Zondagskind of overlever?

De regisseur werd beschuldigd van plagiaat en racisme, kende flops en dreigde meegesleurd te worden in de val van zijn mentor Harvey Weinstein. De onthullende documentaire QT8 toont alle moeilijke momenten uit de carrière van Quentin Tarantino.

Sinds Kill Bill (2003) is Quentin Tarantino zijn films gaan nummeren. Dat was nummer vier, The Hateful Eight was (natuurlijk) de achtste, en met Once Upon a Time in Hollywood zijn we bij nummer negen aanbeland. Relevant? Toch wel, want Tarantino verklaart al sinds 2012 dat hij een oeuvre van tien speelfilms wil nalaten. Daarna gaat hij boeken schrijven, of hooguit een Netflix-serie maken. De reden van deze zelfopgelegde beperking: te veel grote regisseurs eindigden als schaduwen van zichzelf. Tien films (of eigenlijk elf; Kill Bill zijn er immers twee), bijna allemaal goed. Wat een erfenis gaat deze man nalaten. Het spectaculaire debuut (Reservoir Dogs), het vroege meesterwerk (Pulp Fiction), het volwassen drama (Jackie Brown), de 1-in-2 (Kill Bill) en de 2-in-1 (Grindhouse), de geschiedherschrijving (Inglourious Basterds, Django Unchained); telkens weer wist Tarantino zijn fans, maar ook zijn critici op het verkeerde been te zetten door iets te maken wat niemand zag aankomen.

In de documentaire QT8: The First Eight vertellen vrienden en collega’s van de regisseur hoe die eerste acht films tot stand zijn gekomen. Dan valt ook op dat de carrière van Quentin Tarantino helemaal niet zo soepel verliep als we weleens denken. Vrijwel direct riep de jonge regisseur bij veel mensen ergernis op door vrijelijk te putten uit andermans werk en door geweld te romantiseren. Zelfs het succes van hits als Pulp Fiction, Inglourious Basterds en Once Upon a Time in Hollywood hebben die kritiek niet doen verstommen. Vorig jaar nog vond The Guardian dat Tarantino ‘gecanceld’ moest worden op basis van zijn vermeende vrouwvijandigheid. En tot op de dag van vandaag heeft Hollywood hem nog steeds de Oscar voor beste regisseur niet gegeven.

Aanmodderen

Het snelle succes van Reservoir Dogs – een klapper op Sundance en in Cannes en daarna een culthit wereldwijd – verhulde de jaren van frustratie waarin de jonge Tarantino probeerde om vaste voet aan de grond te krijgen in de f ilmwereld. Hij had geen enkele regieopleiding gevolgd, zijn encyclopedische filmkennis deed hij op in de videotheek waar hij werkte. Tarantino besloot zelf scripts te gaan schrijven, en leurde jaren tevergeefs met True Romance en Natural Born Killers.

Pas toen hij op een feestje producent Lawrence Bender ontmoette, kwam er beweging in zijn carrière. Bender adviseerde hem eerst een minder ambitieus en daardoor makkelijker te financieren project uit te werken. Dat werd Reservoir Dogs (1992), een film zo goedkoop dat de acteurs werd gevraagd hun eigen kostuums mee te nemen. Er was in het kledingbudget alleen geld voor stropdassen. Een spoedcursus filmmaken gaf Tarantino het vertrouwen om zelf de regie te voeren, en zo kwam na zeven jaar aanmodderen zijn doorbraakhit tot stand.

Gelijk was er kritiek: het verhaal van Reservoir Dogs zou gepikt zijn van een Hongkong-actiefilm: City of Fire. De plot, maar ook hele scènes en zelfs camerabewegingen nam Tarantino klakkeloos over. Ter verdediging moeten we echter vaststellen dat Reservoir Dogs een veel betere film is dan City of Fire. De dialogen sprankelen en Tarantino’s verwijzingen naar de popcultuur waren zeker toen vernieuwend. Alles straalt de energie uit van een groot nieuw talent. Het excuus van de regisseur zelf voor de diefstal: ‘Great artists steal. They don’t do homages.’ Later bleek trouwens dat de makers van City of Fire hun plot ook hadden gejat: van een Bollywood-film...

Pulp Fiction (1994) was meer dan een bevestiging van een groot talent, het was een cultureel fenomeen. De eerste onafhankelijk geproduceerde film die meer dan 200 miljoen dollar ophaalde in de VS. Quentin Tarantino was gearriveerd. Als opvolger besloot hij een misdaadthriller van Elmore Leonard te bewerken, Rum Punch. Niet zo vreemd, want geen schrijver had zoveel invloed op Tarantino als deze grootmeester van de snappy dialoog. Jackie Brown was het resultaat, een stijlvolle karakterstudie vol memorabele personages.

