De insider

Ter gelegenheid van een Mann-retrospectief in Eye kijkt de Nederlandse producent terug op het maken van Heat, The Insider en Miami Vice. ‘Dat jouw film wordt genomineerd voor een Oscar voor beste film, dat is zeker als Nederlander heel bijzonder.’

Begin deze eeuw deed een grap de ronde in Hollywood. ‘Stel, je krijgt een pistool met daarin drie kogels en daarmee mag je de volgende regisseurs neerschieten: James Cameron, Michael Bay of Michael Mann. Wie schiet je neer?’ De punchline luidde: ‘Michael Mann, drie keer.’ Producent Pieter Jan Brugge moet lachen wanneer hij de mop vertelt. ‘In elke grap zit immers een kern van waarheid. In dit geval het frustratieniveau dat een bepaalde regisseur kan oproepen. Michael kan op de set zo intens en met zo’n focus bezig kan zijn, dat mensen daarvan schrikken. Terwijl het buiten zijn werk om een enorm aimabele man is.’

Weinig Nederlanders hebben binnen Hollywood zo’n vooraanstaande positie bereikt als Pieter Jan Brugge (63). Hij produceerde Glory en Defiance voor Ed Zwick, The Pelican Brief voor Alan J. Pakula en Bulworth voor Warren Beatty. Hij regisseerde Robert Redford in The Clearing. En hij produceerde drie films voor Michael Mann: Heat, The Insider en Miami Vice. Meer films dan wie dan ook, want Mann geldt niet alleen als een perfectionist, maar ook als een regisseur die volledige loyaliteit van zijn crew en acteurs verwacht. Dat kan niet iedereen opbrengen. Brugge: ‘Iemand zei het ooit zo: met Michael sta je bovenop een hoge rots, en als hij zegt “Springen!” dan pak je zijn hand en spring je. Zodra je achterblijft, lig je er bij hem uit.’

Verzopen kat

Die totale overgave heeft Michael Mann (76) een mooi compact oeuvre opgeleverd. Hij won geen Oscars en zijn films waren niet zo succesvol als die van bullebakken Cameron en Bay, maar naar Manhunter, Last of the Mohicans, Heat, The Insider en Collateral zal over vijftig jaar nog steeds gekeken worden. Het is dan ook niet vreemd dat filminstituut Eye Michael Mann deze maand eert met een compleet retrospectief.

Hoe perfectionistisch is Mann precies? Brugge heeft een mooi voorbeeld als Revu hem via Skype spreekt. In The Insider zit een korte scène waarin Al Pacino’s personage, journalist Lowell Bergman, vanaf een strand belt met de redactie van tv-zender CBS. ‘De echte Bergman had een huisje op een eiland in het Caribisch gebied, dus Michael wilde de scène in de Caraïben draaien. Andere filmmakers zouden zoiets voor de kust van Florida doen, maar Michael wil altijd zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid blijven. We zijn toen naar de Caraïben gevlogen en vonden daar een verlaten eiland. Stond nog geen huis op, je kon er alleen per boot komen. Michael vroeg aan de kapitein of hij overboord kon stappen. Natuurlijk, zei die man. Michael doet dat en gaat direct kopje onder!’

Eenmaal op het droge ging Brugge de discussie aan of het wel verstandig was om op een onbewoond eiland een huis te gaan bouwen en daar twee dagen te gaan draaien. ‘Toen werd Michael ontzettend kwaad. Hij stond daar als een verzopen kat en zette zijn hakken in het zand: hier gaan we draaien! En dat hebben we toen gedaan. Er moest een enorme hoeveelheid spullen voor worden aangevoerd: bouwmaterialen, airco, tenten, eten. Daar is iemand speciaal voor aangezocht. Dan draai je twee dagen voor een enorm bedrag.’

Brugge grinnikt. ‘Dat was dus een gevecht dat ik duidelijk heb verloren. Maar eerlijk is eerlijk: het is een prachtige scène die staat als een huis.’

Klassieker onder criminelen

De eerste samenwerking tussen Mann en Brugge was de misdaadthriller Heat (1996), en de Nederlander wist gelijk wat hij zich op de hals had gehaald. Mann had ervoor gekozen om zoveel mogelijk op locatie in Los Angeles te draaien. Brugge had de productionele leiding over meer dan 85 locaties en het regelen van toestemming voor onder meer vliegveld LAX, een drive-inbioscoop, een overslagterrein in de haven en een bankgebouw in downtown LA. Brugge moest al zijn inventiviteit aanwenden om toestemming te krijgen de finale op het vliegveld te draaien. LAX zat deels op slot vanwege de dreiging van de Unabomber.

