Fabels over de Führer

Een overzicht van de hardnekkigste complottheorieën.

1. Hitlers vader was een Jood

De vreemde verhalen beginnen al voordat Adolf Hitler werd geboren. Ergens in zijn stamboom klopte er iets niet en Hitler was zich daar hoogstwaarschijnlijk van bewust. Hij deed zijn best er zo weinig mogelijk aandacht aan te schenken, maar toen hij de macht had om allerlei bewijs te laten verdwijnen, liet hij het Oostenrijkse dorpje Döllersheim en omgeving platwalsen om plaats te maken voor een militair trainingsoord. En dat was nu net de regio waar zijn familie vandaan kwam.

Hitler liet onderzoek doen naar zijn voorgeslacht en na de oorlog deden historici hetzelfde. Het bleek dat er een cruciale schakel in zijn stamboom ontbrak. Iemand had een kind verwekt bij Hitlers oma Maria Anna Schicklgruber, maar wie dat was, bleef tot na de geboorte van het kind onbekend. De jonge vrouw hield de naam van haar minnaar om de een of andere reden verborgen en die kwam dan ook niet voor in de officiële stukken die bij de geboorte werden opgemaakt. De plek waar de naam moest worden ingevuld bleef leeg, en dus was een van Hitlers opa’s een onbekende.

Opvallend was ook de manier waarop het kind dat later de vader werd van Adolf Hitler, opgroeide. Alois woonde bij het gezin van een van de twee broers Hiedler – een naam die net als ‘Hitler’ een dialectvariant van de naam Hüttler was – toen de andere broer met zijn moeder trouwde. Een vreemde kwestie, maar het was tijdens Adolf Hitlers leven al te lang geleden om er nog een betrouwbare verklaring voor te vinden.

Later, toen Hitlers vader een volwassen man was, vulde men op de open plek in de dooppapieren en de geboorteakte, gespeld als ‘Hitler’, de naam van de vader in. Waarschijnlijk had dat met een erfenis te maken. Een van de twee broers was overleden en juist die werd benoemd als vader. Maar omdat de datum van de aanvulling netjes genoteerd was, kon jaren later nog steeds worden vastgesteld dat de naam van Hitlers opa ooit onbekend was geweest. En dat veroorzaakte allerlei speculaties over Adolf Hitlers afkomst, vooral na de oorlog.

Hij zou impotent, frigide, necrofiel, homofiel en pedofiel zijn geweest, en maar één testikel en een uitwerpselenfixatie hebben gehad

Er werden verschillende suggesties gedaan over Joodse mannen die de vader hadden kunnen zijn, maar geen enkele ervan was een serieuze optie. Historici gingen er dan ook bijna allemaal vanuit dat een van de twee broers Hiedler de opa van Hitler was. De manier waarop Hitler met de kwestie omging, door onderzoek stil te houden, er zelf niets over te zeggen en door allerlei materiaal over vroeger te laten verdwijnen, werd verklaard door Hitlers eigen twijfel. Hij wist zelf waarschijnlijk ook niet precies hoe het zat en dat was voor een man die zo op de zuiverheid van ras hamerde, een mogelijke valkuil. Een Hiedler als opa van de Führer leek het meest logisch, maar zeker weten deed niemand het. De enige manier om zekerheid te krijgen was door middel van dna-onderzoek. Maar van Hitler was geen dna bekend en van zijn vader ook niet.

Maar er waren wel nazaten van de vader, bedacht de Belgische journalist Jean-Paul Mulders in 2009 en hij kwam met een opvallend verslag op de proppen over het dna-materiaal dat hij van de Amerikaanse nazaten van Hitlers vader had weten te bemachtigen. Dat vergeleek hij met dat van de Hitlers die nog in Oostenrijk woonden. Hitler bleek gewoon een Hiedler te zijn.