Er is geen onoprecht­ heid in wat hij schrijft, of hoe mensen in zijn films praten of zich gedragen

Tegenwoordig vinden veel mensen Jackie Brown een van Tarantino’s beste films, maar in 1997 werd daar heel anders over gedacht. De pers was een stuk zuiniger met lof en het grote publiek liet de film links liggen. Daarbij kwam er voor het eerst kritiek uit de filmwereld zelf. Regisseur Spike Lee had zich dood zitten ergeren aan het gebruik van het woord ‘nigger’ in de film, 38 keer. Lee: ‘Ik zeg niet dat hij dat woord niet mag gebruiken, maar Quentin is er verliefd op. Wat wil hij ermee bereiken: tot ere-zwarte benoemd worden?’

Het werd het begin van een ruzie die ten tijde van Django Unchained (waar het n-woord 116 keer viel) tot een climax kwam. Lee zei de film niet te zullen bekijken, omdat die respectloos voor zijn voorvaderen zou zijn. ‘De slavernij was geen spaghettiwestern, het was een holocaust.’ Al die jaren bleef acteur Samuel L. Jackson Tarantino verdedigen. ‘Er is geen onoprechtheid in wat hij schrijft, of hoe mensen in zijn films praten of zich gedragen.’

Het relatieve falen van Jackie Brown zette Tarantino ertoe zijn volgende films weer helemaal zelf te verzinnen. Kill Bill Vol. 1 en 2 bewezen zijn gelijk: gezamenlijk brachten de twee martial arts-pastiches ruim 330 miljoen dollar op. Toch kijkt Tarantino met gemengde gevoelens terug op het maken van beide films. Tijdens de opnamen maakte hij een inschattingsfout die zijn hoofdrolspeelster bijna het leven kostte.

De oorsprong van Kill Bill gaat terug naar de set van Pulp Fiction, toen Tarantino en muze Uma Thurman over volgende projecten aan het nadenken waren. Zou het niet opwindend zijn een kungfufilm met een vrouwelijke hoofdpersoon te verzinnen? Thurman zag ter plekke de openingsscène voor zich: een bruid wordt voor het altaar neergeschoten door de bruidegom, en zweert wraak. De aftiteling van Kill Bill vol. 1 vermeldt niet voor niets de tekst ‘Based on the character created by Q and U’.

Open sportwagen

Zes jaar later was het script eindelijk klaar en konden Tarantino en Thurman aan een monsterklus beginnen. De opnamen van Kill Bill 1 en 2 werden in een blok van negen maanden uitgevoerd. Het was een complexe shoot, met locaties in vier landen, veel stunts en eindeloze gevechtsscènes. Er werd alleen al 1700 liter nepbloed vergoten. Helemaal aan het einde van de opnamen zat een betrekkelijk simpele opdracht voor Thurman. Ze moest in een open sportwagen over een Mexicaanse zandweg rijden, hard genoeg om haar haren te laten wapperen.

Tarantino wist dat Thurman een onzekere automobilist was en dus reed hij zelf eerst de route om te zien of er geen risico’s op de loer lagen. Hij bezwoer Thurman dat de opname veilig zou zijn, waarna de actrice in de wagen zonder autogordels stapte. Halverwege de weg verloor ze de macht over het stuur en botste frontaal tegen een boom. Thurman moest naar het ziekenhuis en bleek blijvende schade aan nek en knieën te hebben opgelopen. Productiemaatschappij Miramax wilde de beelden van de crash alleen afstaan als de actrice zou beloven af te zien van een schadevergoeding.

Pas twintig jaar later zou Thurman naar buiten komen met details over het ongeluk. Na lang aandringen had ze in 2017 Tarantino bereid gevonden om de beelden alsnog vrij te geven, en kon ze zelf zien dat het shot verre van risicoloos was. In een interview met The New York Times uit 2018 vertelt ze daarover: ‘Ik zat in een rijdende doodskist. De stoel zat niet goed vastgeschroefd en de zandweg was zeker niet recht.’ Op de beelden is inderdaad goed zichtbaar dat de weg een plotselinge s-curve maakt waardoor Thurman duidelijk overvallen wordt. Het incident had grote impact op haar relatie met Tarantino. ‘We hebben jaren ruzie gehad. Ik was woedend omdat ik het gevoel had dat hij mijn leven bewust in gevaar had gebracht.’

