Ridder Silvio en de verovering van Europa

De karavaan van de 82-jarige miljardair zou dit keer namelijk niet naar Rome, maar naar Brussel trekken. Daar, in het Europees Parlement, wil Il Cavaliere zijn politieke carrière nieuw leven in blazen.  

'Op mijn prachtige leeftijd heb ik, uit verantwoordelijkheidsgevoel, besloten dat ik naar Europa ga. Daar ontbreekt het aan een echte visie op de toekomst van de wereld,’ zo sprak de hoogbejaarde Berlusconi begin dit jaar zijn toehoorders op Sardinië toe. Omringd door drommen journalisten presenteerde de ex-premier zich als kandidaat voor het Europarlement voor zijn centrumrechtse partij Forza Italia. Hier stond een politiek fossiel met een nieuwe missie. Silvio als verlosser van Europa. De aankondiging voelde misplaatst in de tijd. Een anachronisme. Een vliegtuig in de middeleeuwen.

Tijdens zijn campagne voor de Europese verkiezingen presenteert Berlusconi zich als het redelijke alternatief op rechts in Italië. Met de xenofobe anti-immigratiepartij Lega van vicepremier Matteo Salvini als directe concurrent op rechts, is die rol voor Berlusconi en zijn Forza Italia opeens heel makkelijk in te vullen, zo meent Giovanni Orsina, professor hedendaagse politieke geschiedenis aan de Universiteit van Rome. ‘Berlusconi was altijd een populistisch figuur. Nu is hij geloofwaardiger. Hij is niet meer het gevaar op rechts, dat is Salvini. Berlusconi is opeens een verantwoordelijk en acceptabel persoon. Zijn voormalige vijanden koesteren zelfs bijna nostalgische gevoelens voor hem, omdat ze nu met Salvini te maken hebben die nog veel extremer is dan hij.’

Hij is niet meer het gevaar op rechts. Zijn voormalige ­vijanden koesteren zelfs bijna nostalgische gevoelens voor hem

Bunga bunga

Heimwee naar Berlusconi, het is moeilijk voor te stellen voor wie een duik neemt in het verleden van de politicus die het verzamelen van schandalen en controverses rondom zijn eigen persoon door de jaren heen tot een olympische discipline wist te verheffen. Een korte opfriscursus. In 2013 veroordeelde een Italiaanse rechtbank de miljardair wegens belastingfraude tot vier jaar celstraf. Later werd het vonnis omgezet in een taakstraf van één jaar die Berlusca uitdiende in een bejaardentehuis in Milaan. Daarbij mocht de staatsman van de rechter zes jaar lang geen publieke functies uitoefenen.

In zijn twintig jaar als premier van Italië had Berlusconi het wel vaker aan de stok met justitie. In totaal moest hij zich ruim zeventig keer verantwoorden voor de rechter. Volgens hem een regelrechte hetze, een heksenjacht georkestreerd door de linkse elite. Volgens anderen een teken aan de wand. Want waar rook is, is vuur, luidde de redenering van zijn vijanden. In een kwart eeuw verzamelde Berlusconi inderdaad een indrukwekkende lijst beschuldigingen aan zijn adres. Omkoping, corruptie, belastingfraude, banden met de maffia, betaalde seks met minderjarigen, machtsmisbruik, het aanzetten van minderjarigen tot prostitutie, het zijn enkele van de vele aanklachten die Berlusconi ten deel vielen. Toch kwam het bijna nooit tot een veroordeling.

De meest opzienbarende zaak diende in 2013 toen Berlusconi in het beklaagdenbankje zat vanwege het bevorderen van prostitutie en machtsmisbruik. Het proces kwam internationaal bekend te staan als Rubygate, vernoemd naar Karima El Mahroug, alias Ruby Rubacuori (Ruby de Hartendief). De nachtclubdanseres van Marokkaanse komaf was een graag geziene gast op Berlusconi’s beruchte bunga bunga-feestjes, waar ze als escort aanwezig zou zijn geweest. De toenmalige premier zou de destijds 17-jarige Ruby 4,5 miljoen euro hebben betaald in ruil voor haar aanwezigheid op de seksfeesten in zijn vakantievilla op Sardinië en in zijn huis in Arcore, in de buurt van Milaan.