2. Hitler bedacht de Autobahn

Voor de Duitsers was het leven in de jaren 30 beter dan dat in de jaren ervoor. De aanleg van de autosnelwegen, de herbouw van steden, de bouw van het grootste vakantieoord ter wereld en het stimuleren van de automobielindustrie zouden de economie hebben aangejaagd. Hitler staat nog steeds bekend als de bedenker van de Autobahn en hij liet er tijdens zijn leven een groot deel van aanleggen. Maar klopte dat wel? Economen zeggen dat er in het Duitsland van Hitler absoluut geen sprake was van een gedegen economisch beleid. Toen de internationale economie in de eerste helft van de jaren 30 aantrok, liep inderdaad ook de werkloosheid in Duitsland snel terug, maar de (wegen-)bouwprojecten hielpen nauwelijks tegen de oplopende schulden van de staat en men zegt dan ook dat Hitler zijn land, zeker vanaf 1937, naar een zekere economische afgrond leidde.

De eerste autosnelweg in Europa was de Automobil-Verkehrs- und Übungs-Strasse vlakbij Berlijn. Het was een snelweg waarop ook geracet kon worden. Wie nu via de E51 Berlijn binnenrijdt, maakt gebruik van deze oude snelweg annex racebaan. Maar met de aanleg ervan had Hitler niets te maken, want die was al in 1913 begonnen. Een andere snelweg, die tussen Keulen en Bonn, was ook al klaar voor Hitler aan de macht kwam. Omdat hij aan de basis moest staan van de nieuwe Duitse snelwegen, werd die weg echter gedegradeerd tot gewone provinciale weg. Daarna stak Hitler op 23 september 1933 symbolisch de eerste schop in de grond van het nieuwe traject tussen Frankfurt am Main en Darmstadt. Hitler zei dat er in de toekomst per jaar duizend kilometer snelweg zou worden aangelegd, maar in 1943 was er nog geen vierduizend kilometer van gerealiseerd. Dat was nog steeds behoorlijk veel, maar op het werkloosheidscijfer had het project veel minder effect gehad dan van tevoren gedacht.

Publicitair had het meer effect. Hitler liet zich, naarmate de oorlog slechter verliep, niet meer in het openbaar zien, terwijl de kranten wel iets over hem wilden schrijven. Duitsland had immers positieve beelden nodig om de negatieve uitwerking van de oorlog te compenseren. Oude foto’s werden daarom vaak opnieuw gebruikt en die van de aanleg van de snelwegen bleken uitermate effectief. Het leek wel alsof de opbouw van het land nog steeds doorging, ook tijdens de oorlog. En daar bleef het niet bij. In heel Europa dacht men nog lang dat Hitler de uitvinder was geweest van de Autobahn. En dat was een direct gevolg van nazipropaganda.

3. Hitler had een zoon 

Hitler had een zoon Hitler had geen kinderen, hij kon ze misschien niet eens krijgen. Toch is er meerdere keren beweerd dat hij er wel een had. Bijvoorbeeld in 1976, toen historicus Werner Maser een vreemde brief ontving van ene Jean-Marie Loret, die beweerde dat hij de zoon van Hitler was. Maser onderzocht de zaak en vond, zo zei hij, getuigen die het verhaal bevestigden. Ze kwamen uit de regio in Noord-Frankrijk waar Hitler weleens kwam toen hij soldaat was tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zijn vriendinnetje woonde er. Toen Hitler jaren later bekend werd, herkenden ze hem. Dat zoiets wel een heel knap staaltje herinneringskracht was, negeerde Maser. Zijn collega’s vonden dat hij wel erg manipulatief te werk was gegaan. Hij was redacteur van een biografisch werk van Hitlers kamerdienaar Heinz Linge. Maar Linge stierf voor de publicatie van het boek en Maser had hem als redacteur woorden in de mond gelegd. Ook als het ging over de zoon van Hitler.

Nadat het even stil was geweest rondom de kwestie beweerde in 2012 een Franse krant dat er nieuw bewijs was. Hitler had geld laten brengen naar het meisje en ergens op een zolder was een schilderij gevonden dat van Hitler zou zijn. Daarop was een meisje te zien dat wel erg op de moeder van Loret leek. Het dna dat journalist Mulders had verzameld had in eerste instantie met deze zaak te maken. Hij kon het dna van de Hitler-familie vergelijken met dat van Loret. Omdat hij wist dat Hitler hetzelfde dna had als zijn familie, kon hij ook bepalen of Loret een Hitler was. Er bleef uiteraard niets van het verhaal overeind. 

