De biecht van maffiakiller Frank

Het is gebaseerd op de bestseller I Heard You Paint Houses en gaat voor een groot deel over Frank ‘The Irishman’ Sheeran, die mensen vermoordde voor de Amerikaanse maffia. ‘Je raakt gewend aan de dood. Je raakt gewend aan doden.’

1. THE IRISHMAN: DE FILM

Al Pacino lachte toen Robert De Niro een journalist van The Guardian vertelde hoe het hem na veertig keer vragen toch lukte de 76-jarige Joe Pesci zijn comeback te laten maken. Martin Scorsese, regisseur van The Irishman, had het toen al meerdere keren geprobeerd, maar Pesci bleef erbij: hij had geen zin meer in acteren, hij was te oud, het was mooi geweest. Het deed niet ter zake dat hij ook in Goodfellas met De Niro en Scorsese had gewerkt en als Tommy DeVito filmgeschiedenis had geschreven.

Pesci excelleert in The Irishman als maffiabaas Russell Bufalino. Zijn personage is dit keer niet zo explosief en gewelddadig als in Goodfellas, maar bedrieglijk kalm, berekenend en waardig. Hij dwingt met zachte stem bewondering af en wordt door alle andere maffiabazen in Amerika gerespecteerd. Zo was de echte Russell Bufalino ook.

Al Pacino speelt Jimmy Hoffa, een vakbondsbaas die in 1975 voor het laatst werd gezien. Over geen verdwijning wordt zoveel gespeculeerd en er wordt nog steeds zo nu en dan ergens in Amerika naar zijn lichaam gegraven. Toch lijkt één ding zeker: maffiosi hebben ervoor gezorgd dat Hoffa geen probleem meer kon zijn.

De Niro speelt de man die zegt Hoffa te hebben vermoord. Dat doet hij in de rol van Frank ‘The Irishman’ Sheeran, een oorlogsveteraan die een hitman werd. Scorsese laat Sheeran/De Niro, Hoffa/Pacino en Pesci/Bufalino terugkijken op hun levens en de keuzes die ze hebben gemaakt en hij vertelde een journalist van Sight & Sound dat zijn film over vragen gaat als: ‘Hoe wordt een persoon zo en wat maakt iemand tot een professionele hitman?’

The Irishman duurt bijna 3,5 uur. Volgens de meeste Amerikaanse recensenten is het een meesterwerk geworden. Maffia-experts zijn minder enthousiast. In de credits van de film staat heel duidelijk: ‘based on a true story’, maar volgens de grootste kenners van de zaak-Hoffa is er niets waargebeurds aan.

2. THE IRISHMAN: HET BOEK

De hitman lag op zijn sterfbed. Zijn naam was Frank Sheeran. Hij vocht vier jaar tegen de Duitsers aan het front en leerde doden zonder gevoel. In de naoorlogse jaren kwam hij in contact met maffiabaas Russell Bufalino. Ze werden vrienden en gingen samenwerken. Bufalino gaf hem de bijnaam The Irishman. Naast het bed zat een voormalig aanklager voor de Amerikaanse overheid. Charles Brandt werkte ook een tijdje als moordrechercheur en schrijft tegenwoordig truecrime-boeken. Hij interviewde Frank Sheeran alsof hij een verdachte was. Vertel eens over de moorden die je hebt gepleegd, hoe ben je zo geworden, hoe was je jeugd, hoe zat de Amerikaanse maffia in elkaar, wie waren de bazen? Hoe liet je Hoffa verdwijnen?

Frank Sheeran vertelde Charles Brandt dat hij was opgegroeid in Philadelphia in een streng gelovige katholieke familie met weinig geld. Zijn moeder was 42 toen ze hem kreeg, zijn vader 43. Zijn moeder had twee hobby’s: naar de kerk gaan en ijs eten. Door dit laatste woog ze altijd rond de 100 kilo. Zijn vader had vijf jaar gestudeerd om priester te worden, maar hij stopte er ineens mee en werd een bokser. Als zijn zoon hem tegensprak, moest hij bokshandschoenen aandoen en dan werd hij in elkaar geramd.