Zowel Berlusconi als Ruby ontkende dat de feestjes bacchanalen waren. Het zou daarentegen gaan om doodnormale etentjes, ter vermaak van de gasten. De getuigenverklaringen van meisjes die er in pikante outfits aanwezig waren, deden echter anders vermoeden. De aanklaagster in de zaak oordeelde dat ‘de op Arcore uitgenodigde meisjes onderdeel waren van een prostitutiesysteem, georganiseerd voor de seksuele bevrediging van Silvio Berlusconi’.

Maar daarmee was de kous in Rubygate nog niet af. Toen het 17-jarige meisje in 2010 werd gearresteerd vanwege winkeldiefstal, belde Silvio in hoogsteigen persoon de Milanese politie op met het verzoek haar direct weer op vrije voeten te stellen. Ruby zou namelijk het nichtje van de toenmalige Egyptische president Hosni Mubarak zijn en Berlusconi had geen zin in een diplomatieke rel. Niets van waar bleek achteraf. Machtsmisbruik, oordeelde de aanklaagster. Zo werd Berlusconi schuldig bevonden aan het bevorderen van prostitutie én machtsmisbruik en kreeg hij een gevangenisstraf van zeven jaar opgelegd.

Maar onkruid vergaat niet, zo bewees Berlusconi ruim een jaar na de gerechtelijke uitspraak. Als door een wonder kreeg de ex-premier in 2014 te horen dat hij in hoger beroep werd vrijgesproken. Desondanks was het niet het einde van zijn ronde langs de Italiaanse rechtbanken. In de nasleep van de Rubygate-affaire moest Berlusconi zich nog meerdere keren voor de rechter verantwoorden over vermeende omkoping van getuigen.

Knuffelopa

Toch is Berlusconi’s boevenimago als sneeuw voor de zon verdwenen. Inmiddels profileert de miljardair zich als een gematigd en wijs man. Daar waar hij tot voor kort nog de antipoliticus was, de snelle jongen met de grote mond en de foute grapjes, is hij nu gesetteld. Zij het op zijn eigen, Berlusconiaanse manier: met een 49 jaar jongere vriendin. De 82-jarige Milanees presenteert zich als een knuffelopa die zijn wilde haren, letterlijk en figuurlijk, kwijt is en zich in rustiger vaarwater begeeft. Bunga bunga is slechts de echo uit een ver verleden.

De imagoverandering neemt in sommige gevallen ronduit kluchtige proporties aan. Zo laat de voorheen notoire hufter zich nu knuffelend met lammetjes of de poedel die hij van zijn vriendin kreeg op de foto zetten. Ook is hij een overtuigd vegetariër. De boodschap is duidelijk: Berlusconi is beminnelijk en knuffelbaar. Hij is de pater familias die de onstuimige jonge honden in de Italiaanse politiek de les leest. Niet langer is hij de patserige mediatycoon van vroeger. Il Cavaliere (De Ridder) is gereïncarneerd tot de grootvader van het vaderland, een lieve bejaarde met een gematigde stem.

En zijn nieuwe imago lijkt zijn vruchten af te werpen bij de Europese verkiezingen, volgens professor Orsina. ‘De verwachtingen zijn niet slecht. Berlusconi heeft best veel loyale kiezers. In de peilingen krijgt zijn partij 8 tot 9 procent van de stemmen toebedeeld.’

Met die voorspellingen lijkt de weg naar Brussel open te liggen voor Il Presidente. Een weg die wordt geplaveid door zijn electoraat dat voornamelijk bestaat uit ouderen, huisvrouwen en zakenlui. ‘Die mensen zijn op persoonlijk niveau heel loyaal,’ meent Orsina. ‘Daarnaast zijn er nog andere kiezers die wel op zoek zijn naar een rechts geluid, maar niet zo’n extreem geluid als Salvini nu laat horen.’