4. Hitler had een pervers seksleven

Veelvuldig werd er in het verleden gespeculeerd over het seksleven van Hitler. Hij zou impotent zijn geweest, frigide, necrofiel, stiekem homofiel, hij had een geslachtsziekte opgelopen tijdens een bezoek aan een Joodse prostituee, dwong zijn geliefdes tot sadomasochistische handelingen, was een aan pedofilie grenzende liefhebber van jonge meisjes, schaamde zich voor zijn ontbrekende testikel of had een uitwerpselenfixatie.

Otto Strasser beweerde dat Hitler pervers was. Hij zei dat Hitlers nichtje Geli hem in een privégesprek had verteld dat Hitler haar regelmatig opdroeg over hem heen te plassen. Toen hij dit verhaal bekendmaakte, was het meisje echter al overleden, was zijn broer door de nazi’s vermoord en had hijzelf een ideologisch conflict met Hitler. Voor deze en andere extreme beschuldigingen was geen bewijs, en het viel op dat het vaak oplichters of uit de gratie gevallen oud-volgelingen waren die dit soort dingen vertelden.

Anderen dachten dat Hitler aseksueel was. Dit waren meestal medewerkers of bekenden van hem. Ze wisten vaak niets over zijn seksleven en ze aanvaarden de status van Hitler als aseksuele halfgod die het getrouwde leven liet schieten voor zijn huwelijk met Duitsland. Affectie voor zijn vriendin Eva Braun toonde Hitler nooit in het openbaar.

Er waren er ook die dachten dat Hitler een vrij normaal seksleven had, maar van die groep hoorde je niet zoveel. Gewaardeerde historici durfden hun vingers er wellicht niet aan te branden, maar Ian Kershaw zei er wel iets over. Hij vermoedde bij Hitler een ‘uitermate gestoorde, onderdrukte seksuele ontwikkeling’, maar gaf toe dat dit geen zekerheid was. En daar lag het probleem. Er viel vrij weinig met zekerheid te zeggen over Hitlers seksleven en dat is nog steeds zo. Er zijn geen uitgebreide beschrijvingen van bedpartners van Hitler beschikbaar en ook geen foto’s of filmpjes.

Eva Braun schreef in haar dagboek weleens iets dat leek te gaan over seksualiteit. ‘Gisteren kwam hij totaal onverwachts, en we hadden een heerlijke avond,’ noteerde ze bijvoorbeeld, maar wat dat avondje samen precies inhield, weten we niet. In een bijdrage uit 1935 ging ze wat verder en schreef: ‘Hij heeft mij alleen nodig voor een speciale reden. Dat kan gewoon niet anders.’ Wat die speciale reden geweest is laat zich misschien hier wel raden, maar erg veel is het nog steeds niet.

In een belangrijk geacht rapport van psycholoog Walter C. Langer dat in 1944 in Amerika verscheen, werd wel ‘officieel’ iets geconcludeerd over Hitlers seksualiteit. Hij was homoseksueel, een liefhebber van pornografie, hij hield van sadomasochistische seks en hij had een uitwerpselenfixatie. Maar Langer baseerde zijn uitspraken op die van een aantal door Hitler verstoten volgelingen die hun gram wilden halen. Met Hitler zelf had hij nooit gesproken en ook niet met zijn bedgenoten.

De wilde verhalen over de syfilis die Hitler bij een Joodse prostituee had opgelopen en de verminkingen die hij aan zijn geslachtsdelen zou hebben omdat er een bok in zou hebben gebeten, bleken niet te kloppen met de bevindingen van artsen. Maar één ding bleef over. Een arts in de gevangenis waarin Hitler in 1923 verbleef, constateerde een niet-ingedaalde teelbal. Daar zou hij zich mogelijk voor hebben geschaamd, maar of dat verder invloed heeft gehad op zijn seksleven, blijft een mysterie.

