Betrapt op Schiphol: met de douane en marechaussee jagen op drugssmokkelaars

Het is 10.10 uur als een van de eerste risicovluchten van de dag aan een slurf op Schiphol wordt aangesloten. Ruim tweehonderd passagiers uit de Antillen stromen het vliegtuig uit richting de bagagehal, maar worden vanwege de herkomst van het vliegtuig eerst omgeleid naar de douane. Zo’n twintig mannen en vrouwen in het groen staan klaar om iedere passagier te controleren op verdovende middelen.

De vlucht uit Aruba valt een beetje tegen. Het merendeel van de reizigers bestaat uit vakantiegangers, waaronder veel vrouwen en kinderen. Toch worden ze allen aan een strenge controle onderworpen. De reizigers worden een voor een door een medewerker van de douane ondervraagd. Dit is de eerste mogelijkheid om te ontdekken of iemand drugs bij zich heeft. Wat is het doel van uw reis, maakt u deze reis vaker – dat soort vragen. Daarna wordt gekeken of er andere aanwijzingen zijn om een persoon verder te controleren. Als het nodig is, wordt een passagier naar een andere ruimte geleid en vindt nadere controle plaats.

Na het eerste controlemoment gaat iedereen sowieso door een detectiepoort, indien nodig wordt een passagier gefouilleerd en wordt handbagage door de scanner gehaald. Soms wordt er zelfs een drugshond ingezet. ‘We hebben door de jaren heen genoeg opmerkelijke smokkelmethodes ontdekt,’ zegt Frans, teamleider bij de Douane. Hij neemt geen halve maatregelen.

Deze 100 procentscontroles zijn in 2003 ingevoerd en hebben hun nut bewezen. Bepaalde vluchten uit door het ministerie van Justitie en Veiligheid aangewezen landen met een verhoogde kans op bolletjesslikkers aan boord – het Caribisch gebied en Zuid-Amerika – worden zeer intensief gecontroleerd. Zo werden de afgelopen jaren duizenden kilo’s cocaïne onderschept op de Amsterdamse luchthaven; in 2018 alleen al 709 kilo. De strenge controles zijn er dus niet voor niets.

Wat opvalt is dat veel douanemedewerkers geen naam op hun badge hebben staan. De Douane is voorzichtig met namen, zeker bij de controles in het kader van drugsbestrijding. ‘Zoals je ziet hebben veel collega’s een badge met hun nummer erop en niet hun naam. Ze doen dat eigenlijk uit voorzorg, dat is ook waarom je sowieso weinig achternamen ziet en jullie die ook niet krijgen. We doen er alles aan om te voorkomen dat mensen bijvoorbeeld bedreigd kunnen worden of in de verleiding kunnen worden gebracht om bolletjesslikkers en de bendes erachter te helpen,’ zegt Frans ernstig. Hij zegt er ook gelijk bij dat hij dat nog niet heeft meegemaakt, maar dat geen risico genomen kan worden vanwege de gevoelige aard van het opsporen van drugs.

Wat toch best bizar is om te zien, is hoe de koffer van een jong meisje open wordt gemaakt, waarna een douanier een zak snoepjes eruit haalt en deze nogmaals door de scanner haalt. Het meisje kijkt verbaasd toe, niet wetend dat de Douane in het verleden weleens cocaïne heeft aangetroffen in zakjes met snoep. Niemand ontkomt dan ook aan de extra aandacht van de douane op deze vlucht.

Terwijl de 100 procentscontrole bij de gate wordt afgerond, komen diep in de krochten van Schiphol de laatste koffers uit hetzelfde vliegtuig op de band. In de verste hoek van de kelder bij de bagagebanden maakt de douane sinds de zomer van 2017 gebruik van een specifieke band waar zij haar controleproces heeft ingericht. Het maakt het proces sneller en vriendelijker voor reizigers. Teamleider Frans: ‘Vroeger moesten deze reizigers in de bagagehal nogmaals door een verscherpte controle met de ruimbagage. Dit doen we tegenwoordig buiten het oog van de andere reizigers.’

