De ontgroening die Vlaanderen schokte: de dodelijke doop van Sanda Dia

De zwarte student liep een paar dagen voor zijn dood als apostel Paulus door de Mechelsestraat in Leuven en riep: ‘Eén roos, 2 euro. Het is voor de goede zaak!’ De 20-jarige Sanda Dia droeg een wit laken en een wit doek over zijn hoofd. Om hem heen stonden schreeuwende witte jongens met groen-witte linten om hun nekken. Ze hadden bijnamen als Zaadje, Sondage, Kletsmajoor, Janker, Placebo, Rustdag, Protput en Shrek.

Het was dinsdagochtend 4 december 2018. De avond ervoor moest Sanda met twee andere ‘schachten’ (feuten) naar de woning van Sondage, een prominent lid van studentenvereniging Reuzegom. De lichten waren gedempt, in een hoek stonden kratten bier en flessen gin. Een jongen genaamd Wally werd benoemd als Sanda’s dooppeter en had als taak de schacht een beetje te beschermen. Sanda, Maxim en Cedric kregen het bevel te knielen. Reuzegommers ondervroegen de schachten: waarom wilden ze lid van hun club worden? Konden ze dat wel aan? De vragen werden steeds moeilijker. Een fout antwoord betekende: Cara Pils drinken. Zo snel mogelijk en zonder braken graag. Ze moesten de hele avond wakker blijven en gaven onder dwang hun huissleutels, geld en telefoon af.

De vragen bleven komen. Vertel eens iets over de roemruchte geschiedenis van Reuzegom? Hoeveel pintjes konden ze nog drinken? ‘Zes,’ loog Sanda. Hij kon slecht tegen drank, maar gaf dat mooi niet toe. Hij wilde na zijn studie aan de Koninklijke Universiteit van Leuven ingenieur worden. Het was handig de juiste witte mensen te kennen en de meeste Reuzegommers kwamen uit welvarende buurten bij Antwerpen. Door hun old boys network zouden ze vast advocaat, rechter, notaris, arts of politicus worden. Die connecties konden Sanda later goed van pas komen.

Sanda’s vader was in sommige opzichten een negatief voorbeeld voor zijn zoon. Ousmane Dia blonk als jongen uit op de trapveldjes van Dakar en droomde van een voetballoopbaan in Europa. Rond 1990 probeerde hij via Mauritanië naar Frankrijk te vluchten. Hij kwam in oorlogsgebied terecht, Franse militairen brachten hem in een vliegtuig terug naar Dakar.

Geen voetballer, maar lasser

Op zijn 24ste probeerde Sanda’s vader het opnieuw. Hij kocht een kaartje voor een ijzerertstrein door de Sahara, kwam na twee dagen aan in Mauritanië, klom in een vrachtwagen en arriveerde uitgehongerd in Europa. Ousmane werd geen profvoetballer in het Frankrijk van zijn favoriete speler Platini, maar lasser in een staalfabriek in het Vlaamse stadje Geel. Op een Afrikaanse dansavond ontmoette hij een Vlaamse taalkundige genaamd Annemie. Ze vond hem charmant, lief en slim, ze kregen een relatie en een kind: Sanda, geboren op 9 april 1998. Annemie had al een zoon van een Senegalese man, Seydou werd Sanda’s grote halfbroer. Ze gingen wonen in Edegem, een plaatsje met 21.000 inwoners bij Antwerpen. Sanda en Seydou waren op school een bezienswaardigheid door hun kleur en gebrek aan geld. Klasgenoten werden opgehaald door hun ouders in snelle auto’s en ze droegen dure merkkleding. Sanda had nooit honger, maar zijn vader werkte alleen maar en ze konden nooit op vakantie.
Sanda hoopte Ousmanes droom te vervullen door profvoetballer te worden. Sanda had de genen van zijn vader en werd gescout door profclub Lierse. Hij maakte de verwachtingen net niet waar, maar kreeg een nieuwe kans bij Racing Mechelen. Het vele trainen verveelde Sanda na een tijdje en hij ging op amateurniveau spelen bij OLVE uit zijn woonplaats Edegem. In het clubhuis ontmoette hij een meisje genaamd Julie. Ze kregen een relatie, Julie regelde een ‘kot’ voor Sanda in studentenstad Leuven. Sanda ging daar wiskunde, wetenschap en technologie studeren aan de universiteit. Julie woonde aan de overkant. Sanda had veel minder geld dan bijna al zijn studiegenoten en kocht goedkope broodjes kip curry’s bij de Panos of bestelde spaghetti van een paar euro in een studentenrestaurant.

