‘In Suriname noemen we een neger gewoon een neger’

Bakas kan scherp uithalen in verhitte discussies over discriminatie, Zwarte Piet, islam en het milieu. Ook vindt hij Nederland absoluut niet racistisch. Nieuwe Revu ging op de koffie bij de Nederlands-Surinaamse paradijsvogel. ‘People love or hate me.’

Waarom loop jij niet meer zo soepel?

‘In 2017 heb ik twee hersenbloedingen gehad. Daardoor ben ik halfzijdig verlamd. Dat was mijn horrorjaar. Ik ben aan de dood ontsnapt. Na maandenlange revalidatie en dankzij mijn wilskracht en het werk van zorghelden ben ik er, achteraf gezien, nog genadig van afgekomen.’

Was je bang voor de dood?

‘Ja, maar ik dacht ook aan de uitspraak van Mark Twain: “De angst voor de dood komt voort uit de angst om te leven.” Zoals veel ondernemers vond ik altijd dat de zaak belangrijker was dan mijn gezondheid. Jarenlang heb ik te hard gewerkt en mijn gezondheid verwaarloosd. Ook besefte ik niet dat ik een etnisch probleempje heb.’

Ik noem mezelf een deels verkaasde, deels vernegerde Hindoestaan. Voor mijn fans ben ik hun troetelhindoe

Sorry?

‘Ik ben Surinaams-Hindoestaans. Mijn voorouders komen uit India, dat toen Hindoestan werd genoemd. Wij Hindoestanen hebben dunnere aderen dan andere mensen. Daarom worden we allemaal uitgeroeid door hart- en vaatziekten. Een bloedpropje dat bij jou zo door je aderen heen stroomt, zorgt bij ons subiet voor een infarct. En we hebben 30 procent minder bruin vet dan andere mensen, waardoor we snel aandikken en diabetes ontwikkelen. Ik ben dus een maandagochtendproductje. Volgende keer reïncarneer ik als blonde Viking, jullie zijn veel sterker en gezonder dan wij. Jullie zijn echt een beter ras, haha.’

Blanken krijgen ook hersenbloedingen.

‘Ja, maar veel minder vaak dan brunettes met Indiase roots. Mijn grote voorganger Chriet Titulaer kreeg, net als ik, rond zijn vijftigste op het podium een hersenbloeding. Daarna heeft hij nog twintig jaar als kasplantje in een verzorgingstehuis geleefd. Net als Ajax-voetballer Nouri. Mijn man en mijn huisarts weten dat ik dat nooit wil. “Als ik een kasplantje word, maak me dan alsjeblieft dood,” zei ik tegen ze.’

Maar nu zit je hier redelijk energiek in je mini-Rijksmuseum op een troonachtige stoel.

‘Nee, het is een fauteuil. Wist je dat deze fauteuil ook bij Rutte in het torenkamertje staat? Mijn tijd om te hemelen was nog niet gekomen. Toen Petrus daarboven hoorde dat ik in aantocht was, riep hij: “Hou dat kreng maar op aarde, anders gaat hij roepen dat we hier in de hemel moeten gaan innoveren!”’

Je hebt een lijntje naar boven?

‘Vroeger had ik één lijntje naar boven, maar door de beroertes is de schil die mij afschermt tegen invloeden van buiten, kapot. Volgens mijn astroloog heb ik daardoor nu miljoenen lijntjes naar boven, waardoor ik nog beter in mijn werk geworden ben. Ik krijg het advies om mezelf nu goeroe te gaan noemen. Ach, geef het beestje maar een naam. Ik voorspelde al in de zomer van 2019 aan mijn klanten dat 2020 het jaar van ziekte en recessie zou worden. Het hing toen al in de lucht. Bill Gates en ik horen tot de mensen die dat goed aanvoelden. Een geluk bij een ongeluk dus. Ik ben vernoemd naar de hindoegod Shiva, de god van vernietiging en wederopbouw. Ik ben beter uit mijn ziekbed gekomen dan ik erin terechtkwam.’

Treed je nog op?

