De Ndoro-saga

Een reconstructie op basis van het juridisch dossier van voorzitter Ari Efstathiou, uit het boek Ajax in Afrika dat deze week verschijnt. ‘Ik voelde me verantwoordelijk voor de ondergang van de club.’

‘Tendai Ndoro is an Urban Warrior!’ Op de clubwebsite wordt op 30 december 2017 een nieuwe aankoop bekendgemaakt: de Zimbabwaanse international Tendai Ndoro. De dan 32-jarige aanvaller moet Ajax Cape Town met zijn goals behoeden voor degradatie. De overgang van Al-Faisaly FC in Saoedi-Arabië naar Kaapstad is in de kerstvakantie, de Zuid-Afrikaanse zomervakantie, een welkome verrassing voor de fans, die graag meer doelpunten willen zien. En die zijn hard nodig, want de club bivakkeert dan al weken in de degradatiezone.

Ndoro is een oude bekende van coach Muhsin Ertugral. Voordat de Turkse trainer in 2017 naar Ajax Cape Town komt – alweer zijn vierde periode als oefenmeester bij de club – leidt hij kortstondig Orlando Pirates, de club uit het Soweto-township van Johannesburg, waar Ruud Krol tussen 2008 en 2011 succesvol was als trainer. Ook Ndoro heeft namelijk een geschiedenis bij de Pirates. In zijn twee seizoenen daar scoort hij 25 doelpunten. En in de korte periode onder Ertugral zit hij op een keurige zeven goals in negen wedstrijden. Het idee is dat als hij dat kunstje in Kaapstad zou kunnen herhalen, de dreigende degradatie uit de Premier Soccer League (PSL) naar de National First Division (NFD) zou kunnen worden afgewend.

Het complete plaatje

lovend over Ndoro op de website van Ajax Cape Town. ‘Hij heeft bij grote clubs gespeeld en met zijn ervaring, ook in het buitenland, kan hij van grote waarde voor ons zijn.’ Wat die grote clubs dan zouden zijn, is niet helemaal duidelijk. Op Ndoro’s bescheiden cv staan clubs als Nico United uit Botswana en het Zimbabwaanse Chicken Inn. Viervoudig Zuid-Afrikaans kampioen en enkelvoudig winnaar van de Afrikaanse Champions League Orlando Pirates is de grootste club waar de aanvaller voor heeft gespeeld.

De thuiswedstrijden begin januari 2018 tegen Maritzburg United en recordkampioen Mamelodi Sundowns moet Ndoro aan zich voorbij laten gaan omdat zijn werkvergunning nog niet rond is, maar op 12 januari krijgt de spits zijn spelerskaart, wat hem speelgerechtigd maakt. Diezelfde dag maakt hij zijn debuut in het wit-rood-wit. De Zimbabwaan staat op vrijdagavond met rugnummer 47 aan de aftrap van de competitiewedstrijd tegen Platinum Stars uit Rustenburg, een stadje in het noorden van het land.

Als de bezoekers kort voor rust op 0-1 komen, lijken donkere wolken zich boven het Cape Town Stadium samen te pakken, maar diep in de tweede helft keert het tij voor de thuisploeg. Ndoro speelt de hele wedstrijd en laat in blessuretijd een glimp zien van wat de fans kunnen verwachten. Na het verstrijken van de zuivere speeltijd haalt de spits met rechts van dichtbij uit en scoort bij zijn debuut, als een echte Ajacied. Zijn 3-1 in de tweede minuut van de blessuretijd gooit de wedstrijd op slot, zeker als coach Ertugral zijn spits meteen erna een publiekswissel gunt en zo het tempo uit de wedstrijd haalt. De twee delen een dubbele high five aan de zijlijn en omhelzen elkaar.

Met het gelijk van de scorende aankoop aan zijn zijde geeft Ertugral na de gewonnen wedstrijd een interview voor de clubwebsite, waarin hij de veerkracht van zijn spelers prijst. ‘Ik neem mijn hoed af voor de manier waarop de jongens terugkwamen. We hebben ze in de laatste twintig minuten volledig van het veld gespeeld. Bijna alles ging goed in de laatste minuten, het was prachtig om te zien.’

In de vier volgende competitiewedstrijden in januari en februari staat Ndoro telkens in de basis. Eerst uit in de derby tegen Cape Town City FC (1-0 verlies), dan thuis tegen Orlando Pirates (3-0 winst), uit tegen Polokwane City (1-1 gelijk) en Golden Arrows (0-1 winst). Tussendoor mag de spits ook in de bekerwedstrijd uit tegen Orlando Pirates starten (2-0 verlies), maar in de twee competitiewedstrijden eind februari en begin maart moet hij genoegen nemen met een rol als invaller.