Terwijl we bij de band arriveren, wordt de laatste lading koffers op de band geplaatst en gescand. Verschillende koffers worden apart genomen voor een extra controle. Een team van vijf mensen checkt hier de ruimbagage met scanners en speurhonden. Douanemedewerkster Tineke houdt de scanner nauwlettend in de gaten. ‘Vooral de donkere kleuren trekken onze aandacht. Daarnaast laat ik ook koffers eruit halen met objecten met afwijkende vormen,’ zegt ze. Tineke analyseert de vlucht uit Aruba, voor de volgende vlucht wordt ze afgelost. ‘Het is echt zaak om scherp te blijven kijken. Na zo’n tweehonderd koffers is het goed om te wisselen.’ Intussen loopt de speurhond over de band. Afhankelijk van hoe het beest getraind is, ruikt hij geld, drugs of flora en fauna.

Als we de kelder verlaten, zie ik hoe een douanemedewerker een koffer opent. In de koffer zit een ingepakt cadeautje met waarschijnlijk ook weer een afwijkend ogend voorwerp. Hij pakt het uit, maar er wordt niks vreemds gevonden. Om reizigers over de inspectie te informeren, wordt in de geopende koffers een brief achtergelaten. ‘We geven daarin aan dat we de koffer hebben geopend en wat men kan doen bij eventuele schade,’ zegt Frans. ‘Dienstverlening staat bij ons hoog in het vaandel. De brief en het verplaatsen van controles naar de kelder zijn daar voorbeelden van. De manier waarop we de reizigers nu informeren, komt voort uit adviezen van de Nationale Ombudsman. We proberen alles zo gemakkelijk mogelijk te laten verlopen voor de reiziger.’

Wanneer de Douane iemand als mogelijke bolletjesslikker, duwer of koerier aanmerkt, komt de Koninklijke Marechaussee kijken. Zij starten vervolgens met het opsporingsproces. Robert is teamleider van de eerstelijns drugsbestrijding voor de marechaussee op Schiphol. ‘Als de Douane iemand heeft aangehouden, wordt hij of zij aan ons overgedragen. Wij brengen zo’n persoon dan buiten het zicht van de reizigers naar een aparte ruimte. In een speciaal gedeelte onder een van de gates is een grote ruimte ingericht die dient als onderzoekscentrum.’

Speciaal voor de opsporing, maar ook om mensen die niets geslikt hebben een laatste kans te geven om hun onschuld te bewijzen, staat hier ook een CT-scan. ‘We bieden mensen aan om gebruik te maken van deze scan. Zo kunnen ze als ze onschuldig zijn ook weer met een paar minuten weg zijn,’ legt Robert uit. Inmiddels wordt de machine vrijwel dagelijks wel een paar keer gebruikt. Gespecialiseerde medische medewerkers van de luchthaven voeren de scans vervolgens uit. Mensen uiten vaak hun zorgen over de straling, maar dat is niet nodig; de scanner staat op een laag standje omdat voor het detecteren van bolletjes coke niet veel straling nodig is. Desalniettemin mogen zwangere vrouwen en kinderen niet in de scan.

Reizigers die wel bolletjes hebben geslikt, moeten soms ‘ineens’ naar de wc als ze aan de marechaussee worden overgedragen. Die mogen op een speciaal slikkerstoilet. ‘We willen natuurlijk niet dat de bolletjes ineens verdwijnen. Het is allemaal bewijsmateriaal en bovendien belangrijk om de strafmaat te bepalen,’ zegt teamleider Robert. ‘Daarom hebben we een speciaal slikkerstoilet. De ruimte wordt met een camera bewaakt en de inhoud van het toilet wordt opgevangen en kan daardoor gecontroleerd worden.’

Lees het hele artikel in Nieuwe Revu 29 of op Blendle.