‘Het talent om overal een draai aan te geven waardoor de ánder onredelijk lijkt’

Beste Mark Rutte,

Een citaat.

‘Ze stralen zelfvertrouwen en bekwaamheid uit, zijn warm, charmant en geïnteresseerd (ten minste, dat denk je). (…) Een ander kenmerk is dat ze weinig verantwoordelijkheidsgevoel kennen. (…) Ze zijn uit op hun eigen voordeel en denken ook recht te hebben op bepaalde privileges vanwege hun vermeende bijzondere kwaliteiten. Ondertussen laten ze anderen geloven in hun goede bedoelingen. Ze hebben een talent om overal een draai aan te geven waardoor de ánder onredelijk of dom lijkt. Dit wordt ook wel gaslighting genoemd. (…) Ze geven anderen de schuld en wijzen op hun gebreken terwijl ze zichzelf zien als een slachtoffer: het ligt altijd aan de ander, zelf doen ze nóóit iets verkeerd.’

Houd dit beeld even vast.

En leg het naast uw eigen opstelling en opmerkingen tijden het debat over het feit dat u aan ‘realtime archivering’ bleek te doen, door zelf te bepalen welke berichten u uit uw vooroorlogse telefoon bewaarde of liet bewaren, en welke niet. Tot verbijstering van zo ongeveer elke bestuursrechtsdeskundige en archiefwetenschapper en een groot deel van de Tweede Kamer.

Maar u zag het probleem niet (nogmaals uit dat citaat: ‘weinig verantwoordelijkheidsgevoel’). U stelde dat ‘alles begint bij vertrouwen’ (nogmaals uit dat citaat: ‘laten geloven in hun goede bedoelingen’). De samenleving had er genoeg van, stelde u. Van een premier zonder geheugen met een telefoon zonder opslagruimte? Nee, van debatten daarover. ‘Ik merk het ook in de ministerraad als we er met elkaar over praten, dat collega’s zeggen: we vinden die baan mooi, maar die debatten in de Tweede Kamer, wat ís het ingewikkeld, wat ís het soms onaangenaam, wat gaat het tekeer.’ Niet de aanleiding tot die debatten is ‘ingewikkeld’, maar die debatten zelf. Niet het onderwerp ervan – uw (werk)geheugen – maar de aanvrager: ons parlement (nogmaals uit dat citaat: ‘geven anderen de schuld’). Dus draaide u het om: uw toekomst is niet afhankelijk van het oordeel van de Tweede Kamer daarover, maar van uw oordeel over de Tweede Kamer: ‘Als dat vertrouwen er niet is, dan hoor ik het graag, dan ga ik iets anders doen.’

Nogmaals uit dat citaat: ‘een talent om overal een draai aan te geven waardoor de ánder onredelijk lijkt’. The Gaslight Anthem van Mark Rutte.

Iedereen kent ze: de mensen die bij de eerste zucht kritiek al met stemverheffing beginnen te stellen dat ‘als het zo moet’ ze nu meteen vertrekken, ‘want hier heb ik geen zin in, hoor’. Het zijn de mensen die je liever niet als collega hebt, en zeker niet als leidinggevende. En nooit als premier.

Zeker niet als ze tijdens een debat elke manipulatieve truc uit de kast halen die ik tegenkwam in de tekst waar ik uit citeerde. Die vond ik in een artikel uit Psychologie Magazine. Het ging over ‘kenmerken van een narcist’.