‘Ja, natuurlijk! Wat dacht jij? Optredens via webinars en in theatervorm via video zijn in deze post-coronatijd veelgevraagd. Volgende maand treed ik in een Hilversums theater op voor ING. Dat wordt wereldwijd gestreamd naar hun vijf honderd grootste klanten. Afgelopen maand had ik twintig virtuele optredens, van de NVM-makelaarsvereniging tot WTC Twente, voor de netwerken van de Nederlandse ambassades in Zuidoost-Azië en voor banken in Nigeria. Ik doe nu zo’n honderd optredens per jaar, de helft van vroeger. Binnenkort in Limburg voor het eerst na corona weer live voor een zorginstelling.’

Dat lijkt me nog steeds erg veel

‘Doordat ik minder hoef te reizen, kan ik dat prima aan. En ik adviseer online in Azerbeidjan, de Nigeriaanse bankiersvereniging en over de wederopbouw van Suriname. Ik word iedere dag dankbaar wakker. Binnenkort wil ik mijn haardvuursessies weer oppakken. Dat zijn intieme gesprekken hier voor de Franse geelmarmeren open haard, kort voor corona had ik hier nog zo’n sessie voor Deloitte.’

Hoe word je dat eigenlijk, trendwatcher?

Al op school in Suriname raakte ik geïnteresseerd in vooruitgangsoptimisme en de factoren die dat mogelijk maken. Met mijn geschiedenisleraar filosofeerde ik over grote gebeurtenissen die in het nieuws waren, zoals de islamitische revolutie in Iran. En de bezetting van de grote moskee in Mekka, waar islamitische extremisten dagenlang honderden pelgrims gegijzeld hielden. De grote trend in de geschiedenis gaat niet altijd richting modernisering, wist mijn geschiedenisleraar. En dat is ook zo. Dat fenomeen zie je nu ook om je heen in de westerse wereld.’

Dus jij laat op een goede dag visitekaartjes drukken met als functie ‘trendwatcher’ erop?

‘Ik ben begonnen in de reclame. Samen met mijn vorige man, de geweldig lieve en intelligente Sjoerd Groenewold Dost, begon ik in 1985 een reclame- en communicatiebureau.’

Met communicatiebureaus kun je tegenwoordig de zee plaveien.

‘Ja, maar niet in de jaren 80. We hadden succes. Grote klanten als KLM, Rabobank, De Bijenkorf en Vendex, dat toen nog bestond. Onze bankrekeningetjes groeiden voorspoedig. Tegenwoordig is het bijna belegen om te zeggen dat je out of the box denkt. Wij deden dat doen en dat was nieuw. “Het grootste voordeel van de multiculturele samenleving is dat je in eigen land op sekstoerisme kan,” zei Sjoerd tijdens een bespreking met topmanagers.

Maar hoe word je nou van reclamejongen een trendwatcher?

‘Sjoerd overleed aan kanker op zijn 44ste in 1993. Ik was 29 jaar en ik had niet alleen mijn man verloren, maar ook mijn beste vriend, mijn minnaar en mijn compagnon. Met zijn dood viel de bodem onder mijn bestaan weg. Hij wist overigens van jongs af aan dat hij niet oud zou worden en we leefden daarnaar. Work hard, play hard. Hij heeft vrijwel zijn hele bucketlist kunnen realiseren. Toen hij stierf, was zijn leven compleet. Hij wilde dat ik zou vieren dat ik hem gekend had. En dat ik met die dierbare herinneringen een nieuw hoofdstuk in mijn leven zou beginnen. Zijn bronzen beeld staat in mijn werkkamer. Hij waakt zo nog steeds over me.’

De vraag was...

‘Ja, ik ben nog niet klaar. Na de dood van Sjoerd begon ik mijn klanten te wijzen op zaken die in de toekomst zouden gaan veranderen. Ik werd daarbij geholpen door mijn twee leermeesters: futuroloog-professor Wim de Ridder en managementgoeroe en voormalig McKinsey-topman Mickey Huibregtsen. Journalist John Jansen van Galen van Het Parool gaf mij vervolgens als eerste het predikaat trendwatcher.’