Als locatie voor de openingsscène waarin een geldauto geramd wordt door een vuilniswagen had Brugge een plek onder een snelwegafrit voorgesteld. ‘Dat bood een sterke visuele dynamiek, maar daar wilde Michael in eerste instantie niets van weten. Maar op de dag voordat we gingen draaien werd ik gebeld: Michael wil het nu draaien onder dat viaduct. De hele set-up van de scène moest op het laatste moment aangepast worden. Dan belt hij niet zelf, maar zijn eerste regieassistent. Hij weet dat ik dat ooit heb voorgedragen, maar wil dat niet erkennen.’ Hij kan erom lachen. ‘Omdat Michael zichzelf als de ultieme auteur van elk onderdeel van de film ziet, is hij minder gecharmeerd van voorstellen van anderen.’

Dat was een gevecht dat ik duidelijk heb verloren. Maar eerlijk is eerlijk: het is een prachtige scène die staat als een huis

Heat groeide uit tot een klassieker, onder filmliefhebbers én criminelen. Verschillende internationale roofovervallen zijn geïnspireerd op de film. Toen acteur Kevin Gage de bak in moest, noemde iedereen hem daar Waingro, naar zijn Heat-personage. Leads Al Pacino en Robert De Niro volgden het voorbeeld van hun regisseur door zich uitstekend voor te bereiden. Ze bezochten de zwaarste afdeling van Folsom Prison en namen deel aan een schiettraining van voormalige SAS-agenten. ‘De Niro doorliep een heel trainingsproces om precies te weten hoe een machinegeweer functioneert met magazijnen en kogels, zodat schieten een automatische handeling wordt. Dat is typerend voor het proces waar Michael doorheen gaat, om de acteurs te prepareren wat het betekent om in die wereld te leven.’

De film werd beroemd om twee scènes: een episch vuurgevecht tussen bankrovers en de politie op de straten van downtown LA én de eerste keer dat Pacino en De Niro samen in dezelfde filmscène zitten. Pacino’s politieman Hanna stelt De Niro’s bankrover Mccauley voor om een kop koffie te gaan drinken, in de hoop hem van zijn plannen af te kunnen houden. Pacino verraste op de set met telkens nieuwe invallen, De Niro hield zich aan zijn tekst. Brugge: ‘Bob maakt van tevoren een nauwkeurige analyse van de rol, waar die begint en eindigt. Op de set staat hij zichzelf slechts een beperkte speelruimte toe. Dan was Michael soms gefrustreerd omdat De Niro niet altijd variaties wilde geven op wat hem voor ogen stond. Maar toen alles gemonteerd was realiseerde Michael zich dat De Niro’s instinct om niet al te ver af te wijken de juiste beslissing was. Als je die rol bestudeert is het een perfect gekalibreerde acteerprestatie.’

Lastig mens

Na Heat vroeg Mann aan Brugge of hij The Insider wilde produceren. Het is het waargebeurde verhaal van Jeffrey Wigand, een onderzoeker in dienst van een grote tabaksfabrikant die als klokkenluider zijn leven in de waagschaal zet om de corrupte praktijken van de bedrijfstak aan de kaak te stellen. Mann zag Val Kilmer in de hoofdrol, maar Brugge dacht daar anders over. ‘Mijn ervaring met Val in Heat was niet prettig. Hij heeft een moeilijk karakter, is een lastig mens om mee samen te werken en is niet iemand die sympathie oproept. In de rol zit een wezenlijk tragisch aspect dat beter past bij iemand als Russell Crowe, die op dat moment een film opnam in Canada. Dus ik zei tegen Michael: we huren een privévliegtuig en vliegen Russell in. Jij gaat met hem in een kamer zitten en daarna kun je besluiten of je hem of Val de juiste keuze vindt. Als het Val wordt, wens ik je veel succes, maar dan ga ik er verder niet mee door.’ Het werd Crowe.

The Insider is Manns beste film, een intelligent portret over de keuze tussen zekerheid en fatsoen. Want niet alleen Wigand zet alles op het spel, ook Pacino’s journalist Bergman moet uiteindelijk die afweging maken. Stilistisch is The Insider van een ongeloof lijke beheersing, een perfecte balans tussen vorm en inhoud. Niet vreemd dat een regisseur als Christopher Nolan Mann een inspiratiebron noemt. ‘Ook qua design, kleur en muziek is het altijd een totaalvisie die Michael heeft en die mensen tot gekte kan drijven. Maar het resultaat staat er wel. Hij is zo absurd gedreven, dat je je soms afvraagt: wat is de zin hiervan? Maar ik verhef nooit mijn stem, het gaat erom hem te overtuigen. Je moet als een rots in de branding staan en hem heel duidelijk de feiten geven. Soms lapt hij die aan zijn laars en doet hij toch waar hij zin in heeft. En soms luistert hij.’

Nog één film zouden Brugge en Mann samen maken, en het werd geen gelukkige ervaring. ‘Miami Vice was naar mijn smaak een Heaven’s Gate door de vele obstakels die we onderweg ondervonden. Het was het jaar met het grootste aantal tornado’s en wij stuitten er op drie: Katrina, Dennis en Wilma. Dat zijn krachten zoveel groter dan het maken van een film. Je moest zowel letterlijk als figuurlijk de productie en je hoofd boven water zien te houden.’ De opnamen liep dagen vertraging op door voortdurende tegenslagen. Bij één scène werd de Ferrari van Colin Farrell en Jamie Foxx ternauwernood gemist door een raam dat door rukwinden uit een sponning werd geblazen.

