Longread | 'Ik was bang dat mijn vrouw me zou vermoorden'

Duizenden Nederlandse mannen worden mishandeld door hun partner. Het is een van de laatste taboes. Peter Blasic sprak drie mannen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. ‘Als ze dronken was – en dat was ze eigenlijk altijd – werd ze een beest. Ze gebruikte hamers, messen of een knuppel als wapen.’

Illustratie Hein de Kort

Huiselijk geweld, het blijft een onderwerp dat een beetje in de taboesfeer ligt, hoewel het veelvuldig voorkomt. Van de volwassenen zegt bijna 10 procent in het nabije verleden weleens slachtoffer te zijn geworden van huiselijk geweld. Bijna altijd gaat het om partnergeweld: fysiek geweld of psychologische terreur, uitgeoefend door de huidige of voormalige levenspartner. En ja, vooral vrouwen zijn het slachtoffer.

Maar steeds vaker worden ook mannen het doelwit: jaarlijks worden 3500 van hen stelselmatig mishandeld door hun partner, zo blijkt uit gegevens van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Daarmee wordt het vooroordeel ontkracht dat mannen geen slachtoffer kunnen zijn. Door het taboe dat op dit onderwerp rust, vragen deze mannen niet (snel) om hulp. Revu spreekt mishandelde mannen over de zwartste bladzijden uit hun leven.

Moeilijke jeugd gehad

Roger (38) leerde zijn partner kennen via een datingsite. De dertiger uit Bergen op Zoom had er een lange relatie op zitten die sneuvelde vanwege het uitblijven van kinderen, en probeerde op het internet een nieuwe levenspartner te vinden. Maar wat als sprookje begon, zou al snel op een nachtmerrie uitlopen.

‘Ik kan me onze eerste ontmoeting nog goed herinneren. Via Pepper waren we met elkaar in contact gekomen en er was meteen een klik. Overdag stuurden we elkaar over en weer berichtjes, in de avond zaten we uitgebreid te chatten, de belevenissen van de dag uit te wisselen,’ zo vertelt de ietwat schuchtere Brabander die werkzaam is in de verzekeringsbranche. ‘We hadden een klik, dezelfde ideeën over het leven. Op een gegeven moment spraken we af. We troffen elkaar in een knus restaurantje in Breda en het was meteen geweldig. Het voelde heel vertrouwd. We hebben veel gepraat, hoewel we over de chat al zoveel gedeeld hadden. Na het eten deden we nog een drankje en we raakten maar niet uitgepraat. Zij sprak over haar moeilijke jeugd, haar afstandelijke moeder, de problemen die ze als kind thuis had. Het was een feest der herkenning; ook ik had een moeilijke jeugd gehad. Ik ben opgegroeid zonder een vaderfiguur gekend te hebben. Ondanks de soms zwaarmoedige onderwerpen was het een ongekend mooie avond. Ik had het gevoel dat we zielsverwanten waren. Ik kan me niet herinneren ooit zo gelukkig te zijn geweest.’

Klappen uit het niets

Dat gelukzalige gevoel van Roger zou spoedig verdwijnen. Zijn nieuwe liefje bleek aan borderline te lijden. ‘Een zwaar geval van borderline,’ stelt Roger. Waar ze aanvankelijk bijzonder leek, bleek al snel dat ze een buitengewoon grote behoefte aan aandacht had. Roger: ‘Aanvankelijk dacht ik dat ze me gewoon heel erg miste als ik niet bij haar was. Dat het komt omdat ze zoveel van me houdt. Maar in werkelijkheid moest ze gewoon altijd aandacht hebben. Kreeg ze die onvoldoende van mij, dan zocht ze die bij andere mannen. Ze begon ook te klagen over allerlei kwaaltjes. Dan eens hoofdpijn, dan buikpijn, dan weer gewrichtsklachten. Daar was ik dan altijd de oorzaak van. Was ik te lang van huis, had ze last van haar gewrichten. Dan moest ik snel komen om haar te helpen met klusjes. Kwam ik niet naast haar op de bank zitten, kreeg ze hoofdpijn. Maakte ik haar per ongeluk wakker als ik me in bed omdraaide, dan kreeg ik zomaar een klap. Helemaal erg was het als ik met een vrouwelijke collega samen moest werken. Dan bestond ik opeens dagen lang niet meer voor haar. Of ik kreeg weer klappen uit het niets.’