En het bankrekeningetje groeide weer mee?

‘Ja, maar ik gaf ook veel geld uit. En verloor het nodige, met een verkeerde vastgoedinvestering. En de Deutsche Bank beroofde me van miljoenen door mijn hypotheken te koppelen aan giftige rentederivaten. Maar zoals je ziet: ik heb weer een goed leven. Gezondheid is belangrijker dan materie. En de liefde gaat boven alles. Twee grote liefdes in één leven. Daardoor ben ik een gelukkig man. Een op de drie Nederlanders noemt zich eenzaam. Eenzaamheid is een groot thema, voor arm en rijk, jong en oud. Half juni pleegde in India de beroemde, bloedmooie en welgestelde acteur Sushant Singh Rajput zelfmoord in zijn prachtige appartement. Hij was eenzaam en depressief. Zijn dood raakte me. Ook in Nederland is depressie nu net zo endemisch als de pest in de middeleeuwen. Er sterven meer mensen aan depressie dan aan corona.’

Je bent geboren in Suriname.

‘Ja, ik kom uit het Surinaamse rijstdistrict Nickerie. Mijn overgrootmoeder, Bhugwantia Sudhu, werd geboren in India, maar ging werken op een plantage in Suriname. Haar kinderen bleven boeren, maar de kleinkinderen niet meer. Die werden onderwijzers, verpleegkundigen of ambtenaren. Dat staat in mijn moeders familiekroniek De Prijs van Kerrie. Mijn moeder was hindoe, mijn vader moslim. Maar twee geloven op één kussen, daar ligt de duivel tussen. Ze besloten daarom de religie van thuis achter zich te laten. Ze gingen op zoek naar een nieuwe.’

En dat werd?

‘Protestants-christelijk. Zoals je zo vaak ziet bij bekeerlingen, gingen ze all the way. Zelfs toen we nog in Nickerie woonden, vlogen we elk weekend naar Paramaribo om naar de kerk te gaan.’

Ik heb gehoord dat jij in Suriname op ballet zat.

‘Ik heb platvoeten en toen ik daar last van begon te krijgen, stuurde mijn moeder me op balletles. Van mijn balletjuf heb ik veel geleerd, ook optreden voor publiek en communiceren met mijn hele lijf. In mijn boek Vermetel – Leven met Lef, beschrijf ik mijn levenslessen. Ik leer altijd en overal en van iedereen die ik ontmoet. Netwerken leerde mijn moeder me al als kindeke.’

En?

‘Ik ken inderdaad gigantisch veel mensen. Bij hen toets ik mijn toekomstvisies en of daar draagvlak voor is. Ze houden me scherp. Ik organiseer mijn eigen tegenspraak. Dat vind ik gezond.’

Over tegenspraak gesproken. Je oogst ook kritiek in de media.

‘Prem Radhakishun noemt me gekscherend “mediahoer”. People love or hate me. In NRC Handelsblad staan hele lovende artikelen over me, waarin ik tot trendwatcher des vaderlands ben gebombardeerd, maar ze plaatsen ook zure stukjes. In de Volkskrant hetzelfde. Lovende artikelen waarin ik tot “vooruitblikkoning” ben gedoopt, afgewisseld door stukkies van zuurbekjes. Met Quote had ik in de tijd van Jort Kelder een prima relatie, maar sinds Sander Schimmelpenninck daar de scepter zwaait, is dat voorbij.’

Hoe komt dat?

‘Ach, die gifdwerg scheldt elke dag weer iemand anders de huid vol. Nu was ik aan de beurt, na De Telegraaf, Yolanthe Cabau, Gordon, Wierd Duk en Syp Wynia. Dit immer boze ventje van amper 1,10 meter hoog vertoont alle kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Als zijn familie hem niet snel naar een psychiater sleept die hem leert ontbozen, zie ik hem nog eens schuimbekkend eindigen in een gesloten psychiatrische inrichting.’

Je zoekt het misschien ook wel een beetje op. Je hebt geen moeite met Zwarte Piet en met het woord ‘neger’.

