunfactor naar nul is gedaald is wel duidelijk. Het werk droogt wel op. Een optreden in Amstelveen met Erik Breij, waarmee ik al decennia speel, werd afgezegd omdat er joodse mensen in de zaal zouden kunnen zitten. Ik kreeg een telefoontje: “Je begrijpt toch zelf ook wel dat het niet kan? U bent misschien geen Holocaust-ontkenner, maar dat kunnen we al die mensen niet uitleggen.” Er kleeft toch een sfeer aan je: Van der Heyden, daar is iets mee.’

Ook bij Talpa vertrok je omdat er problemen waren, onder andere omdat je struikelde over een passage in een script. Dat ging over incest.

‘Ja, ik had een script gemaakt waarbij twee lesbische vrouwen een kind wilde krijgen. De ene was wat ouder dan de ander. Die oudere had ook al een zoon. Toen bedacht ik dat die zoon als donor zou kunnen fungeren voor de jongere vrouw. Dan was het toch een beetje familie. Dat mocht niet van Will Koopman, de uitvoerend producent. Ze zei: “Het is incest.” Ik zei: “Het is misschien raar, maar het is géén incest.” “Jawel,” zei ze, “het is wel incest.” Ja, daar kan ik dus niet tegen. Dat je dat volhoudt, terwijl het niet waar is. Ik werd op een bepaald moment gek van Will, met wie ik het uitstekend kon vinden. Die gaf me ineens een leeg script terug, zonder commentaar, gewoon de print van wat ik geschreven had, met de opmerking: oorzaak-gevolg. Ik zei, toen ik zag dat er geen opmerkingen in het script stonden: “Wat klopt er dan niet, volgens jou, Will. Vertel het eens?” Zei ze: “Daar heb ik geen tijd voor, dat is jouw werk.” Het pas echt ging mis bij Meisje van Plezier, die serie van Halina Reijn. Dat moest steeds opnieuw, dus na de derde keer vroeg ik of er meer budget was. Dat was er niet. Daar kregen we ruzie over.’

Linda de Mol, die veel met haar samenwerkt bij de fictie-afdeling van Talpa, greep niet in?

‘Linda is anders. Die weet hoe het werkt. Mannen kunnen ruziemaken en daarna een biertje drinken. Linda weet: als je eenmaal de toorn van de vrouw over je afroept, vergeet ze dat niet. Ze was trouwens de beste editor die ik ken. Als ik iets schreef dan kreeg je aanwijzingen terug; opmerkingen in het groen, rood gemaakt wat volgens haar kon vervallen en haar toevoegingen stonden er in het blauw. Ik kon overnemen wat ik wilde. Het werd er altijd beter van.’

Ongehoord Nederland wil gewoon de macht pakken, laten we eerlijk zijn. Het interesseert ze verder geen reet. Arnold Karskens wil invloed, een baantje

En daar zit je dan in je eigen dramatische script.

‘Maar wat ik de laatste maanden heb meegemaakt ervaar ik ook als een enorme verrijking. De relatie met mijn omgeving is er behoorlijk op vooruit gegaan. Doordat de buitenwereld je uitkotst, word je warmer voor je intimi.’

Bij links was je al persona non grata, bij ON leek je juist je stem te kunnen laten horen.

‘Ongehoord wil gewoon de macht pakken, laten we eerlijk zijn. Het interesseert ze verder geen reet. Arnold Karskens wil invloed, een baantje. Dat willen die anderen ook. Ze willen een zeteltje in Hilversum en daarom konden ze mij niet gebruiken, want macht interesseert me niet, heeft het nooit gedaan. Ik wil mogen zeggen en kunnen zeggen wat ik vind. Dat is voor mij belangrijk.’

Dat is gruwelijk naïef.

‘Tot mijn 63ste ben ik naïef geweest, blijkbaar. Mensen willen gewoon bloed zien. Maar ik ga niet zitten liegen voor een baantje.’

Waarom was je zo naïef? Je schrijft scenario’s met zwarte randjes over getroebleerde mensen.

