Neerlands Hoop: Cas de Jong

Deze week: journalist Cas de Jong (37).

Wat is je beste beslissing van de laatste twaalf maanden?

‘Een vriend zei op een avond in de kroeg: “Je praat altijd over je ambities om langere, prikkelende interviews te doen en hoe goed je daarin denkt te zijn. Je blijft maar rondjes om het zwembad lopen, maar je durft nooit te springen. Dus ik ga je er nu gewoon in duwen.” En hij had gelijk: ik lulde er wel de hele tijd over, maar ik durfde het niet. Het mailtje naar de hoofdredacteur met mijn idee om een podcast te maken over tbs’ers en andere langgestraften, had ik al klaarstaan. Maar ik dacht telkens: die stuur ik morgen wel. Die vriend heeft toen midden in de nacht hoogstpersoonlijk op de verzendknop geklikt. Ik kon niet meer terug. Dat ik die sprong in het diepe heb gewaagd, of eigenlijk: dat mijn doortastende vrienden mij erin hebben geduwd, is mijn beste beslissing.’

Wat versta je onder prikkelende interviews?

‘Soms zit ik hele weekenden oude interviews van Theo van Gogh en Ischa Meijer terug te kijken. Niet dat ik mezelf de nieuwe Ischa Meijer vind, maar ik miste hun stijl van vragen stellen: heel direct, persoonlijk en met een lichte provocatie, maar niet bot. Die vileine en confronterende manier van met mensen praten, heb ik ook. Dat heb ik een beetje van mijn vader geërfd.’

Ik vind het knap hoe ze met het oordeel van anderen omgaan

Voor je podcastserie Daders heb je gesproken met zes moordenaars, drugscriminelen en ex-tbs’ers met psychische problemen. Vonden die jouw directe manier van interviewen ook oké?

‘Ik heb met ze afgesproken dat ik ze letterlijk de vragen ging stellen die ook in de maatschappij leven. Ben je inderdaad levensgevaarlijk? Waarom zou je een tweede kans moeten krijgen als je er zo’n puinhoop van hebt gemaakt? Snap je dat mensen jou levenslang achter slot en grendel willen hebben? Onderweg naar mijn allereerste afspraak had ik mijn moeder aan de lijn. Ze was bezorgd: “Heb je alleen met die man afgesproken? Toch wel in een openbare ruimte, hoop ik?” Dat was ook meteen mijn eerste vraag: “Ik had net mijn moeder aan de lijn en die vond het helemaal geen prettig idee dat ik hier twee uur lang met een moordenaar in dezelfde ruimte zit. Snap je dat? Krijg je die reactie vaak? En is dat terecht?” Prikkelend, maar wel met een oprechte intentie. De meeste mensen die ik sprak, vonden dat helemaal niet erg. Ze weten dat er vaak achter hun rug om over ze wordt gekletst en geroddeld. Ze hebben liever dat je direct aan ze vraagt of ze levensgevaarlijk en onbetrouwbaar zijn.’

Wat wilde je van deze mensen weten?

‘Het leek me interessant om deze groep aan het woord te laten. Niet om ze een podium te geven, maar wel om ze hun verhaal te laten vertellen. Ze zijn langgestraft en hebben allemaal spijt en berouw getoond. Sommigen geven nu voorlichting op scholen, om jongeren te overtuigen niet het criminele pad op te gaan. Ze geven toe dat ze er een grote puinzooi van hebben gemaakt en snappen voor een groot deel dat de maatschappij hen uitkotst. Een meer persoonlijke fascinatie was: lijken ze een beetje op mij, of zijn ze van een totaal andere categorie?’

En het antwoord?

‘Ze staan minder ver van je af dan je in eerste instantie zou denken. Een van de mannen die ik sprak, was heel aardig en sympathiek. Maar hij veranderde als donderslag bij heldere hemel als hij had gedronken. Ik donder hoogstens van mijn fiets af als ik een borrel te veel op heb, maar bij hem gaan dan alle remmen los en staat hij niet voor zichzelf in. Niet om begrip voor ze te creëren, maar sommigen hebben zo’n slechte jeugd gehad, dat ik voor een deel hun daden ook wel kon verklaren. Ik sprak een vrouw, Willeke, die al op jonge leeftijd was verkracht en door haar moeder verhuurd werd aan pedofielen. Toen haar eigen dochter voor de derde keer werd verkracht, sloegen bij haar de stoppen door. Ze besprak met mij tot in detail hoe ze de dader drogeerde, op zijn lijf ging zitten en begon te steken. Maar verder was ze een heel aardige en warme vrouw die het terecht vond dat ze was gestraft.’

Wat heb je van deze zes mensen geleerd?

‘Ik heb meer respect gekregen voor hun doorzettingsvermogen om na hun daad en straf nog iets proberen te maken van hun leven. Ik snap ook wel: een moordenaar is een moordenaar en ik begrijp dat de maatschappij hard over hen oordeelt. Aan de andere kant: ze hebben hun straf uitgezeten en de tweede kans die ze op papier krijgen, krijgen ze in werkelijkheid meestal niet. Bij een normale baan komen ze niet binnen, want je hoeft hun namen maar te googelen en je weet dat ze een tbs’er of moordenaar zijn. Hoe ze omgaan met het oordeel van anderen, en het een positieve draai weten te geven, vind ik knap.’

Zou je met een van deze mensen vrienden kunnen worden?

‘Dat gaat wat te ver, maar ik zou zeker met een aantal van hen uit eten kunnen gaan en een onderhoudende avond kunnen hebben. Ze hebben in de kliniek of in de gevangenis lang na kunnen denken over hun leven en veel aan zelfreflectie gedaan. Dus het zijn geen oppervlakkige types, maar mensen die de strijd met zichzelf zijn aangegaan en daar heel diep in zijn gegaan. Als je met ze praat, gaat het meteen ergens over.’

Loop je nu zelf met een ander gevoel over straat?

‘Een tbs’er kreeg van een begeleider te horen: “We weten dat deze man gevaarlijk is, maar het moet één keer fout gaan zodat we hem daarna langer kunnen vasthouden.” Er gaan jaarlijks veel mensen op verlof, en dat gaat relatief weinig fout. Maar áls het fout gaat, is het meteen afschuwelijk fout. Het kan altijd dat je iemand tegenkomt die iets geks doet. Die kans is ook groter geworden in deze maatschappij waar de GGZ helemaal plat is bezuinigd. Maar dat is ook iets waar ik geen controle over heb. Dus ik kan er wel bang voor zijn, maar het ligt buiten mijn invloed.’

CV

Studie

Cas rondt zijn studie rechten aan de UvA keurig af binnen negen jaar. Intussen begint zijn journalistieke hart steeds sneller te kloppen.

Media

Via Amsterdam FM en een stage bij Nova komt Cas terecht bij BNR Nieuwsradio, DWDD, Jinek en Brandpunt. Nu is hij politiek redacteur bij EenVandaag.

Daders

Voor zijn podcastserie Daders (checkradio1/podcasts/daders) spreekt hij openhartig met moordenaars en ex-tbs’ers over het waarom van hun daden.