‘In Suriname noemen we een neger gewoon een neger. En Surinamers hebben de nodige stereotiepe beelden over elkaar. Mijn oma zei: “Negers zijn geen mensen want ze hebben geen haar, maar wol op hun hoofd.” Maar mijn boezemvriend Maikel, die ik sinds mijn twaalfde ken, is een neger, en mijn oma vond dat prima. Negers zeiden tegen hem: “Dis die koelie!” Onze vriendschap trotseerde racisme van zowel Hindoestanen als negers. Ik heb met veel negers in bed gelegen. Die noemden zich ook neger en wilden dolgraag kamasutraatje met me spelen. Geen issue.’

Ben jij zelf ook...

Ik noem mezelf een deels verkaasde, deels vernegerde Hindoestaan. Voor mijn fans ben ik hun troetelhindoe. Mijn ouders hebben me geleerd om niet in groepen, maar in individuen te denken.’

Je zegt in je zojuist verschenen autobiografie dat je zelf ook ooit een slaaf bent geweest.

‘Ooit vertelde een Israëlische paragnost me dat ik in een van mijn vorige levens slaaf ben geweest.’

En je familie waren ooit ook slaven.

‘Nou, mijn overgrootouders deden hetzelfde werk op de plantages in Suriname als de negerslaven, woonden in dezelfde huisjes en onder dezelfde belabberde omstandigheden. Maar Hindoestanen maken niet zoveel stampij over die tijd. Waarom ook? Mijn moeder vroeg eens aan de buurvrouw, een negerin, in de middenklassewijk waar we woonden: “Als de Hollanders je niet uit Afrika hadden gehaald, hoe zou je er dan nu aan toe zijn?” Ze riposteerde: “Meisje, dan zat ik nu te kniezen in een armzalig hutje in Afrika. En waar zou jij aan toe zijn als de Hollanders je niet uit India hadden gehaald?” Mijn moeder antwoordde: “Dan zat ik nu te kniezen in een armzalig hutje in India.” Waarop ze lachend in koor riepen: “Leve het kolonialisme, leve de Hollanders, leve de slavernij!”

Mijn advies aan Akwasi is: ga jij met je miljoenen Afrika opbouwen in plaats van Nederland te vergiftigen

Echt waar?

‘Yep! De slavernij van de negers en die van de Hindoestanen, contractarbeid genoemd, was niet iets waar mensen zich boos over maakten in mijn jeugd. Het was gewoon een gegeven. En de nazaten van deze mensen koesterden zich in het betere leven dat ze nu hadden. De huidige slavernij-boosheid vind ik dan ook onzinnig. Ga ontbozen, mensen, en vier dat je hier en nu leeft! En weet dat de Turken en Arabieren meer blanke slaven hielden dan het totale aantal negerslaven dat indertijd naar Amerika is verscheept. En dat je familieleden die daar achterbleven, het veel slechter hebben dan de nazaten van slaven.’

Waarom ben jij geëmigreerd?

‘Ik wilde de wijde wereld in. Bovendien: Surinamers hebben vaak een krabbentonmentaliteit. Als een krab uit een ton omhoog kruipt, trekken de anderen hem terug naar beneden, de ton weer in. Joden en Chinezen zijn anders. Die vormen teams om samen vooruit te komen. Daar heb ik van geleerd. Ik heb in iedere levensfase een coalition of the willing gevormd om verder te komen. Ik ben niet naar Nederland gekomen om hier Surinaams gettootje te spelen. Ik wilde tussen blanken leven. Ik werd niet alleen verliefd op blanke jongens, maar ook op hun cultuur. Ik bewonder de postchristelijke westerse cultuur oprecht, die is veel meer gericht op het individu, op fair play, op talent en meritocratie. Heerlijk. Vrijheid.’

Maar je kunt andere mensen die ook op zoek zijn naar een plaats om in vrijheid te leven toch niet in de kou laten staan?