‘Ik kon het niet bedenken, maar ik ben blij dat ik weg ben. Met Karskens had ik een incompatibilité d’humeur. Ik geloof dat ie mij ook niet zag zitten. Hij heeft me verraden. Na mijn uitspraken over de Holocaust-ontkenners zei hij dat ik uit de kleine kern van ON moest, en toen ik eruit was, heeft hij me gewoon een schop gegeven. Daarna heeft de rest me ook laten vallen.’

Ook Joost Niemöller, je vriend?

‘Ja, en dat ging over 500 euro. Ik heb alles geslikt, maar dat niet. Mijn zoon had op zijn zolderkamertje een studiootje ingericht om voor ON vlogs en video’s op te nemen. Toen wilden ze dat niet meer, terwijl ze dat al wel hadden afgesproken, tot en met december 2019. Het ging om 500 euro, dat zouden ze per maand betalen. En toen toch niet, terwijl Niemöller nog zei: “Tuurlijk betalen we dat.” Karskens heeft het bepaald: die 500 euro krijgt de zoon van die gozer niet. Kop dicht. Een potentaat, die man.’

Heeft Niemöller nog iets van zich laten horen?

‘Nee! Omdat hij niet tegen Karskens op kan. Ik vrees dat anderen, waarmee ik bevriend was, het ook zwaar krijgen. Hij wilde de baas zijn. Je moet doen wat hij zegt, ook als het onredelijk is. Dat kan ik dus niet. Ik vind het erg voor Joost. Dat je doet wat Karskens zegt, lijkt me enorm rot.’

Karskens beweerde Jezus te hebben ontmoet.

‘Nou, dat zou toch best kunnen. Bewijs maar eens dat het niet zo is.’ Hij lacht even: ‘Ik verdedig het recht van hem om dit te mogen zeggen.’ Vanuit de keuken, tijdens het koffiezetten: ‘Mijn broer, publicist Chris van der Heyden, heeft ontdekt dat mijn beide ouders fout waren in de oorlog, maar dat mijn vader van de SS-opleiding is weggestuurd omdat ie te kritisch was. Mijn moeder zat in de redactie van een Stormfront-blaadje, maar werd eruit gegooid omdat ze zo dwars was. Dat zijn gewoon de genen. We zitten aan de foute kant, en zelfs daar zijn we lastig!’

De foute kant...

‘Nee, nou, ik denk dat het imago van de FvD een beetje is te vergelijken met de positie van de NSB in 1937. Mijn opa zei ook tegen mijn vader: “Jongen, moet dat nou met die NSB?” Maar hij zag het helemaal zitten met een nieuw Europa. Dat is de omgekeerde situatie van nu. Nu roepen ze: nee, géén Europa. Dat je opkomt voor de verdrukten is niet slecht. In mijn ogen komt de PVV op voor de verdrukten.’

Die strijd om alles te mogen zeggen heeft bij jou tot ellende geleid.

‘Vergis je niet wat voor vrijheid het geeft. Het kan me geen reet schelen wat ik nu tegen jou zeg, want ik heb niemand die me op het matje kan roepen. Het is een bezit om dit te hebben meegemaakt. Als ik over Marco Borsato lees, dan begrijp ik wat er aan de hand is. Als ik Monica Lewinsky terugkijk, denk je: holy shit. Als je zelf vindt dat je niks verkeerds gedaan hebt – ik heb geen vrouwen verkracht of mensen geslagen – dan is het niet mijn probleem dat anderen dat wél vinden. Dat ga ik me niet aantrekken.’

Hij begint een stukje uit een liedje van Janis Joplin te fluiten: ‘Freedom’s just another word for nothin’ left to lose.’

NIEUWE REVU ONTMOET HAYE VAN DER HEYDEN

Waar? Thuis, in zijn appartement met uitzicht over Amsterdam-Zuid. Wanneer? Een
paar weken na zijn exit bij Ongehoord Nederland. Verder nog wat? Voor iemand die door sommigen omschreven wordt als een gruizige bruinhemd maakt hij veel grappen over zijn achtergrond. Zijn vader zat bij de NSB, zijn moeder schreef voor een Stormfront-blaadje, beiden werden eruit gegooid wegens kritiek. ‘En ik weg bij ON, lekker serietje.’