Er waren bijna alleen maar witte mensen lid van Reuzegom, maar daar liet Sanda zich niet door afschrikken

Zijn beste vriend Ferre kreeg in de zomer van 2018 een opvallende e-mail van Sanda: ‘Ik ga dit jaar bij De Reuzz.’ Vrienden en familie konden dat nauwelijks geloven. Studentenvereniging Reuzegom was het Vindicat van België. Zijn moeder Annemie zei een paar jaar eerder: ‘Beloof me één ding: doe nooit mee aan studentendopen.’ Sanda antwoordde: ‘Nee mama, dat ga ik nooit doen.’

Sanda meldde zich in de zomer van 2018 toch aan voor een ‘doop’ (ontgroening). Er waren bijna alleen maar witte mensen lid van Reuzegom, maar daar liet Sanda zich niet door afschrikken. Ook donkere mensen konden volgens hem iets bereiken in de Belgische samenleving, als ze maar hard werkten, zich goed aanpasten en niet klaagden over racisme. Zijn huidskleur deed er niet toe. Een vriend zei later: ‘Het was voor hem gewoon geen thema. Punt.’

Sanda meldde zich op 15 september 2018 met meer dan tien andere schachten bij Reuzegom-preses Zaadje. Bijna drie maanden later waren er nog maar drie overgebleven: hijzelf, Maxim en Cedric. Het verkopen van rozen was noodzakelijk om de doop te kunnen financieren en daarom stond Sanda op maandag 3 december 2018 voor tapijtenwinkel Pauli in de Mechelsestraat, op een paar honderd meter lopen van zijn kot. Hij verkocht de eerste uren geen enkele roos. Als straf moest hij vogelbollen en ‘shrimp’ eten: een bruine garnalenbrij. Er werden hete pepers in zijn mond gestopt en hij probeerde een papje gemaakt van zure melk en vissaus binnen te houden. Hij moest het wegspoelen met Gordon’s gin en een forse scheut visolie erbij. Sanda kon niet goed tegen drank en moest soms overgeven.

Meer gin, meer bier, ze moesten comateus worden. Sanda gaf steeds vaker over. Hij werd in een plas geduwd

Geknield eten

Om vier uur in de middag had Sanda dertig rozen minder verkocht dan Cedric en Maxim. Protput schreef in de WhatsAppgroep Ruziegom dat Sanda al bijna niet meer kon praten. Cedric, Maxim en hij moesten tot tien voor acht in de avond rozen verkopen. De Reuzegommers gingen naar Café In den Boule om Stella’s te drinken en spaghetti te eten. De schachten mochten samen een portie friet delen en aten dit geknield op. In een steeg moesten ze nieuwe vragen beantwoorden. Meer gin, meer bier, ze moesten comateus worden. Sanda gaf steeds vaker over. Hij werd in een plas geduwd. Een voorbijgangster maakte zich zorgen. De donkere student was volgens haar ‘wit weggetrokken rond de neus’.

Om tien uur waren alle drie de schachten zwaar bezopen. In studententaal heette dat ‘pottoe’. Sanda, Maxim en Cedric werden naar een zaaltje geleid van nachtclub Rumba & Co, in het centrum van Leuven. Janker had kaarsen aangestoken, een ander deelde liedteksten uit. De schachten kwamen wankelend binnen. Ze moesten knielen en wachten. Volgens een getuige hadden ze ‘maximaal vier flessen’ op. Sanda was er het slechtst aan toe. Hij kotste vaak, had geen idee meer waar hij was.

De schachten moesten het logo van Reuzegom tekenen. Bij een slechte prestatie zouden ze een pint over zijn hoofd krijgen. Sanda, Maxim en Cedric moesten zeggen hoeveel bier ze nog konden drinken. Ze noemden een veel hoger aantal dan ze aankonden, bleven drinken, verloren hun bewustzijn. Reuzegommers plasten over ze heen. Volgens dooppeter Wally sprak Sanda niet meer, maar zijn ademhaling was normaal en zijn hart leek gewoon te kloppen. Hij lag wel uitgeteld op de grond en hij viel met zijn hoofd op het laminaat, maar dat hoorde nu eenmaal bij de doop.