Sheeran was heel even misdienaar, maar hij werd weggestuurd omdat hij de miswijn opzoop. Hij blonk uit in ballroomdansen en probeerde dansleraar te worden. Dat leek te lukken, maar in 1941 werd Pearl Harbor gebombardeerd en toen moest hij in het leger. Hij werd rifleman bij de beruchte Thunderbird Division. Sheeran was toen 21 jaar. Hij zou in totaal 411 dagen hevige gevechten meemaken en bracht de meeste jaren door in Italië, waar hij perfect Italiaans leerde spreken. Hiermee won hij later het vertrouwen van maffiosi.

Killer Division

Sheeran zag honderden mannen van zijn eenheid sneuvelen. Aan het einde van de oorlog zei generaal Patton dat hun eenheid bekend moest raken als de ‘Killer Division’. Hoe meer nazi’s ze zouden uitroeien, hoe minder krijgsgevangenen ze moesten onderhouden. De Killer Division kreeg in 1945 van Patton de opdracht naar München te gaan. Ze maakten een tussenstop in kamp Dachau. Het rook naar verbrande mensen en ontbindende lijken. Nazibewakers reden weg in jeeps. Bevrijde gevangenen in redelijke gezondheid kregen geweren en ze deden volgens Sheeran samen ‘wat ze moesten doen’.

IN ITALIË HAD HIJ WIJN LEREN WAARDEREN. DAAR DRONK HIJ IN AMERIKA MEERDERE FLESSEN PER DAG VAN

Twee weken later was de oorlog voorbij. Sheeran keerde terug naar Amerika. Zijn broer Tom keek hem aan. ‘Frank, je bent veranderd.’ Tom had gelijk. Er waren nog maar weinig dingen die hem echt interesseerden. Hij had God gespeeld en voelde zich onaantastbaar. Tegen Charles Brandt zei hij: ‘Je raakt gewend aan de dood. Je raakt gewend aan doden.’

In Italië had hij wijn leren waarderen. Daar dronk hij in Amerika meerdere flessen per dag van. Hij verloor zijn baan als truckchauffeur omdat er altijd kilo’s rund en kip werden vermist nadat Frank had gereden. Hij werd docent ballroomdansen en werkte op vrijdag en zaterdag als uitsmijter in een nachtclub. In 1955 kwam hij per toeval in contact met Russell Bufalino, een maffiabaas die volgens Sheeran ‘zo groot als Capone ooit was, misschien groter’. Hij werd geboren in Sicilië als Rosario Bufalino en sprak perfect Engels. Hij had grijs haar, maar zag er jong uit voor zijn leeftijd en schreeuwde zelfs niet wanneer hij boos was. Hij werd rijk en berucht door juwelen te laten stelen en door te verkopen. Hij miste een rechterduim en een linkerwijsvinger. Niemand wist hoe dat was gebeurd. Mensen die hem goed kenden, mochten hem ‘Russ’ noemen. Mensen die hem heel goed kenden, konden hem

‘McGee’ noemen.FBI-agenten wisten precies wie hij was, het grote publiek had nog nooit van hem gehoord. Bufalino wilde op de achtergrond blijven, publiciteit was slecht voor zaken. Hij controleerde een groot deel van Pennsylvania en de staat New York en had uitstekende connecties met maffiosi in Florida, Canada en New Jersey. ‘Maar zijn echte macht was het respect dat hij kreeg van elke maffiafamilie in het land,’ vertelde The Irishman aan Brandt.