‘De Nigeriaanse maffia verdient meer aan mensenhandel dan aan drugs. Je moet deze mensenhandel niet faciliteren, dat is moderne slavernij. Mijn Nigeriaanse bankiers zeggen dat geboortebeperking een must is. De bevolking van Afrika groeit deze eeuw van 1 naar 4 miljard mensen. Wat wil je? Moeten die allemaal in Nederland komen wonen?’

Wat vind jij van het optreden van Akwasi, die op de Dam zei dat hij Zwarte Piet in het gezicht wilde schoppen, omdat zijn verschijning hem kwetst? Hij bedoelde het overigens in figuurlijke zin.

‘Voor die vraag neem ik even een aanloop. Luister. Toen ik mijn eindeloos lieve, zorgzame, erudiete moeder vertelde dat ik homo ben, adviseerde ze: trouw een Hollandse man, die zijn trouwer, zorgzamer, liever en ze zuipen minder dan Surinamers. Dat heb ik gedaan en ze heeft gelijk. Hollanders zijn lieve, warme mensen. In Suriname schijnt de zon van buiten naar binnen, hier schijnt de zon van binnen naar buiten. De mensen zijn warm, de zon zit in de Hollander.’

Dit is een vrij lange aanloop...

‘Blanken hebben mij altijd vooruitgeholpen. Nederland is voor mij een warm bad. Wat ik hier heb bereikt, zou ik nooit in Suriname bereikt hebben. Ik heb dan ook geen goed woord over voor de Ghanese Akwasi’s van deze wereld, zelf een nazaat van slavenhandelaren, geboren en getogen in Nederland, alle kansen van de wereld gekregen, naar het schijnt multimiljonair en dan nog kankeren op Nederland en de Nederlanders. Als je je hier miskend voelt, hoepel op.’

Waarheen?

‘De Ghanese minister Barbara Oteng Gyasi riep onlangs mensen van Afrikaanse komaf op om terug te keren naar Afrika om het continent op te bouwen. Ik ben voor mijn werk vaker in Afrika geweest. Afrikanen zijn toekomstgericht en ze schminken zich moeiteloos wit op hun volksfeesten, zonder over racisme te zemelen. Bovendien koloniseren de Chinezen nu Afrika. En die zijn meedogenlozer dan de blanken ooit geweest zijn. Dus mijn advies aan Akwasi is: ga jij met je miljoenen Afrika opbouwen in plaats van Nederland te vergiftigen. Of ga naar de huidige slavenmarkten in Libië. Voor 200 dollar koop je een slaaf. Koop wat slaven en breng ze terug naar de vrijheid in hun eigen land.’

Gaat Adjiedj Bakas nog terug naar Suriname?

‘Moi? Alleen voor vakantie. Ik heb in Nederland een gezonde work-life-balance gevonden. Ik geniet van mijn werk, mijn toekomstdenken blijft doorgaan, de post-coronawereld wordt een hele andere dan die van de afgelopen jaren. Ik maak meer tijd vrij voor de liefde, voor vriendschappen, voor genieten, voor stilte, bezinning, meditatie, yoga en natuurlijk ook voor gezondheid. De Duitse filosoof Schopenhauer zei al tweehonderd jaar geleden: “De grootste dwaasheid is het opofferen van je gezondheid voor wat dan ook.” Hij had gelijk.’

NIEUWE REVU ONTMOET ADJIEDJ BAKAS

Waar? In de miljoenenwijk Overgooi in Almere. Ja, het bestaat. Bakas woont daar samen met zijn man Vinco David. Nou ja, woont, je kunt beter zeggen: resideert. Ze bewonen een herenhuis dat is ingericht als ‘een mini-Rijksmuseum.’ Overal schilderijen, oosterse tapijten en beelden. Venetiaanse kroonluchters hangen aan de bontgekleurde 3D-plafonds. Bakas: ‘Mijn man zegt dat ik lijd aan horror vacui, angst voor leegte.’ Iets genuttigd? Koffie en twee wittewijn (Revu) plus een complete rijsttafel. Verder nog iets? Bakas: ‘Koffie? Prima, maar het duurt even, want ik loop niet zo smooth meer. Dan kun je intussen koekeloeren in ons sprookjeshuis.’ Even later is er koffie.