Clubhattrick

Met de Zimbabwaan in de ploeg is Ajax Cape Town gaan lopen. In zeven competitiewedstrijden worden dertien punten gepakt, een luxe voor een club die tegen degradatie vecht. Maar dan begint het te rommelen. Op 9 februari, kort na de competitiewedstrijden tegen Orlando Pirates en Polokwane City, meldt de disciplinaire commissie van de PSL dat de twee clubs protesten hebben ingediend tegen Ajax Cape Town. Beide hebben dezelfde klacht: Tendai Ndoro is niet speelgerechtigd en had dus niet mogen worden opgesteld.

Het protest van Orlando Pirates, nota bene de oude club van Ertugral en Ndoro, en Polokwane City heeft zijn oorsprong in de omzwerving die de Zimbabwaan dat seizoen heeft gemaakt. Ndoro zat in het seizoen 2017-2018 namelijk bijna net zo vaak in een vliegtuig als in een wedstrijdselectie. Hij speelde in die periode voor drie clubs: eerst Orlando Pirates, toen Al-Faisaly FC in Saoedi-Arabië en later voor Ajax Cape Town. In de reglementen van wereldvoetbalbond FIFA staat dat een speler in één seizoen maximaal voor twee verschillende clubs mag spelen. Maar Ndoro is in die periode twee keer getransfereerd en heeft bij al die drie verschillende clubs gespeeld – al was het maar één wedstrijd bij de Pirates en slechts vier bij Al-Faisaly. Ndoro’s hattrick aan clubs wordt kort daarvoor opgemerkt door een journalist, die op Twitter een paar dagen na zijn debuut tegen Platinum Stars melding maakt van een mogelijke overtreding van de FIFA-reglementen. Geattendeerd op het vermoeden dat de Zimbabwaan niet speelgerechtigd is, maar wel aan de aftrap verschijnt tegen Orlando Pirates en Polokwane City, tekenen beide clubs nog voor aanvang van die wedstrijden protest aan bij de PSL, zo blijkt later. Uit aantekeningen in het juridisch dossier van voorzitter Ari Efstathiou blijkt dat ook Golden Arrows en SuperSport United op een later moment protest tegen zijn club zullen indienen.

Veel voorwaarden

Artikel 5 lid 3 van de Regulations on the Status and Transfer of Players van de FIFA stelt dat een speler gedurende één seizoen bij maximaal drie clubs onder contract mag staan, maar bij niet meer dan twee clubs mag spelen. Er kan een uitzondering gemaakt worden als competities niet synchroon lopen, zoals een Europese competitie en de Amerikaanse Major League Soccer, die in een verschillend jaargetijde beginnen. Deze vlieger gaat in het geval van Ndoro niet op, want de Saudi Professional League en de Premier Soccer League lopen allebei van augustus tot mei. Efstathiou zegt de FIFA-regel te kennen, maar vindt dat ‘er veel voorwaarden aan die regel zaten, voorwaarden waaraan wij dachten te voldoen’. Het is niet duidelijk over welke voorwaarden de voorzitter van Ajax Cape Town het heeft: de drieclubsregel is erg duidelijk en laat nauwelijks ruimte voor interpretatie.

Ndoro heeft bij grote clubs gespeeld en met zijn ervaring, ook in het buitenland, kan hij van grote waarde voor ons zijn

Om opheldering te krijgen, belt Efstathiou met Michael Murphy, de hoogste jurist van de PSL. Volgens de voorzitter zegt Murphy dat het dagelijks bestuur van de competitie niet precies weet hoe dit juridisch zit, maar ze zullen erin duiken. Het advies in de tussentijd luidt: laat Ndoro de eerstvolgende wedstrijd, op 26 januari tegen Free State Stars, buiten de wedstrijdselectie. De club neemt het zekere voor het onzekere en zet de speler uit voorzorg op de tribune. Norman Arendse, de advocaat van Ajax Cape Town, vraagt de geschillencommissie van de PSL intussen om op de kortst mogelijke termijn een beslissing te nemen. De week erop staat een belangrijke wedstrijd tegen de Pirates op het programma, dus haast is geboden. Op woensdag 31 januari, de dag van de wedstrijd tegen de topclub uit Soweto, geeft de commissie haar oordeel, in een verklaring die slechts één zin telt: Ndoro is speelgerechtigd in alle wedstrijden van het seizoen. Uit aantekeningen in Efstathious juridisch dossier blijkt dat Ndoro speelgerechtigd is bevonden omdat de seizoenen in Saoedische en Zuid-Afrikaanse competities niet synchroon zouden lopen, wat aantoonbaar niet klopt. Hoe het ook zij: Ajax Cape Town lijkt veilig.

