Lijst Liegende Politici (LLP)

Nergens in heel Nederland – of is het: in heel de wereld? – wordt zo ontzettend veel gelogen als op het statige Binnenhof. Het majestueuze en tegelijkertijd rustieke gebouwencomplex ligt ten zuiden van de Hofvijver in de al even hoffelijke binnenstad van Den Haag.

In lusthof het Binnenhof bevinden zich de Eerste en Tweede Kamer, de twee Kamers die samen het Nederlandse parlement vormen en een deel van de Raad van State, het orgaan dat over wetgeving adviseert en tevens dient als de hoogste bestuursrechter. Ook de hooggeëerde minister-president, de hoogste politieke bestuurder van Nederland, heeft zijn headquarters op het Binnenhof. Hij regeert, letterlijk hoog en droog, vanuit zijn Torentje.

Je zou denken dat in deze keurig nette omgeving de heren en dames bestuurders, of, zoals Theo van Gogh altijd zei, ‘de boven ons gestelden’, zich keurig netjes gedragen. Maar helaas, niets is minder waar.

Wijlen protestzanger Robert Long zong het al:

‘Geachte heren in Den Haag
Ik loop al tijden met wat vragen
Die ik eindelijk vandaag dan maar eens stel Het zijn er gauw een stuk of tien

Waar ik graag antwoord op zou zien
Ik weet het echt niet, maar misschien weet u het wel Ten eerste, klopt het dat er zoveel
Wordt gekonkeld in Den Haag en
Wordt gefoezeld en gelogen en gedraaid?
En dat de zwakke en de arme
En de oudere van dagen stelselmatig en Doorlopend wordt genaaid?’

Op het Binnenhof vegen premiers keurig hun straatje schoon met semantische hoogstandjes als ‘ik heb daar geen actieve herinneringen aan’. Staatssecretarissen kloppen er hun cv een beetje op, ministers liegen topontmoetingen bij elkaar (‘Ik was met Poetin in het buitenhuis van Poetin’) en leden van de Tweede Kamer hosselen een tweede hypotheek bij de bank naar binnen. Of ze liegen dat ze kanker hebben. Net zo makkelijk.

Het is de hoogste tijd om de Lijst Liegende Politici (LLP) in kaart te brengen. De lijst had met gemak veel langer gekund. Een huiveringwekkende waarheid. En waarom presenteren we de LPP nu? Welnu, we wachten nog steeds op een nieuwe regering, Prinsjesdag komt eraan, een mooi ijkmoment voor de dames en heren politici om de zonden te overdenken.

1. Charles Schwietert (VVD): ‘Ik ben doctorandus – en ook kolonel!’

Je zou kunnen zeggen dat drs. Mark Rutte het nog aardig lang volhoudt met zijn gedraai. Neem bijvoorbeeld zijn olijke partijgenoot Charles Schwietert. Die werd destijds na drie dagen (!) Den Haag vanwege zijn leugens met pek en veren de Tweede Kamer al uitgejaagd. En terecht.

Het is 1982. De voormalige KRO-journalist Charles Schwietert wordt door VVD-prominent Ed Nijpels volkomen onverwacht naar voren geschoven als staatssecretaris van Defensie in kabinet-Lubbers I. Op maandag 8 november 1982 treedt Charles Schwietert aan, op woensdag 11 november 1982 treedt Charles Schwietert af. Doei!

Dat was snel bekeken. De reden: op zijn cv heeft Schwietert dikgedrukt en met trots neergezet dat hij de academische titel ‘doctorandus’ mag voeren. En dat mag hij nou net niet, want hij heeft nimmer een academische studie voltooid. Ook staat er op zijn gepoetste cv te glimmen dat Schwietert als luitenant heeft gediend in het Nederlandse leger. Maar Schwietert was geen luitenant, hij schopte het – na veel pijn en moeite – slechts tot sergeant.

Schwietert probeert na zijn korte politieke carrière alsnog een wetenschappelijke graad te halen in de Verenigde Staten. Maar de universiteit waar hij zich inschrijft, blijkt geen echte universiteit te zijn. Tot overmaat van ramp raakt brekebeen Schwietert in 2005 ogenschijnlijk betrokken bij een belastingschandaal dat haar wortels heeft in Thailand. Zijn zakenpartner Edwin van der B. krijgt op zijn donder. Schwietert komt uiteindelijk met de schrik vrij. Dit keer wel.

