‘De Franse filosoof Jean Baudrillard noemde Disneyland de meest echte plek in Amerika’

De Franse filosoof Jean Baudrillard noemde Disneyland de meest echte plek in Amerika. Binnen de poorten van het pretpark is alles precies wat het lijkt: een cartooneske schijnwerkelijkheid die puur en alleen is opgezet om grof geld mee te verdienen. De wereld daarbuiten, de miljoenenstad Los Angeles met alle billboards en fastfoodketens, die chaos waarbinnen iedereen een betere versie van zichzelf speelt, noemde hij een hyperrealiteit: een wereld van symbolen, leugens en dubbele betekenis – vergelijkbaar met de chatrooms van internet, waar in anonimiteit gesproken wordt in een codetaal van memes en verwijzingen.

Het is die schijnwerkelijkheid waarin de generatie Amerikanen leeft die opgefokt door Donald Trump het Capitool bestormde. Als een Captain America werd hij de voorvechter van een bijna cartooneske revolutie, die eruitzag of bendes losgeslagen stripfiguren uit de kaders van hun pagina’s waren geklommen, rechtstreeks de werkelijkheid in.

De demonstranten zagen zelf niet hoe onbenullig het allemaal oogde. In gedachten bekeken zij zichzelf vermoedelijk als die trotse vroege Amerikanen van de revolutie, zoals die op romantische schilderijen zijn afgebeeld. Het is als wanneer je aanschuift bij McDonald’s: je eet de fantasie van een sappige hamburger zoals op de reclameborden. Maar wie goed kijkt, ziet een drooggegrilde lap afvalvlees met een verlept blaadje sla.

Het probleem met deze treurige revolutie is dat je niet gelijk doorhebt hoe serieus het was. Sterker nog, de opstandelingen leken dat zelf niet eens te begrijpen: terwijl ze het Capitool vandaliseerden, livestreamden ze het bewijsmateriaal voor hun toekomstige rechtszaken. Totdat een politieagent dat fatale schot loste, simpelweg omdat hij niet anders kon dan een lijn trekken: tot hier en niet verder.

In de dagen na de bestorming wilden veel Amerikanen dit geen couppoging noemen. En dat is begrijpelijk, aangezien het werd uitgevoerd door een stel losgeslagen debielen geradicaliseerd door wazige complottheorieën. Maar intussen komen steeds meer ijzingwekkende beelden naar buiten – zoals van die agent die met een Amerikaanse vlag werd doodgemept, of van die types in camouflagekleding die uitgerust met tiewraps gericht onderweg waren om senatoren te kidnappen.

Terwijl ik dit opschrijf, wordt in steeds moeilijker zichtbare chatrooms opgeroepen tot de volgende gewelddadige bijeenkomst. De FBI waarschuwt voor gewapende protesten in alle vijftig staten. Dit is mogelijk tot geweld uitgelopen zodra dit tijdschrift in de kiosk ligt.

Achter de cartooneske internetwereld van die klunzige demonstranten van 6 januari schuilen duistere machten, die erop uit zijn de democratie van de VS omver te werpen. En daarmee komen we terug bij Baudrillard. Wanneer hij naar de lollige Disneyfiguren kijkt en zich realiseert dat zij vertegenwoordigers zijn van een machtig bedrijf dat onze wereld vormgeeft, schrijft hij: “Ik geloof dat achter die lachende ogen een koud en woest beest schuilt, dat ons op beangstigende wijze besluipt.”