Gesteggel

De aftrap tegen Orlando Pirates is om 18.30 uur, in het Green Point Stadium. Een uur voor de wedstrijd krijgt de club een brief van de PSL waarin staat dat de competitieleiding in beroep gaat tegen het besluit van haar eigen geschillencommissie. Pikant detail van het bliksemprotest van de Pirates en het beroep van de PSL is dat de voorzitter van die club en de voorzitter van de competitie – de twee instanties die niet willen dat Tendai Ndoro op de laatste januaridag aan de aftrap verschijnt – dezelfde persoon is: Irvin Khoza. Zolang het beroep van de competitieleiding niet heeft gediend, is de uitspraak van de geschillencommissie leidend, wat betekent dat Ndoro mag spelen. De Zimbabwaan staat in de basis en geeft een assist, zijn ploeg wint met 3-0. Het is de grootste overwinning ooit van Ajax Cape Town in alle 28 wedstrijden die de club ooit tegen de Pirates heeft gespeeld. Het zou voorlopig ook de laatste zijn. Ook de uitwedstrijd in Polokwane (1-1) op 4 februari loopt uit op gesteggel. Net als de Pirates een paar dagen eerder dient de thuisclub nog voor de aftrap protest in tegen het opstellen van de volgens de geschillencommissie van de competitieleiding speelgerechtigde Tendai Ndoro. Twee clubs die in één week protest indienen en de PSL die een uitspraak van haar eigen geschillencommissie betwist – het blijkt de opmaat naar een week die de geschiedenis van Ajax Cape Town voorgoed zou veranderen.

De organisator van de Zuid-Afrikaanse competitie is intussen vooral druk met het uitzoeken van hoe het protest van Orlando Pirates en Polokwane City moet worden afgehandeld. Niemand lijkt te weten hoe dit werkt. Op 15 februari mogen de twee klagende clubs en Ajax Cape Town hun standpunten op de kwestie kenbaar maken bij de disciplinaire commissie van de PSL in Johannesburg. De uitkomst van de zitting: de drie partijen moeten hun standpunten op papier zetten en ze een maand later, op 15 maart, komen toelichten. Het eindigt met een anticlimax: na arbitrage wordt besloten dat de disciplinaire commissie niet de juiste plek is om het dispuut uit te vechten en de zaak wordt doorverwezen naar een rechtbank.

Ajax Cape Town dient protest in tegen deze uitspraak, want een gang naar een rechtbank zou weleens een tijdrovende kunnen worden en Efstathiou heeft haast. De competitie is bijna afgelopen en de club is nog niet veilig. Als rechtstreekse degradatie kan worden ontlopen, lijkt deelname aan promotie/degradatie-play-offs het hoogst haalbare. Alle aandacht moet op het sportieve vlak liggen, alles daarbuiten is een onwelkome afleiding.

De belangrijkste wedstrijd ooit

In de rechtszaak die volgt, liggen twee vragen op tafel: mag Tendai Ndoro de volgende wedstrijd tegen AmaZulu spelen en welke instantie is bevoegd om een beslissing te nemen over de vraag of Ndoro speelgerechtigd is? De rechter oordeelt dat Ndoro op 3 april niet mag spelen tegen AmaZulu en dat een hogere rechter moet beslissen welke instantie bevoegd is om een oordeel te vellen over de vraag of Ndoro dit seizoen überhaupt wel mag voetballen bij zijn derde club, Ajax Cape Town.

Wat volgt is een heen en weer geschuif van verantwoordelijkheden. Het seizoen is dan al bijna ten einde en iedereen wijst naar elkaar. De hogere rechtbank waarnaar de zaak-Ndoro is doorverwezen, stuurt het dossier in een vonnis op 24 april weer terug naar de PSL – zij moeten een beslissing nemen. Het standpunt van de competitieleiding is dan: de FIFA gaat hierover, niet wij. Het is een opmerkelijk standpunt, aangezien de wereldvoetbalbond al heeft gesteld dat de kwestie lokaal moet worden opgelost.