Op zijn cv heeft Charles Schwietert dikgedrukt en met trots neergezet dat hij de academische titel ‘docto­ randus’ mag voeren. En dat mag hij nou net niet, want hij heeft nimmer een academische studie voltooid

2. Philomena Bijlhout (LPF): ‘Geloof me!’

Drie dagen op het dikbetaalde pluche plakken op het Binnenhof is wat aan de korte kant, maar het kan natuurlijk altijd korter. Daar weet Rudolphina Rebecca Philomena Bijlhout alles van. In 2002 is mevrouw Bijlhout exact negen uur staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid als vast komt te staan dat zij actief is geweest in een burgermilitie van het regime-Bouterse in Suriname. Tijdens haar installatie als lid van het kabinet zegt ze nog tegen de Volkskrant: ‘Geloof me, er zijn geen foto’s van Philomena in uniform!’

Ze heeft het nog niet gezegd, of in de media duiken foto’s op van Bijlhout, in uniform. Je verzint het niet. Maar Philomena wel.

3. Halbe Zijlstra (VVD): ‘Vladimir is mijn vriend!’

Halbe Zijlstra wordt op 26 oktober 2017 beëdigd als minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte III. Een paar maanden later, op 13 februari 2018, vraagt Halbe zijn ontslag aan bij koning Willem-Alexander. Dit wordt hem diezelfde dag zonder enig aarzelen nog verleend. Volkomen logisch, want Den Haag is de huichelende Halbe liever kwijt dan rijk want hij heeft zich jarenlang een slag in de rondte gelogen. Halbe Zijlstra zou in 2006 in eigen persoon bij een besloten bijeenkomst zijn geweest in een buitenhuis van Vladimir Poetin, waar Vladimir Poetin zou hebben gesproken over een ‘Groot Rusland’. Dreigende (oorlogs)taal dus. De Russen rukken op, de Russen komen eraan! Maar het is allemaal onzin en nog meer quatsch, zo blijkt uiteindelijk. Poetin heeft helemaal niet gesproken over een Groot Rusland – of misschien toch wel? Hoe dan ook, het maakt niet uit, want Halbe kan dat sowieso niet weten, want Halbe is nog nooit in het buitenhuis van Poetin geweest!

Dag Halbe.

4. Tara Singh Varma (GroenLinks): ‘Sorry, geen kanker!’

Liegen over een topontmoeting met Vladimir Poetin is één ding, liegen over kanker is toch net weer een stapje verder. Tara Singh Varma deed het. Met twee vingers in haar lange neus. In 2000 beweert Singh Varma geestelijk en lichamelijk steeds minder in staat te zijn haar werkzaamheden als Kamerlid te vervullen, een comfortabele functie die ze bekleedt sinds 1994. Als bewijs voor haar ellende laat ze zich een paar keer met een rolstoel de huichelzaal, pardon, de vergaderzaal van de Tweede Kamer binnenrijden.

In oktober 2000 vertelt Tara Singh Varma aan een ongeneeslijke vorm van kanker te lijden en kondigt ze haar politieke afscheid aan. Ze gaat zich moedig voorbereiden op haar naderende einde en verlaat de Tweede Kamer op woensdag 30 mei 2001.

Een maand later, in juni 2001, ontdekt het TROS tv-programma Opgelicht?! dat La Singh Varma niet aan kanker lijdt én dat zij beloften over geld voor goede doelen niet nakomt. Het siert de politica dat ze later haar fouten toegeeft. Als journalist Boudewijn Geels haar in oktober 2005 op weet te sporen, blijkt de gevallen Singh Varma broodjes te smeren in Toko Surima, aan de Amsterdamse Vespuccistraat en zegt ze: ‘Ik was gewoon hartstikke gestoord.’ Joh.

5. Eibert Meester (PvdA): ‘Ik ben een verzetsheld!’

Over gestoord gesproken: over de doden niets dan goeds, maar PvdA-kopstuk Eibert Meester, die wordt geboren in 1919 en overlijdt in 1999, maakt het wel heel erg bont. Politicus Meester, zoon van een postbode, verzint in de jaren zestig meesterlijk dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het échte verzet heeft gezeten. En hoe. Eibert Meester heeft onder meer heuse bomaanslagen gepleegd. Eibert Meester wel. Daarom staat Eibert Meester onder behandeling van de erudiete psychiater Jan Bastiaans, vanwege een oorlogspsychose.