Preses Zaadje gebood: ‘Leg ze alle drie in een veilige houding, opdat ze niet opnieuw kunnen overgeven.’ Sanda, Maxim en Cedric werden in een hoek geschoven. Ze roken naar kots, pis en bier. Sanda bleef anderhalf uur zwijgend liggen. Reuzegommers bleven op hem urineren. De schacht had niets door en hij merkte ook niet dat hij naar buiten werd gedragen. Reuzegommers legden hem neer op de Oude Markt. Het was rond het vriespunt. Camerabeelden toonden dat Sanda niet bewoog. De anderen twee waren ook in coma.

Sanda werd naar zijn kot in de Mechelsestraat getild. Maxim en Cedric bleven bij hem slapen. Dooppeter Wally legde Sanda om kwart over twaalf in zijn bed. Maxim sliep op een bank, Cedric op een matrasje op de grond. Hun kleren waren nat. Ze rilden soms. Reuzegommers knipten een deel van Sanda’s krullen af. Er werd chocopasta, Nutella en Heinz-ketchup in hun gezichten gewreven. De schachten werden op hun zij gelegd. Een doop moest zwaar zijn, maar het was nu ook weer niet de bedoeling dat ze in hun eigen braaksel zouden stikken. Reuzegommers plasten opnieuw over de schachten heen en toen gingen ze weg.

Alleen maar braken

Sanda, Maxim en Cedric werden op 5 december 2018 om tien uur in de ochtend wakker gepord door Shrek en Janker. De schachten konden niets drinken omdat alle kranen waren afgeplakt. Op briefjes stond: DE TAPE DOORBREKEN = GEEN REUZEGOM. Ze konden niets eten omdat de koelkast was leeggehaald. Dit laatste was niet erg. De schachten konden alleen maar braken. Vooral Sanda maakte een slechte indruk. Cedric en Maxim moesten hem op weg naar buiten ondersteunen.

De schachten werden naar garageboxen gebracht voor nieuwe proeven. Ze zaten op hun knieën omringd door Reuzegommers toen er een professor van de Universiteit van Leuven voorbij kwam. Ze vond Sanda er angstaanjagend slecht uitzien, de situatie kwam haar voor als ‘bevreemdend’, zou ze later vertellen. De professor dreigde de politie te bellen. Janker zei dat dit niet nodig was. De doop zat er bijna op. Sanda zou snel zijn roes kunnen uitslapen. De professor stapte in haar auto. De Reuzegommers waren opgelucht, maar ze keerde om en zei dat ze zich met name zorgen maakte om de jongen met het Afrikaanse uiterlijk. Een Reuzegommer loog dat hij medicijnen studeerde. Hij zou Sanda goed in de gaten houden. Had hij al praktijkervaring, vroeg de professor. Hij loog: ‘Ja. In het ziekenhuis.’ Hij wist ook heel goed wat hij moest doen bij ‘zware alcoholintoxicatie’. Hij was derdejaarsstudent en had meerdere diensten gedraaid. De professor reed weg. In het boek Sanda Dia: De doop die leidde tot de dood van de Vlaamse journalist Pieter Huyberechts staat: ‘Het is een scène die haar jaren later nog uit haar slaap zal houden.’

De schachten en de Reuzegommers reden rond elf uur in twee BMW’s en twee Mini’s naar Vorselaar, een bosrijk gebied bij Antwerpen. Sanda moest op de achterbank overeind worden gehouden. Reuzegommers stopten onderweg bij verhuurbedrijf Boels om een elektriciteitsgenerator te halen, in de Exotic World in Leuven schaften ze 4,5 liter visolie aan. In de Mediamarkt kochten ze een mixer, in dierenwinkel Anaconda kozen ze vijf muizen, visaas, meelwormen en sprinkhanen uit. Laatste tussenstop: dierenspeciaalzaak Zowizoo voor vijf goudvissen en een paling. Ze stapten uit bij Blokhut Cardon, gehuurd door Reuzegommers. Eerste opdracht voor de schachten: graaf een put in de buitenlucht. Sanda kon eigenlijk niet spitten, maar hij moest toch door. Flodder schreef om kwart over twaalf in de groepsapp: ‘Schachten put aan ’t schuppen, Sanda al rijp voor de vuilbak.’

