Slapend rijk: onze blinde jacht op passief inkomen

Beleggen in aandelen en cryptovaluta, het opkopen en verhuren van panden en het maken en verkopen van onlinecursussen: Jan en alleman lijkt de laatste jaren naarstig op zoek te zijn naar (snelle) rijkdom via het genereren van passief inkomen, alsof het de heilige graal is. Voor het toenemende aantal twintigers en dertigers die hun heil zoeken in de FIRE-beweging (Financial Independence, Retire Early) is passief inkomen daadwerkelijk de hoeksteen van hun financiële levenswijze. Om zo snel mogelijk met pensioen te kunnen, proberen zij in korte tijd zoveel mogelijk passief inkomen te genereren. Niet dure auto’s en kasten van huizen zijn hun levensdoel, maar – na het vroege pensioen – gaan en staan waar je wilt en doen en laten wat je wilt: ver weg van de maatschappelijke ratrace. Zuinig leven, veel sparen, via allerlei klusjes wat extra’s verdienen en slimme financiële beslissingen nemen is het devies.

Ook buiten de FIRE-beweging is de zoektocht naar passief inkomen alomtegenwoordig, mede ingegeven door de lage rentestand van de laatste jaren. Ondernemer Suzanne van Duijn was op reis toen ze enkele jaren geleden besloot om in te zetten op passief inkomen. ‘Een paar jaar heb ik als digital nomad vanaf de mooiste plekken op de wereld gewerkt. Maar op een gegeven moment was ik slaaf van mijn eigen bedrijf geworden: ik kon weliswaar werken op reis, maar dat moest ik ook wel omdat ik anders helemaal niets zou binnenkrijgen. Toen ik op de Filipijnen was, besefte ik: op een plek als deze wil ik eigenlijk echt vakantie en niet per se hoeven te werken.’

Om dat mogelijk te maken ging ze op zoek naar nieuwe verdienmodellen. ‘Het eerste wat ik deed was een e-book maken over het leven als digital nomad. Zo’n product hoef je maar één keer te maken, maar je kunt het daarna in principe eindeloos verkopen zonder dat je er extra uren in stopt.’

Het maken van het e-book was voor Van Duijn niet zo’n probleem, het verkopen ervan is een ander verhaal. ‘Ik dacht: het e-book is er, dus nu kan ik achterover gaan leunen. Maar zo is het niet, want de marketing achter je product is misschien belangrijker dan het product zelf. Daar heb ik me de eerste keer op verkeken. Het is leuk als tien mensen per maand voor 15 euro per stuk je e-book kopen, maar dan heb je nog maar 150 euro. Ik ging dus meteen op zoek naar andere bronnen van passief inkomen. Heel 2019 heb ik aangekloot met het zoeken van de gouden formule. In 2020 heb ik een onlinecursus gemaakt over locatie-onafhankelijk werken en daarbij een goede marketingstrategie bedacht. Toen is het gaan lopen, ook omdat je voor een onlinecursus meer kunt vragen dan voor een e-book.’

Inmiddels is het merendeel van Van Duijns inkomen passief. Maar dat staat niet gelijk aan slapend rijk worden: ‘De term passief inkomen is een beetje misleidend als je niet weet wat het is, omdat het suggereert dat je weinig hoeft te doen. Maar voor passief inkomen moet je eigenlijk hard werken. Ik heb weleens een cursus verkocht toen ik sliep, maar dat betekent niet dat mijn bedrijf nog bestaat als ik de rest van mijn leven in een hangmat lig. En je wordt er ook niet vliegensvlug steenrijk van. Het kan jaren duren voordat het een beetje gaat lopen.’

Liever dan de term passief inkomen gebruikt Van Duijn de term ‘schaalbaar verdienmodel’. ‘Voor mij gaat het erom dat je als ondernemer of freelancer niet meer denkt in termen van uurtje-factuurtje, maar dat je een product of dienst hebt waarvan het verdienmodel makkelijk is op te schalen zonder dat je er veel harder voor hoeft te werken. Dat is wat ik nu heb: of ik nu tien of honderd cursussen verkoop per week, het kost mij niet méér moeite. Wel ben ik bijna elke dag aan de slag met de marketing rondom mijn onlinecursussen en dat betekent vloggen op Instagram, podcasten en bloggen. Die tijd kan ik helemaal zelf indelen en komt helemaal ten goede aan de groei van mijn eigen onderneming. Omdat ik marketing een van de leukste dingen vind om te doen, gaat het me moeiteloos af en voelt het haast als volledig passief inkomen.’

