Longread | 10 jaar James Bond: wie volgt Daniel Craig op als 007?

Tien jaar geleden begon het tijdperk-Daniel Craig als James Bond, met een magnifieke rol in Casino Royale. De Britse acteur speelde in vier Bondfilms, en volgens velen is hij de beste 007 ooit. Maar nu lijkt de houdbaarheidsdatum van Craig in zicht. ‘Ik snij nog liever mijn eigen polsen door dan dat ik nog een keer James Bond speel.’

Londen, 14 november 2006. Het majestueuze Odeon-theater aan het Leicester Square is het toneel van de première van Casino Royale. De 21ste officiële Bondfilm – alleen de door EON geproduceerde films tellen als ‘echte’ Bondfilms, Never Say Never Again zodoende niet – was in vele opzichten een bijzondere episode in de toen 44-jarige geschiedenis van de filmcyclus rond geheim agent 007. Fans hadden vier jaar moeten wachten op een nieuwe film, nadat Pierce Brosnan in 2002 afzwaaide met Die Another Day. Het geduld van de fans werd danig op de proef gesteld, maar de gedachte aan een nieuwe acteur die in de rol van Bond zou kruipen zou veel goedmaken.

License to kill

Flashback naar oktober 2005. De tamelijk onbekende acteur Daniel Craig wordt na maandenlang gespeculeer in de tabloids gepresenteerd als nieuwe James Bond. De zoektocht naar de opvolger van Pierce Brosnan heeft producers Barbara Broccoli en Brian Wilson twee jaar gekost. Het duo kwam op de proppen met een Britse acteur die een bestaan in de luwte van de tv-film leidde. Negentien tv-rollen gingen vooraf aan zijn doorbraak op het grote doek.

Hoewel hij bij het grote publiek niet superbekend was en gewoon zonder grote zwarte zonnebril over straat kon, was Craig een gelauwerd acteur. In 2004 won hij een London Film Critics Award voor beste Britse acteur, voor zijn rol in Enduring Love. Een jaar eerder was hij voor zijn bijdrage aan The Mother ook al voor die prijs genomineerd. De twee nominaties volgden na bescheidener rollen in blockbusters als Lara Croft: Tomb Raider en Road to Perdition. 2004 was, na jarenlang in de betrekkelijke anonimiteit van de televisiefilms hebben doorgebracht, sowieso zijn doorbraak, met een hoofdrol in Layer Cake. Toeval of niet; in die film staan ook Ben Whishaw (Q , sinds Skyfall) en Tom Hardy (veelvuldig genoemd als opvolger van Craig) op de aftiteling. Craig werd als nieuwe Bond aan de pers gepresenteerd op een speedboot van de Britse marine, op de Theems. Hij maakte daarbij nogal een bleue indruk, deels veroorzaakt door het zwemvest dat hij op de golven van de Theems over zijn pak moest dragen. ‘Ik had net zo goed oranje opblaasbandjes om kunnen doen,’ gaf de acteur later toe.

Met Craig hadden producers Broccoli en Wilson hun gedroomde Bond-acteur gestrikt. Wat misschien nog wel voor meer opwinding zorgde, was het feit dat Casino Royale gebaseerd is op het allereerste Bond-verhaal dat geestelijk vader Ian Fleming ooit schreef. De gelijknamige roman uit 1953 was niet eerder door EON verfilmd. Wel twee keer officieus; in 1954 als af levering in een tv-reeks en in 1967 als melige lachfilm. De keuze voor Craig had alles te maken met een gebeurtenis in 1999, midden in het Brosnan-tijdperk. Broccoli en Wilson verkregen in dat jaar de rechten voor de verfilming van Flemings allereerste Bond-boek, Casino Royale. Dat was het enige boek dat hun productiemaatschappij EON niet mochten verfilmen, omdat de rechten sinds 1955 in het bezit waren van Gregory Ratoff. De Russisch-Amerikaanse producer kocht de rechten in de jaren vijftig voor zesduizend dollar, en als hij het script niet twaalf jaar op de plank had laten liggen, was niet Dr. No maar Casino Royale de allereerste Bondfilm geweest. Maar Ratoffnam nogal zijn tijd, waarna Albert Broccoli en Harry Saltzman in 1961 de filmrechten kochten voor alle Fleming-boeken. Op één na, want die was dus al verkocht.