De putten moesten een centimeter of dertig diep worden. Sanda, Cedric en Maxime hurkten, Reuzegommers gooiden emmers ijskoud water over ze heen. Shrek en Flodder stelden vragen. Goede antwoorden leverden een stukje brood op. Er werden eieren naar hun hoofden gegooid, Reuzegommers spoten ketchup op Sanda, Cedric en Maxime en ze gooiden rookbommen. Na een paar uur mochten de schachten voor het eerst even uit de put. Ze moesten op hun knieën bij een beek gaan zitten en werden erin geduwd. Na drie keer kopje-onder moesten ze terug naar de put. Sanda, Maxim en Cedric raakten onderkoeld. De Reuzegommers gooiden nieuwe emmers ijskoud water over ze heen. De schachten moesten een vetbol vermengd met sardientjes eten. Strontvlieg brulde: ‘Opeten! Zo blijven jullie lekker warm!’ Op Snapchat werden de eerste beelden van de doop gezet. Strontvlief schreef: ‘Amai, ik heb al zo’n zalige filmpjes.’

Sardientjes met kattenvoer

Er werd een paling losgelaten in de put. De opdracht: ‘Vang en bijt ook de kop eraf.’ Sanda hapte steeds mis. Maxim greep de paling, stopte die in zijn broek en begon er heel hard op te slaan. De paling bloedde en Maxim won de opdracht door de kop eraf te bijten. Tegen vijf uur in de middag was het tijd voor ‘schachtenpapjes’, zoals dat door Reuzegommers werd genoemd. De eerste maaltijd zat vol scherpe chilipepers, olijven en heel veel visolie. Na een quizvraag moesten de schachten dit in één keer opdrinken. Volgende papje: sardientjes met honden- en kattenvoer. De schachten hoefden geen alcohol meer te drinken, de Reuzegommers deden dat wel. Ze plasten over Sanda, Maxim en Cedric heen. Janker wilde een halve sandwich aan ze geven, maar werd tegengehouden door de anderen. Een doop was ‘geen liefdadigheidsinstelling’. Een Reuzegommer pakte een bidon die tot de rand was gevuld met de visolie. De schachten dronken, braakten, dronken, braakten. Een schachtenpapje met een vermalen muis kwam er ook meteen weer uit, net als de goudvissen die ze moesten doorslikken.

Het was al donker toen Strontvlieg in zijn BMW stapte en met zijn lichten aan het grasveld op reed. Hij stopte op 30 meter van de putten. Sanda, Maxim en Cedric brachten daar inmiddels vijf uur door. Een Reuzegommer gaf het bevel voor een ‘kleine Blitzkrieg’. De andere Reuzegommers vulden de emmers met ijswater en gooiden die voor de zoveelste keer over de hoofden van Sanda, Maxim en Cedric. Iets na achten werd Sanda uit de put gehaald omdat het niet goed met hem ging. Reuzegommers legden hem bij een vuur, maar het ging zo slecht met hem dat ze met grote tegenzin het nummer van het ziekenhuis belden. Preses Zaadje zei: ‘Goedendag. We hebben, euhm, euhm, een doop gehad. En euhm, we hadden een dril, en een van onze mensen die gedoopt werd, is flauwgevallen. Heel de dag in de koude, en euhm, ja, veel vermoeidheid.’

Sanda werd naar het ziekenhuis gereden en gedragen. Zijn lichaamstemperatuur was 27 graden. Hij stierf op 7 december 2018. Zijn organen waren uitgevallen

Sanda werd naar het ziekenhuis gereden en gedragen. Zijn lichaamstemperatuur was 27 graden. Hij stierf op 7 december 2018. Zijn organen waren uitgevallen. Maxim en Cedric moesten aan het infuus, maar konden na een paar uur naar huis. Zaadje en de andere Reuzegommers overlegden met hun ouders en ze wisten hun accounts op Facebook, Instagram, Twitter en andere sociale media. Foto’s en filmpjes van de doop mochten nooit meer boven water komen, Reuzegom werd abrupt opgeheven. Agenten gingen langs bij Sanda’s vader Papis met de restanten van zijn zoon. Volgens zijn vader waren er slechts ‘een paar botten vol spuug, kots en modder’ overgebleven. De vriendin van Papis durft hem sinds de doopdood niet meer in zijn eentje te laten en hij kan alleen slapen als hij pillen heeft geslikt.

De rouwdienst was in de basiliek van Edegem. Er kwamen achthonderd mensen, meer konden er niet in. Zaadje, Janker en de anderen bleven zwijgen over hoe de doop precies was verlopen. Papis’ advocaat zei: ‘Dit is de Vlaamse elite. Men sluit de rangen.’ De hashtag #JUSTICEFORSANDA ging viraal. Zijn afbeelding verscheen op muren en na de uitbraak van de corona-pandemie op mondkapjes. Papis liet een tatoeage van zijn zoon op zijn lichaam zetten en hij ging nooit meer naar Leuven.