Desondanks was niet alles kommer en kwel voor Roger. ‘Met vlagen waren er rustige dagen, waarin we het gewoon leuk hadden. Dat deed me goed, deed ons goed. Mensen om ons heen zagen ons dan ook gewoon als een gelukkig stel en ondanks de moeilijke tijden waren we toch gek op elkaar en besloten we te trouwen. Dat bleek een kapitale vergissing. Vanaf dat moment had ze het gevoel dat ik haar bezit was. En alles wat ik deed was fout en wekte haar woede. Uiteindelijk durfde ik ’s nachts niet meer naast haar te liggen, uit angst dat ze me zou kunnen vermoorden. En steeds vaker liet ze zich los gaan, fysiek, maar ook psychologisch. Verzon ze leugens, en als ik dat ter sprake bracht, ontkende ze gewoon alles. Ze perkte mijn vrijheden in. Ze verbood me soms gewoon om het huis te verlaten. Mijn afspraken saboteerde ze zoveel als mogelijk. Maar zelf wilde ze wel alle ruimte om uit te gaan. Prima vond ik dat, maar blijkbaar leverden haar die afspraken niet wat ze hoopte, want na thuiskomst ontaardden ze altijd in heftige geweldsuitbarstingen waarbij de complete huisraad door de woonkamer vloog.’

Hevige woede-aanvallen

Volgens de Amsterdamse psycholoog Simon Janssen is borderline een stoornis die gekenmerkt wordt door een grote mate van instabiliteit, die zich op verschillende vlakken kan verklaren. Janssen: ‘Het meest opvallend is die instabiliteit ten opzichte van familie en vrienden. Die worden eerst opgehemeld, maar na een tijd, soms jaren, verandert dit in onverschilligheid of zelfs haat. Opeens worden alleen nog de slechte eigenschappen van de ander gezien.’

Datzelfde gebeurt ook binnen relaties. Volgens Janssen wordt de man of vrouw waarmee de borderliner samenleeft afwisselend op een voetstuk geplaatst en daarna weer afgebrand. ‘Gevoelens kunnen daarbij zeer hoog oplaaien. De geliefde wordt opeens gehaat, de borderliner weet zelf niet hoe het komt, maar krijgt hevige woedeaanvallen. Die kunnen overgaan in een daad van geweld, mogelijk wordt de partner geslagen of moeten servies of meubelstukken het ontgelden,’ legt de psycholoog uit. ‘Maar niet veel later wil de borderliner niets liever dan een gelukkige relatie met de geliefde en zal zich daar ook voor willen inspannen.’

Zo ging het ook bij Roger. In een poging het tij nog te keren namen hij en zijn partner een relatietherapeut in de arm. Even leek dat ook te werken. ‘We schreven elkaar lange en mooie liefdesbrieven en even leek de liefde weer op te bloeien. Ik leerde ook van haar dat ze door haar vorige partner misbruikt en geslagen werd. Daarmee verklaarde ik haar gedrag naar mij toe. Op haar gewelddadige momenten moest ik blijkbaar boeten voor alles wat haar was aangedaan. Ik hoopte alleen dat ik haar kon ontdoen van haar geweldsuitbarstingen.’

Volgens relatietherapeut Sofie de Jong is dat evenwel een moeizaam proces. ‘Eigenlijk moet de patiënt psychiatrische hulp krijgen. Zo leert de borderliner de woede te kanaliseren. Denk bijvoorbeeld aan sporten in plaats van iemand te slaan,’ zegt De Jong. ‘Dan kan het werken.’