Nu zowel de FIFA als de rechtbank van mening is dat de competitieleiding haar verantwoordelijkheid moet nemen en tot een oordeel moet komen, lijkt een doorbraak in zicht. Het seizoen loopt op z’n eind, maar de PSL maakt geen haast. Weer wordt besloten dat er een arbitrage moet plaatsvinden, in Johannesburg op 11 mei, daags voor de laatste wedstrijd van het seizoen, thuis tegen Kaizer Chiefs – ‘de belangrijkste uit het bestaan van de club,’ aldus voorzitter Efstathiou. Er worden drie arbiters geselecteerd, van wie er maar één beschikbaar is voor de wedstrijd tegen de Chiefs. En dat is uitgerekend William Mokhare, in wie Efstathiou geen vertrouwen heeft, omdat hij vermoedt dat Mokhare vooringenomen is. De nationale voetbalbond SAFA wijst uiteindelijk toch Mokhare aan, ondanks protest van Efstathiou. ‘Voor mij is er geen enkele twijfel dat het aanstellen van deze arbiter een vooropgezet plan was.’ Khoza en de PSL willen van Ajax af, zo lijkt het.

Harde straf

Dat gevoel wordt versterkt door wat er op vrijdag 11 mei plaatsvindt, of eigenlijk de dag ervoor. Op donderdagochtend wordt de arbitragezaak tot nader order uitgesteld, omdat Mokhare door onvoorziene omstandigheden verhinderd is. Efstathiou cancelt de vliegtickets voor hem en zijn advocaat, waarna alle partijen een mailtje van Mokhares secretaresse krijgen waarin staat dat hij ineens toch wel kan en de arbitrage gewoon door kan gaan. Efstathiou protesteert, en in de nacht van donderdag op vrijdag krijgen alle partijen een bericht van de voorzitter van de Zuid-Afrikaanse bond dat de meeting is gecanceld vanwege onduidelijkheid over Mokhares agenda.

Op vrijdag blijkt dat de bijeenkomst toch is doorgegaan en dat alle partijen behalve Ajax Cape Town aanwezig waren bij dit voorgesprek. De advocaat van Platinum Stars lijkt zich te verspreken als hij een e-mail over dat overleg ook naar Ari Efstathiou stuurt. Waarom was Ajax Cape Town niet welkom? De voorzitter is woest, maar in het belang van de club kan hij niet anders dan het spel meespelen en zich op maandag 14 mei bij de andere partijen voegen als ze wederom met arbiter Mokhare om de tafel gaan. Op maandag 14 mei, twee dagen na de met 2-1 verloren thuiswedstrijd tegen Kaizer Chiefs, vindt de uiteindelijke arbitrage plaats, waarvoor deze keer ook voorzitter Efstathiou is uitgenodigd. Het seizoen is intussen afgelopen. Ajax is als een-na-laatste geëindigd en heeft zodoende recht op deelname aan de nacompetitie. Maar het loopt anders. Efstathiou: ‘De arbitrage was totaal eenzijdig, walgelijk gewoon. We konden niet anders dan weglopen.’

De arbitrage was totaal eenzijdig, walgelijk gewoon. We konden niet anders dan weglopen

De ochtend erna wordt bekendgemaakt dat Ajax Cape Town wordt gestraft voor het opstellen van de niet-speelgerechtigde Tendai Ndoro. De straf is een harde: de club wordt op 15 mei veroordeeld tot het verliezen van drie wedstrijden in januari en februari: de gewonnen wedstrijden tegen Platinum Stars en SuperSport United en het gelijkspel tegen Polokwane City. De uitslagen worden omgezet in een 3-0 verlies en alle zeven punten die in deze wedstrijden zijn behaald worden afgenomen. Ook moet de club een boete van 350.000 rand betalen, omgerekend 23.500 euro, plus arbitragekosten.

Omdat de reglementair verloren wedstrijd tegen Platinum Stars – Ndoro’s debuut, waarin hij in blessuretijd de 3-1 scoorde – niet alleen betekent dat Ajax Cape Town drie punten verliest, maar ook dat de club uit Rustenburg er drie bij krijgt, wisselen de twee clubs in de degradatiezone van plek. En dat is slecht nieuws: niet de Stars, maar Ajax eindigt seizoen 2017-2018 op de zestiende en laatste plek. Ajax Cape Town is gedegradeerd, als eerste Ajax 1 ooit ter wereld.

Hoewel er zeven punten in mindering worden gebracht, blijven de overwinningen op Orlando Pirates – met Polokwane City de partij die heeft geprotesteerd tegen het opstellen van Tendai Ndoro – en Golden Arrows wel staan. Waarom de PSL uiteindelijk ‘maar’ zeven punten in mindering brengt, en niet ook de zes punten tegen de Pirates en Polokwane, is niet helemaal duidelijk. De competitieleiding kan of wil desgevraagd geen antwoord geven op de vraag waarom niet alle dertien punten van de wedstrijden waarin Ndoro heeft gespeeld worden afgetrokken.