Ook krijgt Meester een dikke goedmaak-uitkering van de Stichting 1940-1945. Die uitkering is niet verzonnen, de rest wel. Eibert Meester heeft nooit in het verzet gezeten. Eibert Meester heeft nooit bomaanslagen-voor-de-vrede gepleegd. Eibert Meester lult uit zijn nek. Eibert Meester wordt er uiteindelijk bijgelapt door zijn (ex-)vrouw. Met zulke lieve vriendinnen heb je geen vijanden meer nodig. Maar wat je zaait, zul je ook oogsten

Eibert Meester heeft nooit in het verzet gezeten. Eibert Meester heeft nooit bom­ aanslagen­voor­de­vrede gepleegd. Eibert Meester lult uit zijn nek

6. Thierry Baudet (FvD): ‘Marokkanen komen uit Friesland!’

Thierry Henri Philippe Baudet heeft op en rond het Binnenhof veel vijanden gemaakt. Dan krijg je dat er grapjes rond gaan waren die door politieke tegenstanders met veel smaak worden door geroddeld. Zoals:

Vraag: Wanneer begint Thierry Baudet met liegen? Antwoord: Als ie z’n mond opendoet.
Leuk of leuk? Baudet zet Den Haag graag op stelten met zijn fratsen. Op zijn best is het gedrag van Baudet puberaal te noemen. Maar: Baudet is 38 jaar oud. Hij lijkt verslaafd te zijn aan aandacht. Soms halen de media hun schouders op over het gedrag van Baudet. Maar soms valt hij publiekelijk door de mand. Zoals die keer, op vrijdag 29 januari 2020. Baudet zit in de trein met twee vriendinnen. Er komt een kaartcontrole door conducteurs in burgers. Zijn vriendinnen vertrouwen het niet en willen hun treinkaartje niet laten zien. Thierry twittert:‘Vanavond zijn twee dierbare vriendinnen ernstig lastig gevallen door vier Marokkanen in de trein. Aangifte doen natuurlijk volstrekt zinloos. Oh lieve, kinderlijk naïeve Nederlanders! Stem nou toch eindelijk voor verandering. Breek los uit politiek correct gelul! Red dit land! #FVD’ Maar... het waren Nederlanders, de controleurs in burger. En dat de kaartjes zouden worden gecontroleerd door conducteurs in burgerkleding riep de NS in de trein om, toen de trein eenmaal reed. Een van de conducteurs van die avond schrijft later op Instagram aan Baudet: ‘Ik vind het bijzonder dat jij dit gebruikt om “het Marokkaanse volk” zwart te maken. Ik en mijn collega zijn geboren en getogen in Nederland. Mijn moeder is geboren in Friesland en mijn vader in Drenthe.’

Ach ja, Thierry liegt wel meer. Corona bestaat niet, of misschien wel, maar dan hebben de meeste mensen die corona krijgen er helemaal geen last van (‘Meer dan 98% van de mensen die corona heeft gehad, had vrijwel geen klachten’). Door het stikstofbeleid van de overheid gaan er acht (!) boerenbedrijven per dag failliet. Volgens Thierry Baudet. Of toch niet? Euh... Voor alle zekerheid haalt Baudet z’n tweet erover even later toch maar weg.

En o ja. Nog even terug naar corona. Hoewel het virus er is (of is het er nou niet?) is er in Nederland geen sprake van oversterfte. Dixit Baudet. Er gaat hier helemaal niemand dood, in de polder. In elk geval niet aan corona...

7. Albert-Jan Evenhuis (VVD): ‘Geef me geld en f#ck de fiscus!’

Geschiedenisleraar Albert-Jan Evenhuis die wordt geboren in 1941 en overlijdt in 2011 was enige tijd leraar geschiedenis. Totdat hij de macht van het pluche ruikt, dan weet Albert-Jan niet hoe snel hij Drenthe moet verruilen voor Den Haag.

