'De tabaksindustrie is een draaideurcrimineel, waar zelfs TBS niet tegen helpt'

Beste minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid,

In elke hoofdstraat van ieder winkelcentrum in elke provinciestad loop je tegenwoordig uiteindelijk wel langs een pand dat is gevuld met alle kleuren waarin je onbestemde wezenloosheid maar kunt gieten. De vapeshop.

Die kleuren zijn bij voorkeur fel en vrolijk, zoals de site van bijvoorbeeld ‘Vapeshop online’ opent met foto’s van hoorntjes met bolletjes sorbetijs in vruchtensmaken. ‘Bijna 1000 smaken!’ meldt de website, want iedereen die op straat weleens ineens in een wolk watermeloengeur terechtkwam, weet dat je kunt vapen in de meest onwaarschijnlijke smaken. Een willekeurige letter, de P bijvoorbeeld, levert een parade aan wc-verfrissers voor je longen op. Pompelmoes! Popcorn! Praline! Pudding!

Een paar jaar geleden sprak ik Bénédicte Ficq, een van de beste strafpleiters van het land, voor een groot interview in dit blad. De aanleiding was haar juridische strijd tegen de tabaksindustrie. Ficq legde uit waar het meest voor de hand liggende en meest gebruikte tegenargument (‘eigen keuze’) een vals frame was: de tabaksindustrie doet er met allerlei toevoegingen aan de tabak alles aan om rokers zo verslaafd mogelijk te maken, en om te voorkomen dat je lichaam reageert op rook zoals het dat van nature doet. Roken is extreem verslavend, je gaat je er alleen niet anders van gedragen zoals bij veel andere verslavende producten, dus het ziet er minder ernstig uit – tot je, vaak te laat, op een longfoto kijkt.

In dat interview waarschuwde Ficq dat de tabaksindustrie werkte aan nieuwe producten, die ze zullen presenteren als veel minder gevaarlijk en schadelijk dan sigaretten, tot vele jaren, rechtszaken en slachtoffers later zal blijken dat dat helemaal niet waar was. Tijdrekken is de vaste strategie van de tabaksindustrie. Tijd voor maatregelen, tijd voor onderzoek. Elke minuut zonder de feiten en de consequenties daarvan is een gewonnen minuut aan winst. Over lijken, dat wel.

Deze week trof de Amerikaanse e-sigarettenfabrikant Juul Labs een schikking van bijna een half miljard met 34 Amerikaanse staten, in een rechtszaak over het verspreiden over de hoeveelheid nicotine in e-sigaretten. Zoals tabaksfabrikanten decennia logen over de ingrediënten van sigaretten, doen ze dat nu weer over de inhoud van e-sigaretten, precies zoals Ficq voorspelde. Schikken betekent zeker in dit geval: toegeven dat je fout zit, zonder toe te geven dat je fout zit.

In Nederland zijn de zoete smaken van e-sigaretten vanaf 1 januari verboden. Het is nu al duidelijk wat de ontsnappingsroute wordt: geen zoete smaak toevoegen, maar zoete geur. Zoals de tabaksindustrie ook het reclameverbod omzeilt door influencers te betalen voor filmpjes van feestjes waarop ze de leegheid van het bestaan wegvapen. Het researchprogramma Argos deed er twee jaar geleden onderzoek naar, en concludeerde:

‘De nieuwe Marlboro Man vind je op Instagram.’ Die Marlboro werd destijds overigens door verschillende mannen gespeeld. Drie ervan overleden aan longkanker.

De tabaksindustrie is een draaideurcrimineel, waar zelfs TBS niet tegen helpt. Alleen de doodstraf. In de vorm van hun grootste vijanden: verbod op verbod, sanctie op sanctie, boete op boete.