Geen haat, maar gerechtigheid

De rechtszaak begon in april 2022, maar moest worden stilgelegd omdat de rechter aanvullende informatie wilde. De zitting werd op 13 maart 2023 hervat. Papis wilde liever de waarheid over de doop dan een zware straf voor de ex-Reuzegommers. Bij totale openheid zou hij ze wellicht ‘pardonneren’. Anders? ‘Neen.’ Volgens sommige Vlamingen had zijn zoon zijn dood deels aan zichzelf te wijten: had Sanda maar niet moeten meedoen aan zo’n middeleeuws ritueel. Papis richtte zich tot hen met: ‘Ja, hij heeft daarmee ingestemd, maar niet met een marteling tot de dood.’ Sanda’s vader zei ook: ‘Ik voel geen haat. Ik wil gewoon gerechtigheid.’

Het Hof van Beroep aan de Waalsekaai in Antwerpen zat vol. Papis’ advocaat zei op de tweede dag: ‘Hoe koud moet Sanda het hebben gehad? Wat was hij aan het denken op dat ogenblik, helemaal alleen? Was hij nog in staat te denken? Riep hij om hulp? Was hij nog in staat om om hulp te roepen? Het zijn vragen die de papa graag beantwoord had gezien. Vragen waar hij geen antwoord op heeft gekregen. Het zijn eenvoudige vragen.’ De advocaat voegde eraan toe: ‘Sanda was 20 jaar. Sportief. Gezond. Hij is niet zomaar doodgegaan. Hij is, achteraf gezien, ook niet snel doodgegaan. Hij was overgeleverd aan die Reuzegommers en zijn dood heeft uren en dagen gekost. Vanaf het begin wist men al dat Sanda niet tegen de drank kon. Dat heeft hen niet belet hem een volledige fles gin te doen drinken. Hij braakt een deel uit. Men giet nog wat bij.’ Sanda’s moeder Annemie verliet huilend de zaal.

Papis maakte op de zesde dag gebruik van zijn spreekrecht. Hij keek de verdachten aan en zei: ‘Ik heb hier gehoord dat Sanda jullie vriend was. Iedereen weet dat dat niet waar is. Ik zal zeggen waarom: een vriend laat je niet in de steek. Het probleem is niet begonnen in Vorselaar, maar in Leuven. Als hij jullie vriend was, had je hem daar al laten stoppen met de doop.’

Strontvlieg zei op de laatste procesdag: ‘Wat wij gedaan hebben, mag en kan nooit meer gebeuren. Al de hele week voel ik het verdriet van de hele familie. Ik ben niet de vriend geweest voor Sanda die hij verdiende. En daar neem ik mijn volle verantwoordelijkheid voor.’

Zaadje wilde kwijt: ‘Wat wij daar gedaan hebben, was niet fraai en er was normvervaging. Dat had allemaal niet mogen gebeuren. Wij zullen daar de gevolgen van dragen.’ Remork beweerde een ander persoon te zijn geworden sinds de doop. Janker begon te huilen toen hij vertelde graag de waarheid te vertellen. Hij kende die waarheid alleen helaas niet.

Elf van de achttien verdachten vroegen de rechter om volledige vrijspraak. Papis en Seydou waren hier woedend over. Zeven ex-Reuzegommers namen wel hun verantwoordelijkheid en boden excuses aan. De aanklager eiste veertig maanden celstraf voor preses Zaadje. ‘Schachtentemmer’ (tussenpersoon tussen de schachten en de leiding van de vereniging) Janker moest vijftig maanden cel krijgen. De anderen zouden straffen tussen de 18, 24 of 30 maanden moeten krijgen.

Papis en Seydou liepen naar buiten. De pers stond ze op te wachten. Seydou zei: ‘Wie heeft de visolie toegediend? En wie heeft de getuige weggestuurd onder het mom dat de doop zogezegd bijna voorbij was? Daar is geen antwoord op gekomen.’ Papis hield Sanda’s schoenen in de lucht: ‘Dit is het enige dat mij rest van Sanda.’

Seydou probeerde de toehoorders nogmaals duidelijk te maken waarom zijn halfbroer lid wilde worden van Reuzegom: om meer kansen te krijgen. Hij veegde tranen weg en zei: ‘Jullie weten ook niet wat het is om als jongen van kleur op te groeien in een omgeving die overwegend wit is. Wij moeten net dat tikje meer doen om iets te bereiken.’ Deze vrijdag volgt de uitspraak.