In 1973 wordt hij namens de VVD lid van de Tweede Kamer en dat bevalt hem zo ontzettend goed, dat hij lekker lang blijft zitten. In 1986 promoveert hij van ordinaire kamerplucheplakker tot staatssecretaris van Economische Zaken. De als een levensgenieter bekend staande Evenhuis moet zich in die rol vooral gaan bezighouden met het midden- en kleinbedrijf, het zogeheten MKB. Dat doet hij door onder meer met subsidies te strooien. Het is toch zijn geld niet immers, het is geld van de belastingbetaler. Dus wat kan hem het schelen? Giethoorn Beheer B.V. krijgt een investeringssubsidie van een slordige 8 miljoen gulden en vervolgens leent Evenhuis particulier even 225.000 gulden van datzelfde Giethoorn Beheer. Of is het andersom gegaan? NRC Handelsblad komt erachter. Evenhuis meldt aan de Tweede Kamer dat zijn zwager, ene Gerrit Jan Meppelink, het geld heeft geleend. Dat is niet het ware verhaal. Op 30 juni 1989 stapt Evenhuis op als staatssecretaris. Ruud Lubbers is dan weer eens premier en die wast – natuurlijk – zijn handen in onschuld: ‘Ik ken de inhoud van het dossier niet. Ik heb daar geen oordeel over. Er is ook geen overleg met mij geweest.’

In 1996 komt Evenhuis voor de rechter omdat hij weer wordt verdacht van financieel gesjoemel, dit keer via de Groninger Kredietbank (GKB). Deze zaak hangt samen met het incident uit 1989. Of was dat geen incident? Uiteindelijk krijgt hij een boete van 50.000 gulden voor belastingfraude. Eens een leugenaar, altijd een leugenaar.

8. Fadime Örgü (VVD): ‘Ik ben afgestudeerd aan de universiteit!’

Fadime Örgü is van 19 mei 1998 tot 23 mei 2002 Lid van de Tweede Kamer namens de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD). Van 30 januari tot 22 november 2006 is zij dat weer, want het salaris bevalt kennelijk goed. Op zich is het knap wat ze heeft bereikt. De politica verhuist op 4-jarige leeftijd van Turkije naar Nederland, als dochter van een gastarbeider. Ze volgt tussen 1988 en 1994 een hbo-opleiding Duits en Engels in Rotterdam. Er wordt echter een vergissing gemaakt. Zowel op de website van de VVD als op de site parlement.com staat dat ze een studie Duits en Engels aan de Erasmus-universiteit heeft gevolgd. Mis. Ze volgde een lerarenopleiding Duits en Engels aan de hbo. Pas op 13 januari 2006 krijgt Örgü een drs-titel als ze afstudeert in de taalwetenschappen aan de Universiteit van Tilburg.

Ai. Örgü claimt dat haar geen blaam treft. Op haar eigen website heeft haar cv altijd correct gestaan. Alleen, weet dagblad Trouw: ‘De website parlement.com is van het Parlementair Documentatie Centrum (PDC). Het PDC, onderdeel van de Leidse Universiteit, zet van alle Kamerleden een curriculum vitae op het internet. Elk kamerlid krijgt volgens het PDC elk jaar het nadrukkelijke verzoek om hun gegevens op juistheid te controleren. Bij het PDC staat Orgü al sinds haar kandidaatstelling in 1998 ingeschreven met drs.’ En tv-programma EenVandaag claimt: ‘Hoe kan het dat Tweede Kamerlid Fadime Örgü (VVD) drie weken geleden haar doctoraal heeft behaald, maar al jaren met een doctorandustitel op de website van de VVD en op de site van Parlement en politiek staat. Ook staat de titel onder de foto die in het halletje naast de VVD-fractie hangt. Örgü komt daar dagelijks langs.’

9. Wynand Duyvendak (GroenLinks): ‘Ik ben géén inbreker, écht niet!’

Liegende politici in de Tweede Kamer, dat is al erg genoeg. Maar er zitten toch geen inbrekers in het volksparlement? Nou... In augustus 2008 kondigt de vuurrood linkse politicus Anton Johan Wijnand Duyvendak het verschijnen van zijn biografie Klimaatactivist in de politiek aan. In het boek en tijdens de aankondiging maakt Duyvendak bekend in 1985 betrokken te zijn geweest bij een inbraak in het ministerie van Economische Zaken, waarbij plannen voor nieuwe kerncentrales werden gejat. Tot dan toe had Duyvendak betrokkenheid bij de inbraak ontkend. Hoewel er wel veel aanwijzingen in zijn richting waren. De jonge Duyvendak zat in de jaren tachtig in allerlei (Amsterdamse) kraakgroeperingen en activistische milieuclubs.

In Het Parool zegt hij, in 1996: ‘Ik was niet bij die inbraak, tot op de dag van vandaag weet ik niet wie er bij betrokken waren. Sterker nog, onlangs is er iemand op dit onderwerp gepromoveerd en zelfs die man kon de namen niet achterhalen.’ Op 2 september 2008 verlaat de liegende Duyvendak de Tweede Kamer.