IJdelheid

Naar de persoonlijke motivatie achter zijn politieke comeback blijft het echter gissen. In het geval van Berlusconi mag nooit de factor ijdelheid worden uitgewist. In het bijzonder de ijdelheid die verder reikt dan de botox, facelifts, haarimplantatie en parelwitte tanden. Een ijdelheid die de psychologie van de koude grond af zou kunnen doen als grootheidswaanzin of aandachtsgeilheid. Nadat hij in 2013 de politieke arena via de achterdeur moest verlaten vanwege zijn veroordeling voor belastingfraude en het verbod op het uitoefenen van een publieke functie, lijkt het alsof hij de wereld nog één keer wil laten zien dat hij er nog altijd is. Nog één laatste stuiptrekking. Orsina: ‘Er zit natuurlijk wel ergens een psychologisch aspect aan vast. Hij is oud en wil nog altijd belangrijk zijn. Hij wil niet vergeten worden.’

Een ander belangrijk aspect moet in ieder geval niet over het hoofd worden gezien. Berlusconi is nog altijd een voortvarend zakenman met talloze financiële belangen. Zijn vermogen wordt geschat op 6,5 miljard euro. Geld speelt dus zeer zeker een rol bij de politieke wederopstanding, zo weet ook Orsina. ‘Berlusconi is rijk en heeft veel grote bedrijven. Politieke slagkracht is dus ook een manier om die bedrijven goed te onderhouden en om macht te behouden.’

Wie Berlusconi politiek gezien had afgeschreven, kan na de verkiezingen kortom weleens bedrogen uitkomen. Voorlopig laat hij zich door niets of niemand uit het veld slaan. Geen rechter of politiek tegenstander is hem te veel. Zelfs een openhartoperatie in 2016 en een opname in het ziekenhuis vanwege een nierkoliek op 30 april jongstleden waren nog geen voorbode voor de definitieve knieval van De Ridder. En met zoveel tegenslagen zal een overwinning des te zoeter zijn en het pluche in Brussel alleen maar zachter aanvoelen. 

OPA, WAT ZEGT U NU?

Berlusconi is berucht vanwege zijn ongenuanceerde en soms ronduit botte opmerkingen. Dat hij zich nu als de redelijke politicus opwerpt, staat in schril contrast met zijn uitlatingen in het verleden. Een greep uit de meest spraakmakende opmerkingen.

In april 2011 verkondigde Berlusconi op Lampedusa waar hij was vanwege de grote vluchtelingenstroom die het eiland overspoelde dat ‘volgens een onderzoek, op de vraag of ze seks met mij zouden willen hebben, 30 procent van de Italiaanse vrouwen heeft geantwoord met: “Ja”. En 70 procent met: “Wat? Alweer?”

Toen Berlusconi kritiek kreeg omdat hij de minderjarige Ruby aan een verblijfsvergunning probeerde te helpen, liet hij weten dat ‘het beter is van mooie meisjes te houden, dan homo te zijn’.

Na de verkiezingsoverwinning van Barack Obama in 2008 omschreef Berlusconi de nieuwe Amerikaanse president als ‘een jonge, knappe en zongebruinde man’. Drie jaar later zei Berlusconi over Angela Merkel dat ze ‘een onneukbare dikke kont’ heeft. Over een ander Duits politiek zwaargewicht, Martin Schulz, zei Berlusconi in 2003: ‘In een film over de concentratiekampen bent u de geknipte figuur voor de rol van kampbeul.’

Na de aardbeving in Abruzzo in 2009, die 295 mensen het leven kostte, richtte Berlusconi zich tot de slachtoffers van de ramp in opvangcentra: ‘Beschouw het als een weekendje kamperen.’

Linkse kiezers kregen er evengoed zwaar van langs. Voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen in 2007 in Palermo, Sicilië, zei hij: ‘Wie in Palermo deze maand niet op rechts stemt, is geestelijk gehandicapt en moet opgenomen worden in een psychiatrisch ziekenhuis.’

Over zichzelf spreekt hij louter lovend: ‘Ik ben sympathiek, ik heb geld en de legende wil dat ik in bed goed presteer. Bovendien ben ik oud, waardoor ze denken dat ik snel doodga en ze dan het geld krijgen.’