Toen EON de filmrechten voor Casino Royale vlak voor de eeuwwisseling in handen kreeg, stond Brosnan op het punt zijn derde Bondfilm uit te brengen: The World Is Not Enough. Later volgde Die Another Day, en Casino Royale zou diens vijfde Bondfilm worden.

Maar er waren twijfels over de vraag of Brosnan nog wel de juiste man voor de job was. Hij vond zichzelf te oud en wilde niet Roger Moore achterna, die ten tijde van zijn laatste optreden als 007, in 1985 in A View to a Kill, was verworden tot een houten klaas die weinig anders meer kon dan melige woordspelingen aan elkaar rijgen. Daarbij was Brosnan vooral een charmante Bond en geen ‘blunt instrument’, zoals M haar geheim agent later in de film zou noemen. En dat was een probleem, want Fleming bedacht James Bond ooit als een harde, fysieke geheim agent. Een type-Craig zogezegd, en zeker geen charmante gladjakker als Brosnan.

Casino Royale werd dus nog even on hold gezet tot de weg werd vrijgemaakt voor een Bond die beter bij Flemings oorspronkelijke creatie aansloot. Daarbij: in Flemings boek krijgt de jonge Bond zijn license to kill, en die had Brosnan allang op zak... Wat nog een reden was om in Casino Royale met een schone lei te beginnen.

Ongekende hype

Casino Royale werd bij het verschijnen van de film alom geroemd, en terecht: het is een klassieke Bondfilm, met een 007 zoals Fleming ’m bedoeld had: een harde geheim agent die de fysieke actie niet uit de weg gaat. Het door regisseur Martin Campbell verfilmde verhaal vertelt de oorsprong van Bond, Casino Royale was immers het eerste Bond-verhaal dat Ian Fleming schreef. Campbell werd van stal getrokken, na ruim een decennium eerder Brosnan te hebben gelanceerd in het eveneens magnifieke Goldeneye. Casino Royale bevatte alle klassieke elementen die een goede Bondfilm maken: snelle auto’s (Aston Martin DBS en DB5), mooie vrouwen (Eva Green, Caterina Murino), drank (Vesper Martini, Heineken) en exotische locaties (Bahama’s, Venetië).

De film werd niet alleen een artistiek succes, ook bij de box office viel hij in de smaak. Met een omzet van 599 miljoen dollar – bijna een derde meer dan voorganger Die Another Day – was het destijds de Bondfilm met de hoogste omzet ooit. Tot Skyfall alle records aan f larden schoot door de grens van 1 miljard dollar te passeren.

Maar daar komen we zo op, want eerst was daar Quantum of Solace (2008). Qos werd Craigs tweede film als James Bond, en even los van de wat nietszeggende titel, begingen producers Broccoli en Wilson een, achteraf bezien, enorme fout door de film een vervolg op Casino Royale te laten maken. Daar komen alleen maar ongelukken van, filmreeksen als The Godfather, Mad Max en Terminator daargelaten. Het gegeven dat Bond in Quantum of Solace de dood van zijn liefje Vesper Lynd in Casino Royale wilde wreken, was een misser van jewelste. Op zichzelf staand is Qos nog niet eens zo’n beroerde film, maar deze continuïteit – een unicum in de geschiedenis van de Bond-franchise – werkte simpelweg niet. Bond schoot zichzelf in de voet met deze matig succesvolle en dito gewaardeerde opvolger van Casino Royale.