Zelfs Uma Thurman moest toegeven dat wei­ nig Hollywood­regisseurs zo respectvol met actrices omgaan en zulke sterke rollen voor ze schrijven als Tarantino

Zelf kijkt Tarantino met schaamte terug op zijn behandeling van Thurman. In een interview met Deadline uit 2018 noemt hij de crash ‘the biggest regret of my life. Het is mijn schuld dat ze in de auto zat’. Vervolgens legt hij uit hoe het zo mis kon gaan. Hij had de route van de auto van de andere kant afgelegd, waardoor hij waarschijnlijk de s-bocht over het hoofd had gezien.

Serie-aanrander

De reden dat Thurman zo lang wachtte met het naar buiten treden, had alles te maken met de man die gold als de mentor van Quentin Tarantino: producent Harvey Weinstein. Het was Weinstein die het openbaar maken van de beelden al die jaren had geblokkeerd. Maar de machtige f ilmproducent was inmiddels van zijn sokkel gevallen. De #MeToo-beweging had zijn schrikbewind als serie-aanrander aan het licht gebracht, zodat ook Thurman eindelijk haar verhaal kon doen. En niet alleen over het ongeluk, maar ook over haar persoonlijke ervaringen met Weinstein.

Ze vertelde The New York Times hoe Weinstein haar al in de jaren 90 had proberen te verkrachten in een Londens hotel. Pas toen de actrice wegens Kill Bill opnieuw met hem te maken zou krijgen, lichtte ze Tarantino hierover in. Die confronteerde Weinstein met de kwestie, waarna die alsnog zijn excuses aanbood. Tarantino trok op tijd zijn handen af van Weinstein en is sindsdien ook daarover flink door het stof gegaan. Ja, hij wist van de geruchten. Nee, hij wist niet dat het zo erg was. Zijn toenmalige vriendin, actrice Mira Sorvino, vertelde hem al ruim voor de onthullingen dat de producent haar had aangerand. Tarantino: ‘Ik wist genoeg om meer te doen dan ik heb gedaan. Ik hoorde verhalen van direct betrokkenen, niet uit de tweede hand. Maar ik heb ze onderschat. Als ik toen de actie had ondernomen die ik had moeten ondernemen, had ik niet meer met hem hoeven werken.’

In QT8 komt Weinstein uitgebreid aan bod. Zo onthult producent Stacey Sher dat het personage van Kurt Russell in The Hateful Eight, premiejager John ‘The Hangman’ Ruth, is gebaseerd op Harvey Weinstein. En inderdaad, de hele film door slaat en vernedert de premiejager Jennifer Jason Leigh. Toch vindt acteur Michael Madsen dat Weinstein nog goed wegkomt met dat ‘eerbetoon’. ‘John Ruth is nog steeds een veel aardiger persoon dan Weinstein. Als Kurt Harvey moet voorstellen, dan was het toch zeker Harveys goede kant.’

Madsen is in de documentaire het meest uitgesproken over de gevallen filmproducent. ‘Weinstein was een bullebak en genoot daarvan. Ik snap wel waarom zoveel vrouwen niets durfden te zeggen. Het is eng wanneer jouw toekomst en dat van je gezin afhangt van de macht van iemand als Harvey Weinstein. Dat is de onbekende kant van Hollywood, de onderbuik die niemand kent. Ik heb verhalen gehoord van mensen die nog steeds niet naar voren hebben durven komen: de angst is te groot. Als ik iets zeg, wat gebeurt er dan met me? Want dan is mijn carrière over.’ The Hateful Eight was de laatste keer dat Tarantino en Weinstein zouden samenwerken.

De onthullingen van Uma Thurman brachten Quentin Tarantino in een lastig parket. Verhalen dat hij Thurman voor een opname in het gezicht had gespuugd, en dat de wurgende handen in de sterfscène van Diane Kruger uit Inglourious Basterds zijn handen waren, zetten Tarantino volgens de #MeToo-beweging in het kamp van regisseurs waar een luchtje aan zat. Zou hij überhaupt zijn tien films nog wel vol gaan maken?

Dat Tarantino deze moeilijke periode heeft overleefd, zegt veel over zijn kwaliteiten. Zijn acteurs namen het voor hem op, en zelfs Uma Thurman moest toegeven dat weinig Hollywood-regisseurs zo respectvol met actrices omgaan en zulke sterke rollen voor ze schrijven als Quentin. Niemand in Hollywood zou de uitgerangeerde Pam Grier de kans hebben gegeven die hij haar met Jackie Brown gaf. Geen enkele studio zou de hoofdrol in Death Proof aan een stuntvrouw zonder acteerervaring (Zoë Bell) hebben gegeven.