Een dominante vrouw

Voor Roger en zijn partner bleek de therapie echter geen verbetering te bewerkstelligen, maar het koppel eerder uit elkaar te drijven. Roger: ‘Al tijdens de therapie begon mijn verstand de overhand te krijgen. Ik informeerde vrienden over de terreur die ik had ondergaan. Maar in mijn omgeving vond ik geen begrip, zeker toen ik aangaf dat het voor mij een reden was om de scheiding aan te vragen.’

Voor Roger begon het duidelijk te worden dat hij zijn partnerkeuze had laten bepalen door gevoelens van herkenning, meer dan liefde. ‘Ik zocht iemand die hetzelfde had meegemaakt en omdat ik mijn hele jeugd in een moeilijke gezinssituatie zat, was het voor mij ook niet vreemd dat als volwassen man weer mee te maken,’ zegt Roger. ‘Ook in mijn eerdere relatie had ik te maken met een dominante vrouw, die niet altijd redelijk tegen me is geweest. Maar dat besef ik pas achteraf. Mijn ex kon geen kinderen krijgen en haar frustratie daarover botvierde ze vaak op mij. Ik was de schuld dat er geen kinderen kwamen, ook al lag het aan haar. Een echte man zou haar wel zwanger kunnen maken, zei ze. Daarom is ze ook van me gescheiden. Maar de therapie deed me inzien dat het anders hoort te zijn. Het spijt me dat ik mijn relatie geen verdere kans heb gegeven, maar de maat was vol. Ik heb genoeg jaren verloren. Een nieuwe relatie moet anders. Mijn partner moet eerlijk en teder zijn, niet steeds loerend naar bedreigingen die uitgeschakeld moeten worden.’ Roger heeft momenteel nog geen nieuwe relatie.

Hamers, messen of een knuppel

Ook de 43-jarige Roy verkeerde jarenlang in een door geweld gekenmerkte relatie. De vader van twee kinderen had drie jaar een relatie met een Servische vrouw die hem psychologisch en fysiek mishandelde en hem bestal. ‘Maar als man word je niet serieus genomen als je aangifte doet van mishandeling,’ zo stelt hij. ‘In 2003 had ik een eigen schilderbedrijf. Via een collega ontmoette ik een Servische dame, die al bijna tien jaar in Amsterdam woonde. Maar al na een paar maanden in de relatie ging het mis. Als we onenigheid hadden, dan probeerde ze koste wat kost haar gelijk te halen. Met alle geweld. Ze begon te schelden en te slaan. Ze gebruikte hamers en messen als wapens. Een paar keer gebruikte ze zelfs een knuppel. Als ze dronken was – en dat was ze eigenlijk altijd – werd ze een beest. Ze wilde me pijn doen, me permanente schade toebrengen. Man, ik zat onder de blauwe plekken. Ik had open wonden en liep bij de kaakchirurg,’ zegt een zwaar aangeslagen Roy als hij zijn ervaringen deelt.

‘En niemand had het door,’ vervolgt Roy. ‘Of wilde het door hebben. Ja, een collega met wie ik vaak samenwerkte wel. Die merkte dat ik altijd wel ergens een blauwe plek had of niet kon zitten van de pijn. Hij geloofde het op enig moment niet meer dat ik steeds ergens tegenaan was gelopen of uitgegleden. Hij zag ook mijn schichtige blik als er een vrouw of meisje in de buurt was. Dat kwam omdat mijn vriendin soms ook kwam kijken waar ik aan het werk was, om te controleren of ik ‘het niet deed met de vrouw des huizes’. Hij raadde me aan zo snel mogelijk van haar af te komen. Maar dat durfde ik toen nog niet. Ik was te bang dat ze me zou vermoorden. Behalve voor het werk, wat ik steeds minder deed, durfde ik het huis nauwelijks nog te verlaten. Ik was bang haar boos te maken. Daardoor raakte ik in een sociaal isolement. Toen ze ook nog dreigde me te vergiftigen, durfde ik thuis niets te eten. Ik viel 10 kilo af.’