Van Duijn is volop bezig met passief inkomen, maar een FIRE-adept is ze dus niet. ‘Ik vind het belangrijk om goed te verdienen, hou van lekker leven en probeer niet zoveel mogelijk te besparen. Veel meer streef ik naar financiële vrijheid in de zin van genoeg geld verdienen zodat ik kan doen wat ik wil. Ik ben nu 33 en als ik kijk naar wat ik binnen een jaar of twee met passief inkomen heb bereikt, moet het ook lukken om eerder met pensioen te kunnen.’

In de toekomst hoopt Van Duijn meer geld in beleggingsfondsen te kunnen steken en een tweede huis te kunnen kopen voor de verhuur.

Groeiende interesse

Aan de groei van het aantal volgers en reacties op haar socialmedia-accounts ziet Van Duijn dat het vergaren van passief inkomen populair is. Ook onderzoeker Marcel Warnaar van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) ziet die ontwikkeling, maar hanteert een striktere definitie van passief inkomen: dat gaat volgens hem puur om inkomsten uit kapitaal, bijvoorbeeld door beleggen, cryptovaluta of het verhuren van panden. Het ontwikkelen en verkopen van onlinecursussen en e-books ziet hij niet als een vorm van passief inkomen, maar als inkomen uit arbeid. Warnaar benadrukt dat passief inkomen niet nieuw is: ‘Je kunt het ook rentenieren noemen. Het is in feite niets anders dan wat pensioenfondsen sinds jaar en dag doen – zij bouwen ongemerkt passief inkomen op voor hun deelnemers. Als je in vaste dienst bent, spaar je automatisch elke maand een bedrag dat van je loon af gaat en naar het pensioenfonds gaat. Na je pensioen kun je gaan leven van dat opgebouwde kapitaal.’

Volgens Warnaar zorgt vooral de flexibilisering van de arbeidsmarkt voor de aanzwellende zoektocht naar passief inkomen. ‘Minder mensen hebben een vaste baan en het aantal zelfstandigen neemt toe. Die mensen willen toch allemaal zelf een pensioen bovenop hun AOW regelen, en dat doen ze bijvoorbeeld door te beleggen of door het opkopen en verhuren van panden. Normaal gesproken beginnen mensen rond hun 45ste over hun pensioen na te denken, maar dat is daardoor nu wel anders: ook dertigers zijn ermee bezig.’

Met het oog op de lage rentestand is Warnaar er niet helemaal gerust op dat zoveel mensen zelf op zoek gaan naar passief inkomen. ‘De lage rentestand betekent weliswaar dat de financiering van investeringen die passief inkomen kunnen opleveren relatief goedkoop is, maar ook dat het moeilijk is geworden om relatief risicoloos zelf een pensioen op te bouwen. Vroeger was het daarvoor voldoende om geld lang genoeg op je spaarrekening te laten staan, maar dat werkt nu niet meer, dus gaan mensen met hun geld naar de beurs of de woningmarkt. Daar zitten veel meer risico’s aan verbonden. Op dit moment is het makkelijk om een goede belegger te zijn en hoor je alleen maar succesverhalen. Maar beleggen doe je voor de lange termijn en dat betekent dat er ook slechte periodes aankomen die je door moet zien te komen. En een jaar of tien geleden hebben we gezien dat ook de woningmarkt kan instorten.’

Warnaars advies: ga nooit beleggen als je geen buffer hebt om tegenvallers op te vangen, want beleggen is alleen raadzaam op de lange termijn en dat kan niet als je je aandelen plotseling moet verkopen omdat je het geld nodig hebt om een nieuwe wasmachine te kopen. Ondanks de lage rente is het volgens hem geen verkeerd idee om toch een noodpotje op de spaarrekening te laten staan.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Lees het op Blendle.