5. Hitler was verslaafd aan crystal meth

Onderzoekers vroegen zich ook af of Hitler een zware drugsverslaving had. Hij had meerdere artsen en die verweten Hitlers privéarts Theodor Morell dat hij de Führer afhankelijk had gemaakt van drugs. Het viel de artsen op dat Hitler niet meer de man was van de grote successen uit 1940. Hij zag er slecht uit, trilde erg en had een doffe blik in de ogen. Voor wie nog echt wilde geloven in Hitler was dit moeilijk te verkroppen. De droom van een Derde Rijk viel in duigen en wie was daarvoor verantwoordelijk? Toch zeker niet de grote Hitler van vroeger? Dat moest iets of iemand anders zijn. Zouden het de drugs zijn geweest die Morell hem toediende? Crystal meth is een term die men in het verleden niet gebruikte. We kennen het nu als een zwaar verslavend middel dat nogal wat slachtoffers maakt. Nu klinkt het wel interessant om Hitler in een krantenkop aan deze drugs te koppelen, maar de middelen die Hitler mogelijk gebruikte, waren niet zomaar te vergelijken met de crystal meth van nu.

Historicus Ian Kershaw geloofde er in ieder geval niet in dat Hitler verslaafd was aan opiaten of cocaïne. Hij noemde wel de amfetamine, maar zei dat het nooit bewezen was dat Hitler dat middel gebruikte, en belangrijker: hij geloofde niet dat het zijn gedrag beïnvloedde. Wel gebruikte Hitler het middel vitamultin, waarin pervitine gezeten zou kunnen hebben, een middel met amfetamine dat aan het front werd gebruikt om angst te onderdrukken.

Hoe men in een Britse documentaire omging met de harddrugsverslaving is illustratief voor de manier waarop sommige tv-makers met de feiten over Hitler omspringen. Een donkerbruine voice-over deed allerlei uitspraken over de drugs crystal meth, brom-nervacit, vitamultin en eukodal. Hitler zou ze allemaal hebben gebruikt, samen met nog een stuk of zeventig andere ‘medicijnen’.

Verschillende specialisten worden opgevoerd in de documentaire, waarvan Henrik Eberle de interessantste is. Hij had als specialist op dit gebied beweerd dat Hitler niet verslaafd was aan opiaten of cocaïne, maar wel vitamultin gebruikte. Hij was echter niet zo verslaafd aan de pervitine dat hij vitamultin nodig had om de militaire besprekingen door te komen. Dat was een belangrijke conclusie waaruit volgde dat Hitler geen excuus had voor het verliezen van de oorlog. Hij was er zelf verantwoordelijk voor en niet zijn arts Morell of zijn harddrugsverslaving. Maar in de documentaire wordt Eberle helemaal niet aan het woord gelaten over Hitlers amfetaminegebruik. De voice-over doet wat spannende uitspraken. En Eberle? Vermoedelijk werden zijn nuancerende opmerkingen uit de documentaire geknipt.

6. Hitler vluchtte naar Zuid-Amerika

In de tv-documentaireserie Hunting Hitler lijkt ook Hitlers dood in 1945 geen uitgemaakte zaak. Op basis van onduidelijkheden die veroorzaakt werden door de chaotische toestand in de Hitler-bunker, laat de serie een zoektocht zien naar Hitler. Die wordt niet gevonden, maar de beelden zijn sterk en vooral suggestief.

Het eigenaardige is dat dit soort series en boeken gebaseerd zijn op de propaganda van die andere dictator, Stalin. Uitgebreid onderzoek dat de Russen direct in en om de bunker hadden moeten doen, nadat ze bij Hitlers laatste hoofdkwartier waren aangekomen, vond niet plaats. De eerste Russen waren vrouwelijke artsen die vooral geïnteresseerd bleken in de slaapkamer van Eva Braun. Ze plunderden die direct en de officieren die daarna ook afdaalden in de bunker, keken daar in het geheel niet van op. Sporenonderzoek hoefde blijkbaar niet plaats te vinden.