‘Je had Italiaans moeten zijn’

Russ hield niet van autorijden. Sheeran werd zijn chauffeur. Hij werd met hem gezien, dat gaf status. Soms ‘regelde’ Frank ‘bepaalde zaken’ voor Bufalino. Daar verdwenen mensen bij. In zijn boek noemde hij dat ‘vriendendiensten’. Later kon dat altijd nog van pas komen en hij vertelde Brandt: ‘Je verleende een gunst. En die gunst kreeg je terug als je die ooit nodig had.’ Russ was erg tevreden over hem. Hij pakte Frank eens bij zijn wang en zei: ‘Je had Italiaans moeten zijn.’

Op een avond zag The Irishman de film On the Waterfront, met Marlon Brando. Die speelt zich af in de haven en er komen corrupte vakbondsleden in voor die veel geld verdienen door samen te werken met de maffia. Dat wilde The Irishman ook en hij vroeg Russ of hij contact kon leggen met de Teamsters, de belangrijkste vakbond van Amerika. Russ verleende The Irishman een gunst en introduceerde hem bij Jimmy Hoffa, sinds 1957 de vakbondsbaas. Robert Kennedy, broer van John F. Kennedy en aanklager voor de overheid, noemde Hoffa ‘de machtigste man van Amerika op de president na’. Volgens Sheeran was Hoffa ‘tussen 1955 en 1965 net zo beroemd als Elvis’.

Hoffa zette in 1955 een pensioenfonds op voor de tienduizenden truckers en havenarbeiders die lid van zijn vakbond waren. Daardoor kon hij leningen verstrekken aan bevriende maffiosi die het geleende geld tegen woekerpercentages leenden aan gewone mensen. Volgens Sheeran was het pensioenfonds van de Teamsters ‘de gans die de gouden eieren legde’.

Sheeran belde Hoffa op. Hoffa’s eerste zin: ‘I heard you paint houses’, een verwijzing naar het bloed dat op de vloer of tegen de muur valt nadat een hitman iemand heeft doodgeschoten. De spetters zijn te vergelijken met het verven van een huis. The Irishman wist natuurlijk meteen wat Hoffa bedoelde en hij zei ook zijn eigen ‘timmermanswerk’ te doen. In maffiataal betekent dit het in elkaar timmeren van doodskisten. Nog duidelijker gezegd: de hitman zorgt er ook nog eens voor dat de lichamen op mysterieuze wijze verdwijnen.

Get Hoffa-campagne

Hoffa gaf The Irishman een baan bij de Teamsters. Ze werden vrienden. Tegen Charles Brandt vertelde hij ‘on the side bepaalde dingen voor Jimmy te regelen zoals ik ook voor Russ deed’. De situatie veranderde toen aanklager Robert F. Kennedy Hoffa achter de tralies wilde hebben vanwege zijn banden met de maffia en een Get Hoffa-campagne begon. De broer van JFK slaagde in zijn opzet en Hoffa werd veroordeeld vanwege pensi- oenfraude en omkoping van een jurylid. Hij ging in 1967 naar de gevangenis en kwam in 1971 vrij. Hoffa was duidelijk veranderd, vertelde The Irishman jaren later aan Brandt. Hij sprak steeds vaker in de derde persoon en leek nog koppiger dan voor zijn veroordeling. De nieuwe baas van de Teamsters heette Frank Fitzsimmons en daar waren bijna alle maffiabazen zeer tevreden over. Hoffa liet zich veel minder makkelijk intimideren en de meeste maffiosi wilden niet dat hij na zijn vrijlating weer de Teamsters-baas werd. In interviews vertelde Hoffa zelfs openlijk hoe hij de maffia uit de vakbond zou verjagen.

Hoffa verdween op 30 juli 1975. Hij werd voor het laatst gezien op een parkeerplaats in Bloomfield Township, een voorstad van Detroit. Journalisten gingen massaal naar die plek, de vraag waar Hoffa was, domineerde maandenlang het Amerikaanse nieuws. Tientallen agenten groeven in velden rond Bloomfield Township, helikopters vlogen over de vermeende plaats delict, alle tv-zenders van Amerika waren aanwezig, burgers namen hun eigen schoppen mee om mee te zoeken. Er werd niets gevonden. De hype werd daardoor alleen maar groter. Om de paar dagen vertelde er wel iemand in de tabloids of op de tv dat hij wist waar Hoffa was: in een ton in de Everglades, onder pas gebouwde flats in Detroit, onder de eretribune van het New York Giants-stadion, et cetera.