Schateren

Ja, Tarantino is een obsessieve nerd die telefoons op zijn set verbiedt en acteurs ontslaat wanneer ze de backstory van hun personage niet kennen. Maar aan zijn genie wordt niet getwijfeld. Zijn werk kenmerkt zich door vaart, actie, humor en bijzondere muziek, maar wat zijn films misschien nog wel het meest typeert is de rust waarmee hij een scène neerzet. Lange dialogen met amper montage, informatie die niet alleen de plot voortstuwt, maar vooral ook de juiste sfeer neerzet. Shots die Hollywood háát en die niet bestaan in Fast & Furious- of Marvel-land, maar waar acteurs van dromen. Daarom is Tarantino een echte auteur en wil iedereen met hem werken. De elegantie van de openingsscène van Inglourious Basterds, waarin hij met weinig meer dan een dialoog een bijna ondraaglijke spanning opbouwt: het is een klasse apart.

Tarantino creëert op zijn sets de juiste sfeer om zijn acteurs tot grote prestaties te brengen. Hijzelf zit niet verscholen achter monitors tijdens opnamen, maar staat naast zijn acteurs. Jamie Foxx: ‘There is no video village on a QT-set, and you can see it in the performances.’

Hij streeft naar een familiegevoel, waarbij acteurs ruimte voor discussie krijgen en er veel gelachen wordt. Editor Sally Menke klaagde dat het schateren van Tarantino vaak dwars door de goede takes heen klinkt. Toen Jamie Foxx voor het eerst op een Tarantino-set stond, wist hij niet wat hij meemaakte. ‘Het was het einde van de draaidag, ik was nog in mijn Django-ketens en de soulmuziek barstte los. Ik zei: “Wat voor set is dit?” Hij antwoordde: “My kind of set, motherfucker!”’

Tot op de dag van vandaag heeft Hollywood hem nog steeds de Oscar voor beste regisseur niet gegeven

Het resultaat van al die inspanningen zijn talloze memorabele scènes. Toen Leonardo DiCaprio een lange monoloog moest houden op de set van Django Unchained kneep hij per ongeluk een glas in zijn hand stuk. In plaats van te stoppen maakte hij de take af, terwijl het bloed uit zijn hand gutste. Na afloop brak er een spontaan applaus uit en de opname haalde de eindmontage, inclusief de bloedende hand. Foxx: ‘Quentin zegt vaak na een goede take: “Oké, deze staat erop! We zouden verder kunnen gaan, maar we doen deze take nog één keer. En waarom? Because...” Hele crew in koor: “We love making movies!”’

EEN NIET-GEPLEEGDE MOORD

Ook Once Upon a Time in Hollywood leek bij voorbaat controversieel. Quentin had een film gemaakt waarin een duistere Hollywood-geschiedenis wordt aangehaald: de moord op de zwangere actrice Sharon Tate in 1969. Critici en activisten stonden klaar om Tarantino van exploitatie te beschuldigen. Het hielp ook niet dat hij vergoelijkende dingen over Tates echtgenoot Roman Polanski had gezegd. Tot de film in de bioscopen draaide, en iedereen kon zien dat Tarantino de moord op Tate juist voorkomt. Het was bijna alsof de regisseur expres de gevoeligste materie denkbaar had opgezocht om aan te kunnen tonen dat hij best deugde.

EIGEN BURGERS EN SIGARETTEN

In het hoofd van Quentin Tarantino is alles verbonden. Niet alleen personages, maar ook voorwerpen...

– Vincent Vega (John Travolta) uit Pulp Fiction is de broer van Mr. Blonde/Vic Vega (Michael Madsen) uit Reservoir Dogs.

– Mia Wallace (Uma Thurman) beschrijft in Pulp Fiction een tv-show die sterk doet denken aan de personages in Kill Bill.

– Archie Hicox (Michael Fassbender) uit Inglourious Basterds is de achterkleinzoon van English Pete (Tim Roth) uit The Hateful Eight.

– Red Apple-sigaretten, geïntroduceerd in Pulp Fiction, duiken ook op in Kill Bill en zelfs in The Hateful Eight. Big Kahuna-burgers worden in bijna al zijn films gegeten.

– Pam Griers witte Honda Civic in Jackie Brown is dezelfde auto als waarmee Bruce Willis Vingh Rames aanrijdt in Pulp Fiction.