Het scorebord liegt

Expected Goals. Het klinkt als wat er op de eerste sheet staat van een kantoorpresentatie waarbij je al na drie minuten stiekem op je telefoon zit te Candy Crushen. In werkelijkheid is het de statistiek die het voetbal in de voorbije jaren voorgoed veranderd heeft. Expected Goals (afkorting: xG) zijn, heel kort door de bocht, een eerlijk scorebord. Het is de echte waarde van het kansentotaal dat je als team in een wedstrijd hebt weten te creëren, en Expected Goals against is de waarde van het kansentotaal van je tegenstander.

Het werkt als volgt: op basis van historisch onderzoek – over een extreem grote dataset van vroegere wedstrijden – kunnen statistici voor elke mogelijke schotpoging (rechts, links, met het hoofd, een volley, een omhaal) uit elke mogelijke spelsituatie (vanuit een voorzet, breedtepass, dribbelactie, rebound) op elk mogelijk deel van het veld (middenlijn, randje zestien, oog-in-oog met de keeper, noem maar op) een waarde, de verwachte kans op een doelpunt, toewijzen aan een scoringskans.

Zelfs Ronaldo's, Messi's en Lewandowski’s van deze wereld maken maar zo’n 10 tot 15 procent van hun kansen af

Een voorbeeld: Dusan Tadic volleert een hoge krulbal van Hakim Ziyech vanaf de penaltystip op het vijandelijk doel, met twee tegenstanders in de baan van zijn schot richting de keeper. Als een dergelijke schotpoging volgens een Expected Goals-model een scoringskans geeft van 6 procent, krijgt Tadic’ schot dus een waarde van 0,06 xG. Stel dat Ajax deze hypothetische wedstrijd tegen, zeg, Fortuna Sittard met 2-2 gelijkspeelt, maar de kansenwaarde van de Amsterdammers bedroeg 4,2 xG en die van de bezoekers uit Sittard maar 0,7, dan kan je met zekerheid in plaats van op basis van je vertroebelde eigen sentiment stellen dat je, ondanks de slechte uitslag, goed gespeeld hebt. Waarom? Omdat het uiteindelijke doel van voetbal kansen creëren is.

Het afmaken van kansen is, zo blijkt uit eindeloos veel voetbalwetenschappelijk onderzoek,
geen herhaalbare kwaliteit. Zelfs de Ronaldo’s, Messi’s en Lewandowski’s van deze wereld maken maar zo’n 10 tot 15 procent van hun af. Het creëren van kansen is daarentegen een kwaliteit die zich van wedstrijd tot wedstrijd laat vertalen. Messi is de beste ooit omdat hij week in, week uit in posities komt van waaruit hij of zijn ploeggenoot tot scoren kán komen. Het scorebord liegt, een statistiek als Expected Goals doet dat minder. Een 1-0 kan in vele gedaantes komen: het kan de enige gescoorde kans uit een rits van dertig goede doelpogingen zijn geweest, of juist dat ene miezerige countertje in de slotminuut. Het lage scoreverloop maakt voetbal zo onvoorspelbaar, zo oneerlijk, en dat maakt het ook zo leuk. Nu kunnen we die oneerlijkheid meten