Ondanks dat wist een aantal van Stalins generaals heel goed wat er was gebeurd. Er waren al snel resten van Hitler gevonden in de tuin van de Rijkskanselarij. Die werden vervolgens in de buurt van Berlijn nauwkeurig onderzocht. Kleding en andere bezittingen van Hitler, en zijn lichamelijke resten waaronder zijn kaken, werden naar Moskou gebracht. Stalin had echter niets aan een dode Hitler, want dictators hebben nu eenmaal vijanden nodig. Dus wekte Stalin hem weer tot leven en zei dat hij naar Spanje was gevlucht en daarna naar Zuid-Amerika. De generaals die beter wisten dan dat werd de mond gesnoerd.

Stalin kwam ermee weg omdat de getuigen die Hitler dood hadden gezien, zelf dood waren of in Rusland gevangen zaten. Een enkeling was het gelukt in het Westen terecht te komen, maar werd niet direct gevonden. Stalin liet zijn Duitse getuigen bruut ondervragen door functionarissen die alleen Stalins leugen kenden. Een tandartsassistent en een tandtechnicus die de kaken hadden geïdentificeerd, zaten als trieste beloning vast in Rusland. Nieuws werd niet uitgewisseld. Er was dus veel onduidelijkheid in het Westen en daarmee ruimte voor alternatieve theorieën. Dat de Amerikaanse inlichtingendienst onderzoek liet doen naar de verdwijning van Hitler, geldt onder complotdenkers nog steeds als bewijs voor zijn vlucht. Maar het bewees eigenlijk niets. Wat Stalin beweerde, moest toch wel worden onderzocht? 

Er zaten natuurlijk kloppende elementen in de theorie over Hitlers vlucht. Hij had een onderzeeër gebruikt, wat mogelijk geweest zou kunnen zijn, en er bestonden inderdaad vluchtroutes naar Zuid-Amerika. Maar dat betekende niet dat Hitler er werkelijk naartoe was gebracht, bewijs daarvoor was er simpelweg niet. Getuigen van Hitlers vlucht bleken al overleden te zijn en foto’s van Hitler die waren gemaakt, zagen er zeer twijfelachtig uit. Daarbij kwam dat geen van de getuigen Hitler echt had gekend. De getuigen die in de bunker bij Hitler waren geweest, kenden hem wel, en ze beweerden allemaal, zelfs na vele folteringen in Russische gevangenissen, dat hij dood was. Ook in de jaren daarna bleven ze daarbij. In 2010 sprak ik met Rochus Misch er over in zijn Berlijnse woning. Hij was de laatst levende getuige van Hitlers dood in de bunker. Hij had niet alleen gezien dat Hitler zijn werkkamer voor de laatste keer inging, maar hij had ook zijn lijk gezien en hoe dat naar boven werd gedragen. En van dat soort getuigen waren er meer.

Hij was echter niet zo verslaafd aan de pervitine dat hij vitamultin nodig had om de militaire besprekingen door te komen

Er zullen altijd mensen zijn die geloven in complottheorieën, ook al werd de discussie over Hitlers dood definitief afgesloten in 2018 met een Frans onderzoek. Dat onderzocht de schedel en kaken van Hitler in Moskou, beschreven dat nauwkeurig en voegden er foto’s bij. Dergelijke foto’s bestonden al, maar het was goed dat het onderzoek opnieuw werd gedaan in een situatie waarbij al het materiaal beschikbaar werd gesteld door de Russische overheid. Het materiaal was echt, concludeerde het team. De schedel en kaken konden van hetzelfde individu zijn, maar er was te weinig van over om daar zeker over te zijn. Maar de tanden waren van een vegetariër, zoals Hitler, en de invloed van door Hitler gebruikte medicijnen was duidelijk zichtbaar. Maar het belangrijkste was dat de kaken en tanden overeenkwamen met de beschrijvingen van Hitlers tandarts en assistente. De kaakelementen vormden samen met Russische en Amerikaanse data het overtuigende bewijs dat het materiaal van Adolf Hitler was. De Führer was dus echt al meer dan zeventig jaar dood.