In Hoffa’s bungalow werd een geel notitieblok gevonden. De eigenaar had daarop geschreven: 

‘Russ & Frank’. Russ en Frank werden volgens Charles Brandt de hoofdverdachten in ‘de meest beruchte verdwijning in de Amerikaanse geschiedenis’. De FBI zette tientallen agenten op de zaak. Er kon niets worden bewezen en het onderzoek werd alleen maar ingewikkelder omdat er geen lijk was.

Zaak gesloten

Er verstreken twintig jaar. Misdaadjournalisten bleven over Hoffa schrijven en er waren inmiddels honderden theorieën over zijn verdwijning. Hoffa’s kinderen deden er nog steeds alles aan hun vader te vinden. Sheeran werd door de Hoffa’s als familie gezien en hun vader was dusdanig op zijn hoede dat alleen een vriend dichtbij kon komen. In 1995 schreef Hoffa’s dochter Barbara The Irishman een brief waarin stond: ‘Het is mijn vaste overtuiging dat vele mensen, die zich loyale vrienden noemen, weten wat er is gebeurd met James R. Hoffa, wie het heeft gedaan en waarom. Dat niet een van hen het zijn familie wil vertellen – zelfs niet onder strikte geheimhouding – is pijnlijk voor mij. Ik geloof dat jij een van die mensen bent.’ The Irishman weigerde met haar te praten en verwees door naar zijn advocaat

Er verstreken zes jaar. Zoon James Hoffa jr. zei op een persconferentie nog steeds de hoop te hebben dat de zaak zou worden opgelost. Dat kon volgens hem alleen nog ‘door een bekentenis op iemands sterfbed’. Hij sprak deze woorden vier dagen voor de aanslagen op 11 september 2001. Het ging daarna alleen nog maar over Bin Laden en er was tijdelijk geen aandacht voor de zaak-Hoffa. Hoffa’s dochter Barbara belde The Irishman in oktober 2001. Hij verwees door naar zijn advocaat.

Eind 2001 kreeg Sheeran bezoek van twee FBI-agenten. Hij was ernstig ziek en had niet meer lang te leven. Wilde hij misschien een bekentenis doen? Hij verwees door naar zijn advocaat. Niet lang daarna werd de zaak-Hoffa na 27 jaar onderzoek gesloten.

Charles Brandt wilde nog een laatste poging wagen. Hij had Sheeran in 1991 al eens geïnterviewd. The Irishman was toen net vrij uit de gevangenis. Ze spraken uren in een goede sfeer, maar Sheeran wilde niet verder praten omdat hij vond dat hij te openhartig was geweest. Brandt zei: ‘Neem contact met me op als je ooit van gedachten verandert.’

Dit deed hij in 2002.

EIND 2001 KREEG SHEERAN BEZOEK VAN TWEE FBI-AGENTEN. HIJ WAS ERNSTIG ZIEK EN HAD NIET MEER LANG TE LEVEN. WILDE HIJ MISSCHIEN EEN BEKENTENIS DOEN?

Gods genade

Sheeran lag in het ziekenhuis. Er kwam een priester op bezoek die hem vertelde over Gods genade. Sheeran zei: ‘Ik geloof dat er iets is na onze dood. Als ik nog een kans heb, dan wil ik die kans niet missen. Ik wil die deur niet sluiten.’ Hij nam weer contact op met Charles Brandt. Hun interview werd hervat en er zouden veel meer gesprekken komen.