10. John Leerdam (PvdA): ‘Ik heb geheime informatie over de terrorist Jael Jablabla!’

Dinsdag 3 april 2012 zal John Arnold Walther Julius Leerdam niet snel vergeten. Hij wordt door radioverslaggever Lex Uiting geïnterviewd voor de ochtendshow Giel van radio-dj Giel Beelen. Leerdam wordt onder meer gevraagd of hij wil reageren op de recente uitspraak van de Israëlische oud-premier Ariel Sharon, dat Israël politiek asiel zou verlenen aan Bashar al-Assad, de president van Syrië. Leerdam antwoordt dat dit ‘goed in de gaten gehouden’ moet worden door de Verenigde Naties en door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken. Sharon ligt op dat moment al zes jaar in coma...

En Israël, dat politiek asiel verleent aan de president van Syrië? Maar het leed is voor de domme Leerdam nog niet geleden. Uiting vraagt aan Leerdam wat hij vindt van de vervroegde vrijlating van de Haagse ‘straatterrorist’ Jael Jablabla. Leerdam zegt dat hij zich uitgebreid in de zaak heeft verdiept en dat hij beschikte over geheime informatie die hij niet met de journalist mocht delen. De hele Jael Jablabla bestond en bestaat niet... Op woensdag 4 april 2012 verlaat Leerdam de Tweede Kamer.

11. Johan Houwers (VVD): ‘Ik verdien meer dan ik verdien!’

Stel, je bent de eigenaar van een landgoed nabij Winterswijk. En rond 2010 heb je een extra hypotheek nodig om de boel op te knappen, want zo’n landgoed veroudert verdomme waar je bijstaat. Klein probleem, je inkomen is te laag om extra geld te kunnen lenen. Wat doe je dan? Nou, Johan Houwers gaf via via gewoon wat verkeerde persoonlijke financiële informatie aan hypotheekverstrekker Aegon.

Op 8 november 2012 treedt Houwers, eigenlijk makelaar van professie, toe tot de Tweede Kamer voor de VVD-fractie. Hij is woordvoerder ruimtelijke ordening en bouwen, dierenwelzijn en jacht. Maar al snel wordt hij een prooi. Voor de Rijksrecherche en voor het Openbaar Ministerie dat voor 1 miljoen euro beslag legt op het landgoed van Houwers.

Op 16 maart 2015 volgt het vonnis: houwers moet 4000 euro boete betalen wegens valsheid in geschrifte en oplichting. Hij wordt vriendelijk verzocht de Tweede Kamer met spoed te verlaten, maar blijft op z’n dooie gemak lekker zitten. Daarop royeert de VVD Houwers, die doorgaat als eenmanspartij. Inmiddels zit Houwers weer in Winterswijk waar hij makelaardij Houvast Makelaars runt.

12. Frans Timmermans (PvdA): ‘Neerstorten MH17 is bewust meegemaakt’

‘U weet dat er iemand gevonden is met een zuurstofkapje op zijn mond? Die heeft dus de tijd gehad om dat... te doen.’ Met deze woorden doet toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, Franciscus Cornelis Gerardus Maria Timmermans de nabestaanden van de slachtoffers van vlucht MH17 sidderen. Want Timmermans suggereert dat een deel van de slachtoffers het neerstorten bewust heeft meegemaakt. Hij doet zijn heftige uitspraak op televisie, op maandag 5 september 2016, bij Jeroen Pauw. Het blijkt kul te zijn.

Uit onderzoek blijkt later dat de inslag van een raket in het vliegtuig dusdanig hard was dat de passagiers niets zouden hebben gemerkt van het neerstorten van het vliegtuig; alle passagiers en bemanningsleden in het vliegtuig zijn hoogstwaarschijnlijk direct overleden. Timmermans maakte de volgende dag al excuses en dat siert hem. ‘Ik had het niet moeten zeggen.’