Niet serieus genomen

Toch kwam ook Roy op het punt dat het niet meer ging, dat de maat vol was. Roy: ‘Ze had een schroevendraaier en een stanleymes en schreeuwde dat ze me ging doden. Ik wist haar af te weren, maar weet nog hoe ik me verbaasde over de kracht die in haar zat. Een buurvrouw die het door het raam zag gebeuren, belde de politie, die er gelukkig snel was. Maar je gelooft nooit wat er toen gebeurde: ze liet haar wapens vallen en gooide zich op de grond. Natuurlijk deed ik mijn verhaal en de buurvrouw bevestigde het, maar de agenten geloofden me niet. Voor hen was zij het slachtoffer en ik de schofterige man die haar mishandelde. Ik moest mijn huis uit en kreeg een contactverbod. Ondertussen kon ik nergens terecht. Niemand kon me helpen, instanties stonden niet open voor me en een mannenopvang bestond nog niet.’

Nadat Roy weken niet meer thuis was geweest, besloot hij – met lood in zijn schoenen – weer naar huis te gaan. ‘Wat moest ik anders? Ik had al die tijd bij een oude maat uit mijn diensttijd gelogeerd, maar ik merkte ook dat zijn gezin me zat was. Tot mijn opluchting was mijn ex er niet. Maar verder was er ook niet veel. Ze had het huis leeggehaald en alles dat niet mee kon onherstelbaar beschadigd. De schade aan de huurwoning liep in de tienduizenden euro’s, die ik moest ophoesten. En dat alles komt omdat mijn aangifte van mishandeling als man niet serieus werd genomen.’

Sindsdien is het nooit meer helemaal goed gekomen met Roy. Zijn gezondheid is sterk achteruit gegaan, en door blijvende schade als gevolg van alle mishandelingen kon hij zijn beroep niet meer uitoefenen, terwijl hij wel alimentatie aan zijn ex-vrouw moest betalen. Inmiddels lijdt hij ook aan reuma. ‘Ik heb gelukkig een nieuwe vriendin die me verzorgt en helpt waar nodig. Ja, ze ondersteunt me ook financieel,’ zegt Roy. De schaamte is van zijn gezicht af te lezen. ‘Dat wordt ook vaak vergeten: na een scheiding komen veel mannen in armoede terecht, omdat hun ex-vrouw zich voordoet als slachtoffer en hen financieel leegzuigt. Ook dat is een vorm van mannenmishandeling.’

Psychoterreur

De 37-jarige Archel uit Zaandam doet maar wat graag een boekje open over zijn stukgelopen relatie. ‘Telkens als ik iets lees of hoor over huiselijk geweld, dan gaat het om een vrouw die het slachtoffer is van een gewelddadige man. Aandacht voor psychologisch misbruik is er nooit. Juist daar zijn mannen vaak het slachtoffer van,’ zegt hij. ‘En dat kan best eens een reden zijn dat er klappen vallen. Daar weet ik alles van, want soms kon ik de psychoterreur niet meer aan. Dan kon ik me niet meer beheersen en schoot mijn hand uit. Maar ik begon er niet mee.’

Archel weet nog precies hoe het geweld begon.

‘We hadden een meningsverschil over het huishouden, niet eens ruzie. Maar opeens plofte ze zomaar uit haar vel. Ze gooide een glas door de woonkamer dat mij net miste en tegen de muur uiteenspatte. Dat hoort natuurlijk helemaal niet, maar ik dacht dat het iets eenmaligs was. En dat het misschien ook wel mijn eigen schuld was omdat ik me niet genoeg in haar positie had ingeleefd.’