Sheeran vertelde over zijn leven en zijn vriendschap met ‘de twee grootste mannen die ik heb gekend’: Russ en Hoffa. In 1975 werden vrienden vijanden. Hoffa kwam uit de gevangenis en zei dingen als: ‘Niemand vertelt Hoffa wat hij moet doen.’ Hij dreigde met het openbaar maken van ‘documenten’ en liet zich weer verkiesbaar stellen als vakbondsleider. Russ vertelde Hoffa dat hij zich terug moest trekken. ‘Bepaalde mensen’ waren zeer tevreden met Hoffa’s opvolger Frank Fitzsimmons. ‘Die mensen’ waren blij met de soepele voorwaarden van leningen uit het Teamsters-pensioenfonds en hij hoefde Hoffa niet uit te leggen hoeveel ‘juice’ er uit een ‘miljardendollarpensioenfonds komt. Ook bij Hoffa kon het pensioenfonds vroeger worden geplunderd, maar zijn voorwaarden waren veel minder gunstig en hij was veel te onvoorspelbaar.

Russ zei volgens Sheeran: ‘Waarom stel je je kandidaat? Je hebt het geld niet nodig.’ ‘Het gaat niet om het geld. Hoffa laat Fitz de vakbond niet hebben.’

Sheeran vertelde Charles Brandt nog veel meer over Hoffa’s laatste jaar. Russ was na zijn gesprek met Hoffa naar Sheeran gegaan. ‘Praat met je vriend. Tell him what it is.’ Volgens Sheeran was die laatste zin ‘in ons taalgebruik zo goed als een doodsbedreiging’. The Irishman ging langs bij Hoffa. ‘Beveilig je. Je wilt niet alleen over straat gaan.’

‘Niemand jaagt Hoffa angst aan. Ik ga Fitz pakken en win die verkiezing.’

’Je weet wat dit betekent. Russ heeft me gezegd dat ik je moest vertellen what it is.’

‘Ze zouden niet durven.’

Van as tot as

Negen maanden later belde Sheeran Hoffa in zijn bungalow in Lake Orion. Hij herhaalde dat ‘het probleem’ moest worden opgelost en dat hij moest ophouden met dreigen om ‘documenten’ te onthullen. Hoffa meende dat vast niet, hij was tenslotte geen rat, maar toch.

‘Wacht maar tot Hoffa weer de baas is en de documenten van de vakbond te pakken krijgt. Dan zullen ze zien of Hoffa het meent.’Sheeran bracht verslag uit bij Russ, die zei: ‘Je vriend heeft één dreigement te veel gemaakt in zijn leven.’

Sheeran probeerde Russ naar eigen zeggen nog te waarschuwen voor de ‘nucleaire fallout’ die zou ontstaan als Hoffa’s lijk zou worden gevonden. De hele FBI zou achter de maffia aan gaan, de president zou zich ermee gaan bemoeien, journalisten zouden maanden over niets anders schrijven. Dat was slecht voor de maffia en slecht voor de zaken, Russ wist dat als geen ander. Bufalino volgens Sheeran: ‘Er zal geen lijk zijn.’ Hij drukte zijn enige duim tegen een wit tafelkleed. ‘Van as tot as.’

Sheeran kreeg de opdracht. Hij doodde Hoffa naar eigen zeggen door hem twee kogels door zijn hoofd te schieten. Dat gebeurde in een huis in Noordwest Detroit. ‘Gone to Australia’, noemde hij dat ook, ofwel: ‘Down Under’. Hij verrichtte hierna prima timmermanswerk en Hoffa zou nooit worden gevonden.

Charles Brandt rondde I Heard You Paint Houses in 2003 af. Sheeran las de laatste versie in een verpleegtehuis en gaf toestemming voor publicatie, maar trok deze terug. Hij herlas elk hoofdstuk, dacht lang na en gaf het boek uiteindelijk toch zijn zegen.