Quantum of Solace was vooral veel niet, maar wat het wél was, was de perfecte opmaat voor Skyfall (2012), Craigs derde Bondfilm. Hoewel de verwachtingen na het Qos-debacle wellicht lager dan ooit waren; de marketingmachine draaide op volle toeren, met een ongekende hype tot gevolg. Skyfall bleek een schot in de roos. Het door regisseur Sam Mendes waanzinnig in beeld gebrachte verhaal nam Bond terug naar zijn Schotse familielandgoed, en kende in Javier Bardem een supergoeie villain in de beste Bond-traditie.

Skyfall raakte dankzij de combinatie van cast, regie en muziek van Adele de perfectie, en dan kan het haast niet anders dan dat opvolger Spectre (2015) tegenviel. En jawel: de 24ste Bondfilm was dankzij zijn kloeke 148 minuten een van de saaiere episodes uit de filmreeks. Mendes, die voor de tweede keer op rij achter de camera mocht staan, kleurde netjes binnen de lijnen – snelle auto’s: check, Bondgirls: check, veel actie: check – maar het geheel kon niet echt bekoren.

Beste baan in de wereld

Hoe nu verder? Craig heeft nog een contract om een vijfde keer in de huid van geheim agent 007 te kruipen, maar of de acteur die belofte gaat waarmaken, is maar de vraag. De Brit heeft al weinig subtiel laten vallen dat hij ‘liever zijn polsen doorsnijdt dan nog een keer Bond te spelen’, maar lijkt onlangs op die uitspraak te zijn teruggekomen door de rol ‘de beste baan in de wereld’ te noemen. Craig: ‘Zolang ik er een kick door krijg, zal ik Bond blijven spelen.’

De kans dat Daniel Craig dus toch voor een vijfde maal in een Bondfilm te zien is, is niet ondenkbaar. Maar er zijn kapers op de kust. Bij het schrijven van dit artikel zijn er zes acteurs waarop bij de Britse bookmakers meer wordt ingezet dan op de keuzemogelijkheid ‘een vrouwelijke Bond’ – God verhoede.

Koplopers in de race zijn Aidan Turner (The Hobbit), Jack Huston (American Hustle), Tom Hardy (The Revenant), James Norton (Happy Valley), Idris Elba (Luther) en Tom Hiddleston (Thor), die na zijn rol in de weergaloos Bondesque BBC-serie The Night Manager zo’n zekerheid voor de rol leek, dat er niet meer op hem gegokt kon worden.

Wie het gaat worden? Stel er is een acteur die niet liever zijn polsen doorsnijdt en de rol voor zijn rekening wil nemen, dan is de kans groot dat hij (of zij?) een charmante, beduidend minder fysieke Bond speelt dan Craig. Als regel wisselt een harde Bond namelijk een zachte af, en vice versa. Na vechtersbaas Craig is de kans groot dat we met een hoffelijke, geestige geheim agent te maken krijgen. Wij zetten ons geld – het mag van de bookies inmiddels weer – op Tom Hiddleston.

Is het erg dat we na vier films afscheid gaan nemen van Daniel Craig? Welnee. Mochten producers Barbara Broccoli en Brian Wilson voor het filmen van de 25ste Bondfilm Craigs dienstwapen afnemen, dan lijkt dat alleen maar goed nieuws voor de fans. Een nieuwe Bond belooft namelijk wat, want de eerste film van een nieuwe Bond-acteur is altijd een goeie, zo leert de geschiedenis. Ga maar na: Dr. No (Connery), On Her Majesty’s Secret Service (Lazenby), Live and Let Die (Moore), The Living Daylights (Dalton), Goldeneye (Brosnan) en Casino Royale (Craig) zijn stuk voor stuk hele fijne films. We gaan het zien. Nog even geduld, want het lijkt erop dat Bond 25 pas eind 2018 verschijnt.