De cultuurfilosoof: ‘We liegen om er zelf beter van te worden of om een ander beter te laten voelen. Het is noodzakelijk om goede verstandhou­ dingen te hebben’

13. Mark Rutte (VVD) ‘Ik weet het niet! Ik kan het me niet herinneren!’

Hoe langer Mark Rutte politiek bedrijft, hoe sterker het label ‘onbetrouwbaar’ aan hem gaat kleven. Dat komt omdat Rutte zich vaak verschuilt achter zijn gebrekkige geheugen én omdat hij de Tweede Kamer niet alle informatie gaf of geeft, die voor handen was of is. Dagblad NRC claimt: ‘Tijdens de eerste tien jaar van Ruttes premierschap werd de Tweede Kamer vaker onjuist of onvolledig geïnformeerd dan in de tien jaar daarvoor.’

Dat onjuist of onvolledig informeren gebeurt bij onder meer de beruchte Teeven-deal, het Nederlandse bombardement op Hawija in Irak en de voor jonge ouders rampzalige toeslagenaffaire. De mores was of is, op het ministerie van Algemene Zaken, dat is het ministerie van Rutte, dat veel zaken niet op papier werden of worden bijgehouden. Wat niet op papier staat, kan nooit als bewijs gebruikt worden.

Een andere regel was, of is, dat de ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ van ambtenaren niet met de Tweede Kamer gedeeld hoefden te worden, dat is de zogeheten Rutte-doctrine. Naar eigen zeggen wilde Rutte zo zijn ambtenaren de mogelijkheid geven om vrijuit te kunnen denken. Volgens critici werden of worden er onder die noemer allerlei zaken geveegd die niets met persoonlijke beleidsopvattingen te maken hadden.

Wat betreft het geheugen van Rutte. Volgens Halbe Zijlstra heeft hij Rutte geïnformeerd over zijn Poetin-leugen voordat de leugen publiekelijk naar buiten komt. Rutte: ‘Ik heb daar geen actieve herinnering aan.’ Over het feit dat er burgerdoden zijn gevallen tijdens het bombardement op Hawija en dat Rutte daarover is bijgepraat, zegt hij: ‘Ik heb geen herinnering aan informatie in de maand juni in 2015. [...] Ik kan u niet dwingen om mij te geloven. Het is een vertrouwensvraag. Ik kan een herinnering die ik niet heb, niet faken.’ En over zijn vermeende bemoeienis met de politieke toekomst van het kritische CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt tijdens de kabinetsformatie in 2021: ‘Ik heb daaraan geen enkele herinnering.’

HERKEN DE LEUGENAAR

Hier doet de Nederlandse Glynis Bogaard onderzoek naar. Ze heeft psychologie gestudeerd aan de universiteit van Maastricht en behaalde vier jaar later cum laude haar masterdiploma in Psychology and Law. Daarna is ze zij aan dezelfde universiteit aangesteld als promovenda voor onderzoek naar ‘de validiteit van verbale leugendetectiemethoden’. ‘We zijn goed in liegen, gemiddeld vertellen we twee leugens per dag,’ liet zij onlangs aan het Algemeen Dagblad weten. ‘We zijn van nature ook nog eens héél slecht in het ontmaskeren van leugenaars. De meeste mensen herkennen maar in 54 procent van de gevallen direct een leugen.’

Hoe ontmasker je een leugenaar?
Let op details. ‘Als iemand een heel gedetailleerde verklaring geeft, is de kans groter dat het verhaal waar is.’

Let op spontane aanpassingen. ‘Als je de waarheid spreekt val je terug op je geheugen en kun je je plots herinneren dat je iets fout hebt gezegd. “Het gebeurde niet om één uur, maar het was iets later, want ik had al geluncht,” is een voorbeeld van zo’n spontane aanpassing.’
Let op tegenstrijdigheden. ‘Als in een eerste verklaring iemand zegt: “Hij had een rode trui aan,” en later zegt: “Hij had een paarse trui aan,” dan weet je dat er waarschijnlijk iets niet klopt.’

Laat iemand zijn of haar verhaal omgekeerd vertellen. ‘We weten vanuit de wetenschap dat liegen moeilijker is dan het vertellen van de waarheid, omdat je iets moet verzinnen, onthouden wat je hebt gezegd en vasthouden aan de leugen. Iemand die liegt zal daarom veel moeite hebben met deze opdracht.’

Let op stress. Onthoud verder dat iemand die liegt onder stress staat en dit onbewust en ongecontroleerd uit. Wat zijn de kenmerken?
– Knippert daarom vaker met zijn ogen
– Raakt vaker gezicht of mond aan uit nervositeit
– Heeft een droge keel en moet meer slikken
– Tuit de lippen
– Ademt sneller en oppervlakkig door opwinding