IK GELOOF DAT ER IETS IS NA ONZE DOOD. ALS IK NOG EEN KANS HEB, DAN WIL IK DIE KANS NIET MISSEN. IK WIL DIE DEUR NIET SLUITEN

3. THE IRISHMAN: HET BOEK VS DE FILM

Sprak Frank Sheeran de waarheid? Is The Irishman gebaseerd op een waargebeurd verhaal? Dan Moldea, auteur van een non-fictieboek over Jim- my Hoffa, weet zeker van niet. Frank Sheeran had geen geld meer en wilde nog één keer een grote slag slaan om zijn drie dochters een goede erfenis te kunnen geven. Hij belde Charles Brandt en bekende volgens Moldea ‘een misdaad die hij niet heeft gepleegd’.

Moldea zat in 2014 in dezelfde ruimte als Robert De Niro. Hij wist dat Scorsese en hij al een tijd bezig waren met de verfilming van I Heard You Paint Houses van Charles Brandt. Moldea stapte af op De Niro. ‘Bob, je wordt belazerd, doe het niet, Sheeran is een bedrieger.’ De Niro reageerde geïrriteerd, Moldea liep snel weg. Vijf jaar later wordt Moldea gesteund door vrijwel alle bekende maffiaschrijvers. The Irishman is volgens hen niet gebaseerd op een waargebeurd verhaal en door de film zullen Sheerans leugens nu voor miljoenen mensen de waarheid zijn. Juist Charles Brandt had als oud-aanklager en moordrechercheur de onwaarheden, vaagheden en tegenstrijdigheden in Sheerans verhaal kunnen controleren en zelfs het vakblad Publishers Weekly schreef na het uitkomen van I Heard You Paint Houses dat het ‘veel sensationele beweringen’, maar ‘weinig geloofwaardigheid’ had.

Vietnamese huurlingen

Rechtenprofessor Jack Goldsmith deed zeven jaar onderzoek naar de zaak-Hoffa voor zijn boek In Hoffa’s Shadow. In een groot stuk in The New York Review of Books schreef hij dat er ‘absoluut geen bewijs’ is dat Sheeran Hoffa heeft vermoord, er zijn zelfs ‘vele redenen’ zijn sterfbedbekentenis ‘belachelijk’ te noemen. The Irishman aasde volgens Goldsmith al langer op een boekcontract en verzon steeds licht gewijzigde versies over de zaak-Hoffa. NBC maakte een uitzending over Sheerans beweringen, maar die werd op het laatste moment teruggetrokken omdat de bazen hem onbetrouwbaar vonden. Eerst hadden hitmen die waren ingehuurd door de Nixon-regering Sheeran gedood, een paar jaar later beweerde hij dat Vietnamese huurlingen Hoffa in opdracht van Richard Nixon lieten verdwijnen. De aanbiedingen van uitgevers bleven uit en toen verzon Sheeran maar dat hij het zelf had gedaan.

Dit traject verliep niet geheel vlekkeloos. Hij veranderde zijn bekentenis nogal eens en had moeite met de onderbouwing. Eén keer gaf hij Charles Brandt een brief van Hoffa waaruit zou moeten blijken dat hij niet had gelogen. Het bleek een vervalsing en de aanvankelijke uitgever van Sheerans memoires trok zich terug.

De nieuwe uitgever eiste dat Brandt een video van The Irishman liet maken waarin hij zweerde dat zijn bekentenis over de moord op Jimmy Hoffa de waarheid en niets dan de waarheid was. Sheeran hield het manuscript van I Heard You Paint Houses omhoog. Brandt filmde en zei: ‘Je hebt het boek nu gelezen. De dingen die hierin staan over Jimmy en wat er met hem zijn gebeurd, dat heb je je me verteld, toch?

‘Dat klopt.’

‘En je staat achter ze?’

‘Ik sta achter wat er is geschreven.’

Frank Sheeran stierf zes weken erna. Een paar dagen later werd The Irishman begraven. Tientallen maffiosi wisten nog niet wat hij had gedaan en bewezen hem de laatste eer. Zijn doodskist was Iers-groen en hij wilde dat er een Amerikaanse vlag overheen werd gedrapeerd. Charles Brandt, die geen interviews wil geven, was een van de dragers van de kist.