Volgens psycholoog Janssen is dit iets dat vaker voorkomt in dit soort relaties. ‘Partners van borderliners leggen de oorzaak voor het gedrag van hun partner vooral eerst bij zichzelf. Ze denken dat zij schuld zijn aan de plotselinge stemmingswisselingen, aan de ruzies, zelfs aan de geweldsuitbarstingen. Door dat te accepteren verleggen ze grenzen. Van zichzelf, maar ook van hun partner,’ zo legt Janssen uit. ‘De incidenten komen steeds vaker voor en ook de intensiteit verhevigt zich vaak. Hoe meer de partner probeert zijn best te doen, hoe veeleisender de borderliner ook wordt. Pas veel later realiseert de partner zich dat er iets anders mis is en dat hun partner de eigenlijke oorzaak is.’

Een nietsnut en een luilak

Zo ging het ook bij Archel. Niet dat het iedere dag ruzie was, maar de relatie kwam steeds meer onder druk te staan. ‘Het onbevlekte was eraf,’ zegt hij. ‘Het werd ook steeds moeilijker om het haar naar de zin te maken. Dat was des te frustrerender, omdat het om kleine, schijnbaar onbelangrijke dingen ging. Dan weer vond ze dat ik de was niet goed had opgehangen, of niet grondig genoeg had afgestoft. Dat soort dingen gaf al ruzie, waarbij ze me een klap in het gezicht kon geven. Maar echt erg werd het als ik te laat thuis kwam. Dat hoefde maar een paar minuten te zijn, of we kregen al felle ruzie. Maar dat kwam ook omdat ik me niet de les wilde laten lezen, of mezelf wegcijferen. Ik bedoel: ik deed meer dan mijn best en ook meer dan mijn deel in onze relatie, of het nou ging om het huishouden of de verzorging van de kinderen. Tegelijkertijd was ik niet bereid om alles te laten voor haar. Ik had vrienden en bezigheden en het liefst zag ze dat ik dat alles op zou geven. Dat deed ik niet, maar mijn vrienden waren niet meer welkom bij ons thuis. Andersom kon ik zelf ook nergens meer terecht; deels omdat het niet mocht van haar, deels omdat ik ook niet meer werd uitgenodigd. Ik raakte afgezonderd en dat gaf haar nog meer speelruimte om haar psychoterreur uit te oefenen. Ik was de boeman en daarom kwamen mijn vrienden niet meer, zei ze. Ik was egoïstisch en onbetrouwbaar, een nietsnut en een luilak. Ik had het gevoel dat ik mij moest bewijzen, mijn goede kanten meer laten zien. Dus deed ik nog meer en alles dat zij belangrijk vond. Maar meestal was het niet goed genoeg.”

Meer en meer werd de sfeer bij Archel thuis licht ontvlambaar. Hij probeerde zijn partner te ontlopen als hij het idee had dat de situatie uit de hand zou lopen. Volgens De Jong de juiste manier: ‘Op zijn beurt gewelddadig worden heeft geen enkele zin, dat zal alleen leiden tot escalatie. De meest voor de hand liggende oplossing is om het huis te verlaten en pas na een tijdje weer terug te keren. Ook het achteraf verwijten van de gewelddadige buien heeft weinig zin. Dat leidt tot schaamte voor het getoonde gedrag, niet tot een oplossing.’ Volgens De Jong is het nodig om begrip te tonen om weer in liefde en harmonie te kunnen leven. ‘Maar het belangrijkste is om geweld uit de weg te gaan.’

Hoewel Archel dat ook probeerde, het lukte niet altijd. ‘Ze bleef het bloed maar onder mijn nagels vandaan halen. Ik kon me dan niet meer beheersen en dacht aan al die keren dat ze me een klap had verkocht. Dan voelde het gerechtvaardigd om haar ook een klap te geven.’

Het zou echter maar twee keer gebeuren dat Archel zijn vrouw zou slaan. Niet veel later vroeg ze de scheiding aan. ‘Aan de ene kant was ik daar blij mee, aan de andere kant was ik ook boos. Ik heb niet alles goed gedaan, maar ik deed wel mijn best. Maar goed, inmiddels zit ik in een nieuwe relatie. Die is meer in balans. Niemand krijgt nu nog klappen, er is geen verbale agressie. Ja, er zijn meningsverschillen, maar die praten we gewoon uit.’