Efstathiou probeert nog wel in de rechtbank zijn gelijk te halen, met als argument dat de arbiter William Mokhare niet gezamenlijk overeengekomen is maar eenzijdig aangesteld is, en dat de FIFA moet beslissen over Ndoro. De rechter geeft Ajax gelijk, maar de FIFA verwijst de club meteen weer terug: de reglementen zijn duidelijk, de kwestie moet in Zuid-Afrika opgelost worden. De Zimbabwaanse aanvaller is weer het middelpunt van een cirkel waarin iedereen naar elkaar aan het wijzen is. Je zou het bijna vergeten, maar Mamelodi Sundowns is dan al voor de achtste keer kampioen geworden.

‘God heeft het zo gewild’

Na het mislukte blokkeren van de play-offs wil Efstathiou ook de start van de competitie via een gang naar de rechter uitstellen. Het nieuwe PSL-seizoen start op 3 augustus 2018 en op 29 juli dient een rechtszaak waarin de club een ultieme poging waagt om toch nog te worden opgenomen in het rijtje van zestien clubs die aan de competitie deelnemen. De voorzitter heeft de competitieleiding dan al voorgesteld om eenmalig zeventien clubs toe te laten tot het seizoen, blijkt uit Efstathious juridisch dagboek, maar dat vinden Irvin Khoza en de rest van het bestuur geen goed idee. Ook van de rechter krijgt Efstathiou nul op het rekest.

De competitiestart gaat gewoon door, waarna de voorzitter eieren voor zijn geld kiest en wel moet spelen in de eerste divisie. Efstathiou: ‘Als de competitie start, zitten we in de NFD. Als we niet in de NFD spelen, krijgen we geen punten en degraderen we ook daaruit.’ Omdat het hele proces zo vier of vijf jaar kan duren, heeft Ajax besloten te berusten in de degradatie en in de eerste divisie te spelen. De degradatie is daarmee definitief.

Na alles wat er was gebeurd, was de beste keuze om de club te verlaten. Ik zou nooit enige waarde voor het team kunnen hebben

Naast de club krijgt ook Tendai Ndoro straf voor zijn aandeel in het debacle en wordt voor twee wedstrijden geschorst. Hoewel hij een half jaar eerder een contract voor twee jaar tekende, mag hij vertrekken. De spits uit Zimbabwe tekent op 25 juni 2018 een nieuwe verbintenis bij Highlands Park FC, een club uit Johannesburg. Ndoro speelt. sindsdien zijn wedstrijden in de PSL – hij wel.

‘Het was niet mijn fout, maar het voelde alsof ik de club had laten vallen,’ zegt Ndoro in voetbalmagazine Soccer Laduma in februari 2019. In het interview gaat de Zimbabwaan in op wat in de Zuid-Afrikaanse voetbalmedia de Ndoro-saga is gaan heten en zijn carrière naar eigen zeggen ‘bijna heeft verwoest’.

In het tweejarige contract dat Ndoro eind december 2017 tekende, was een clausule opgenomen dat hij transfervrij mocht vertrekken als Ajax Cape Town zou degraderen. De spits koos voor een vertrek. ‘Na alles wat er was gebeurd, was de beste keuze om de club te verlaten. Hoe zou ik me voelen in de NFD, terwijl ik me verantwoordelijk voelde voor de ondergang van de club? Ik zou nooit enige waarde voor het team kunnen hebben,’ blikt de speler in Soccer Laduma terug.

De transfer naar Highlands Park is voor Ndoro eigenlijk plan C. Met Ajax Cape Town in de eredivisie spelen was plan A, maar na de degradatie zet de speler in op een overgang naar Turkije. Er zijn drie clubs die hem wilden hebben, maar er is een probleem: Ndoro mag het land niet verlaten vanwege een rechtszaak die zijn vrouw tegen hem heeft aangespannen. De aanklacht luidt ‘mishandeling’ en de voetballer moet in Zuid-Afrika blijven tot er een veroordeling of vrijspraak volgt. Als hij een nieuwe club wilde vinden, moest het dus een lokale club worden. ‘Ik ben blij dat ik het nu achter me kan laten,’ zegt Ndoro. ‘God heeft het zo gewild.’

Ajax in Afrika, Jonathan Ursem, Volt, €20,99