Ouderwetse erecodes

Beste Martin Kok,

Je hebt een site met nieuws over criminelen. Vlinderscrime.nl heet die site. Ik kijk er niet zo vaak op, maar dat komt omdat ik een rare tic heb: ik ben allergisch, bijna letterlijk, voor spel- en stijlfouten. Dan staat jouw website lezen bijna gelijk aan zelfmoord.

Weet je voor wie jouw website ook bijna gelijk staat aan zelfmoord? Voor jou. Want je staat volgens de politie op drie dodenlijsten van criminelen die niet van je verhalen houden en onlangs zat er een bom onder je auto. Gelukkig was je die avond te bezopen om te rijden, dus ging-ie niet af (maak alle BOB/bom-grappen zelf maar).

Omdat je niettemin gewoon doorgaat met die site van je, besloot de Volkskrant je vorige week te interviewen. Dat werd zonder overdrijven het meest opvallende interview dat ik dit jaar met iemand las. Ik heb het drie keer achter elkaar gelezen. Eerst moest ik heel hard lachen. Alleen al om de manier waarop je de criminaliteit bent ingerold: je ging als zoon van een palingboer elke dag naar Amsterdam met 5 kilo paling voor de verkoop. Op de Wallen. In de jaren tachtig, toen je daar struikelde over de junks. En daar kwam opeens een 15-jarige jongen in Volendamse kleding aanlopen, in een walm van vislucht.

Ik vond het een fantastisch beeld, een filmscène waard. En toen moesten die drie briljant lompe zinnen van je nog komen: ‘Ik zei: Opzij cowboys, hier komt de palingboer. Alleen: het zat daar toen vol met verslaafde, afgetakelde negers. Die wilden helemaal geen paling, maar heroïne.’

Maar er was meer aan het hand met het interview en het duurde even voor ik doorhad wat. Toen wist ik het: je gaf me een inzicht in de reden waarom onze samenleving een fascinatie heeft voor criminelen. Ik zelf ook. Waarom kreeg Willem Holleeder (‘een mongool’, volgens jou, en in ieder geval geen grotere stilist dan jij) een column in dit blad en een plek op het erepodium van College Tour? Waarom staat ook op de site van de Volkskrant ieder stukje over Badr Hari in de top van meest gelezen berichten? Waarom heten onze seriehelden Walter White, Tony Soprano en Pablo Escobar?

Ik denk hierom: omdat we, in ieder geval ík, nieuwsgierig zijn naar mensen die geen gebruikelijke moraal hebben, maar ook niet moraalloos zijn. Moraalloosheid is oninteressant. Maar een volstrekt eigen moraal, los van de norm, los van de wet dus ook, is naast afstotend ergens ook interessant, zelfs in zekere zin aantrekkelijk. En precies dat sprak uit je interview.

Ja, je had iemand doodgeslagen, maar die had eerst je broer en half Volendam in elkaar gemept. Dus spijt had je niet. Tegelijk vind je het zelf ook terecht dat je vervolgens gestraft werd. Net als die keer dat je bekend maakte vanuit de gevangenis een escortbureau te runnen. Ging je meteen een strenger gevangenisregime in. Geen probleem, vond je: you had it coming. ‘Lekker toch. Ik hou van Spartaans zitten. Als je een boef bent, moet je het voelen. Die stilte. Zo word je sterk in je kop.’

Ik ken je verder niet, het is vast allemaal voor minstens een deel grootspraak of gewoonweg gelul. Maar er spreken codes uit, bijna ouderwetse érecodes. Die ongetwijfeld meer drijven op nostalgie dan op realiteit. Maar die niettemin getuigen van een moeilijk te realiseren levensdoel: het accepteren van de consequenties van je eigen daden. Ook als die daden mísdaden zijn. Mocht er binnenkort alsnog onverhoopt een bom bij je afgaan, dan heb je dat toch nog maar even mooi verwoord.

Leon Verdonschot