De problemen beperkten zich niet tot het slechte weer. Michael Mann wilde een snoeiharde update van zijn oude tv-hit maken. Brugge denkt dat die insteek commercieel gezien een foute beslissing was. ‘Op het moment dat je besluit Miami Vice te doen, gaat het publiek er vanuit dat er ook enige overeenkomsten met de oorspronkelijke serie zijn, met name een gevoel voor humor om de spanning te ontladen. Michael koos voor een bloedserieuze benadering wat het betekent om als agent undercover te gaan. Uiteindelijk bezwijkt de film onder de visie die Michael voor ogen had.’

Gestoorde voorbijganger

Ondertussen had hoofdrolspeler Jammie Foxx een Oscar gewonnen voor zijn hoofdrol in Ray. Plotseling had de sympathieke Collateral-acteur een entourage om zich heen en heel wat noten op zijn zang. Dat keerde zich tegen de film toen tijdens opnamen in de Dominicaanse Republiek een gestoorde voorbijganger op straat het vuur opende op een van de militairen die waren ingehuurd voor de bewaking. Brugge: ‘Na dat schietincident kregen de acteurs het gevoel: moeten we straks nog wel naar Paraguay? Is dat niet veel te gevaarlijk? Kunnen we de finale niet gewoon in Miami draaien? Waarop Foxx besloot dat hij niet naar Zuid-Amerika wilde vliegen. Farrell heeft daarmee ingestemd, en dat terwijl wij in Ciudad del Este gesprekken hadden gevoerd met een familie die diep in die criminele wereld zat en ons volledige medewerking zou verlenen.’

Brugge probeerde na het schietincident te redden wat er te redden viel. ‘Omdat het zo’n traumatische ervaring was moet je op zo’n moment cast en crew bij elkaar roepen en ze te woord staan. Als regisseur ben je op zo’n moment kwetsbaar, maar als producent heb je die kwetsbaarheid niet. Ik heb toen de ruim tweehonderd tellende cast en crew toegesproken. Michael keek daar anders tegenaan. Dat heeft toch een bepaalde breuk veroorzaakt, hij vond dat ik hem niet bijstond. Ik heb heel duidelijk uitgesproken waarom ik vond dat het geen juiste beslissing was, en dat vind ik nog steeds.’

Je moet hem heel duidelijk de feiten geven. Soms lapt hij die aan zijn laars en doet hij toch waar hij zin in heeft. En soms luistert hij

Het nieuwe einde speelde zich af op een scheepswerf in Miami in plaats van op de oorspronkelijke locatie: een onvoltooide wolkenkrabber in Ciudad del Este. ‘Alleen de vloeren en de muren stonden er, de rest was gewoon open. Visueel gezien zoveel interessanter, maar Foxx’ beslissing dwong ons te verkassen. Ach, vanaf het allereerste begin waren er problemen met Miami Vice en die zijn gewoon nooit opgehouden. Mijn hoofd belichting op de set vertelde me onlangs dat hij na de film een jaar lang niet had gewerkt: PTSS. Het duurde heel lang voordat hij zich weer dezelfde voelde, en dat had ik ook.’

Oscarnominatie

Na zijn avonturen met Michael Mann hernieuwde Pieter Jan Brugge de samenwerking met regisseur Ed Zwick. Hij oogstte lof voor de Amerikaanse versie van de Gerrit Jan Heijn-ontvoe-ring, The Clearing (2004), waarin hij Robert Redford de gekidnapte zakenman liet spelen. Tegenwoordig produceert Brugge voor Amazon de misdaadserie Bosch, de langstlopende reeks van de streamingdienst. De relatie met Mann is weer goed en de regisseur vroeg hem nog meermalen samen te werken. Maar de tijden van epische genrefilms zijn voorbij. ‘Er zijn heel veel dingen in Heat die tegenwoordig totaal onmogelijk zijn geworden om uit te voeren.’

Vindt Brugge het nooit spijtig dat een producent ondanks al diens harde werken slechts een fractie van de waardering ontvangt die een regisseur wel te beurt valt? ‘Films bestaan bij de gratie van een goed scenario, acteurs en een regisseur met een duidelijke visie. Wat ik wel vind is dat om een regisseur op de toppen van zijn kunnen te laten werken, je een goede producent nodig hebt die aanvoelt waar het over gaat. Ik durf te zeggen dat ik een grote en belangrijke rol heb gespeeld in drie van Michaels films. En dat jouw film, The Insider, wordt genomineerd voor een Oscar voor beste film, dat is zeker als Nederlander heel bijzonder.’ 

Het retrospectief Heat & Vice: the films of Michael Mann is van 30 augustus t/m 18 september te zien in filmmuseum Eye in Amsterdam.