‘Er woont hier een man met een misbruikverleden’

De veroordeelde pedofiel scheidde onlangs van zijn vrouw Lenie ’t Hart en op zoek naar een nieuwe woning streek hij neer in Soest, in dezelfde straat als een van zijn slachtoffers en boven een peuterspeelzaal. Frank Waals zocht hem op.

Zijn gelaatsuitdrukking straalt schrik uit. Met het gezicht al snel naar de grond gericht baant hij zich een weg naar binnen, waar de lift hem uiteindelijk naar zijn appartement moet brengen. Karst van der M. (70) is overduidelijk niet blij met onze komst op de plek waar hij, na zijn plotselinge vertrek bij zijn vrouw Lenie ’t Hart in het Groningse Termunten, zijn leven in anonimiteit wilde voortzetten.

De stroom aan publiciteit over de grootste misbruikzaak uit de Nederlandse film- en televisiegeschiedenis in Privé en Nieuwe Revu over zijn tot dan toe in de doofpot gestopte misbruikverleden met kinderen, sloeg in november 2017 in als een bom. Niet alleen bij de regisseur van kinderfilms en -series zelf, maar ook bij zijn familie. Dus leek er na de scheiding van de bekende zeehondenheldin maar één optie over: koffers pakken en verhuizen naar een plek waar niemand je kent en daar de boel weer op de rit zien te krijgen.

Des te opmerkelijker is het daarom dat Van der M. uitgerekend is neergestreken in zijn oude woonplaats Soest, waar het misbruik veelvuldig plaatsvond, nota bene boven een peuterspeelzaal én in dezelfde straat als een van zijn slachtoffers die de zaak in november 2017 aan het rollen bracht.

URENLANG KON HIJ MET ME BEZIG ZIJN EN KON IK, LIGGEND OP ZIJN BANK, NIETS ANDERS DOEN DAN IN DE VERTE STAREN EN MIJN GEVOEL PROBEREN UIT TE SCHAKELEN’ – SASKIA

Doofpot

Van der M. schrikt wanneer hij ons, na het uitlaten van zijn hond, voor zijn deur ziet staan en weet daarbij geen antwoord te geven op de vragen en feiten waarmee we hem confronteren. Flatgenoten in de galerij op de begane grond kijken verbaasd naar het tafereel dat zich er afspeelt. Ook zij hebben blijkbaar geen idee wie er anderhalf jaar geleden onder hun dak is komen wonen. De leidster van de wekelijkse bingomiddagen in de kleine kantine van het gebouw slaat de handen voor haar mond, terwijl Van der M. er nog steeds het zwijgen toe doet. Geen woede, geen handgemeen, enkel stilte en lange gestaar naar de schoenen die hem weer in de privésituatie van zijn eigen huis – een appartement van zo’n vijftig vierkante meter in een seniorenflat à 600 euro huur per maand – moeten brengen.

Rustig aangekomen in de herfst van zijn leven, had Van der M. niet meer gedacht ooit nog te zullen worden geconfronteerd met zijn verleden, een lang vervlogen tijd waarin hij voor de publieke omroep met succes vele jeugdseries maakte, zoals De Zevensprong en De Legende van de Bokkerijders. Series waarvoor hij regelmatig werd onderscheiden en zijn prijzenkast met bijna twintig awards mee vulde, waaronder de prestigieuze Nipkowschijf. Achter elke trofee ging jarenlang echter een groot geheim schuil, waar de buitenwereld niets vanaf wist, maar zijn belangrijkste opdrachtgever uit die tijd, de NCRV, wel. De omroep besloot Van der M.’s jarenlange kindermisbruik echter in de doofpot te stoppen uit angst voor ophef en rumoer. Zijn laatste film voor de NCRV, Kunst & Vliegwerk, werd ook gewoon uitgezonden en jaren later nog eens herhaald, omdat: ‘het niet uitzenden van de film een oncontroleerbare publiciteit teweeg zou kunnen brengen die voor de betrokken kinderen aanmerkelijk schadelijker zou kunnen zijn dan wel uitzenden’, zo schreef toenmalig directeur Aart Duijser destijds in een brief aan Van der M. Duijser was zich ervan bewust daarmee, ongewild, het belang van de omstreden regisseur te dienen, maar stond toch achter zijn besluit. Controle op verdere vertoningen was er vervolgens overduidelijk niet, gezien de herhaling in 1993, waar ouders van kinderen woedend op reageerden.

De buitenwereld was echter niet op de hoogte van de misdaden die zich jarenlang afspeelden op de tv- en filmset, bij Van der M. thuis en zelfs in de beroemde zeehondencrèche van Pieterburen, waar zijn vrouw, zeehondenactiviste Lenie ’t Hart (77), volgens sommige slachtoffers jarenlang van op de hoogte zou zijn geweest. Ze zou bewust hebben weggekeken en niet hebben ingegrepen. Sterker nog, na een volledige bekentenis van Van der M. op 16 januari 1990 en een veroordeling voor ten minste drie bewezen gevallen op 13 november 1990 (straf: zeven maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar), zijn Van der M. en ’t Hart nog met elkaar in het huwelijk getreden.

Te walgelijk voor woorden

27 jaar lang bleef de zaak vervolgens onbesproken, totdat zijn inmiddels volwassen slachtoffers de wereldwijde #metoo-beweging aangrepen om eindelijk schoon schip te maken. Het slachtoffer Saskia was daarin de belangrijkste klokkenluider.

Zij zegt: ‘Kort door de bocht deed hij bij ons – mijn vriendjes, vriendinnetjes en ik – alles wat volwassenen ook met elkaar doen. Het complete pakket. Ik heb nog het geluk gehad dat hij de daad op zich bij mij niet wist te verrichten en daarom overstapte op mond- en vingerwerk. Urenlang kon hij met me bezig zijn en kon ik, liggend op zijn bank, niets anders doen dan in de verte staren en mijn gevoel proberen uit te schakelen. Zijn hond Chica, een lichtbruine golden retriever, was er ook altijd bij om na afloop het sperma van zijn buik te likken. Echt te walgelijk voor woorden.’

Saskia was helaas niet de enige. Via speciale audities op scholen in ’t Gooi – Baarn, Soest, Naarden, Bussum en Hilversum – waar Van der M. langdurig kinderen tussen de 7 en 15 jaar oud observeerde, castte hij jongens en meisjes voor zijn films en series. Saskia: ‘Het enige dat ik en de andere slachtoffers met wie ik weer contact heb nog konden doen, is ervoor zorgen dat hij geen zorgeloze oude dag heeft. Dat iedereen op de hoogte is van zijn gedragingen uit het verleden. Van aanranding tot psychisch geweld en meer. Volgens verhalen van enkele ouders die mij hebben benaderd, heeft hij ook na zijn veroordeling nog dingen met kinderen gedaan die niet door de beugel kunnen, in ieder geval tot 2010. Reden temeer om mensen ook nu nog voor deze man te waarschuwen.’

Dikke streep eronder

Lenie ’t Hart reageerde eind 2017 geschrokken op de voor haar nieuwe feiten omtrent het misbruikverleden van haar toenmalige echtgenoot. ‘Oké... Dat is niet zo mooi. Dit is shit... Pfff, shit zeg!’ waren haar letterlijke woorden. ‘Wat moeten we nu doen? Alles is geweest en alles is afgehandeld, maar die last blijft dus, begrijp ik?’

Later zou ze verklaren: ‘Karst heeft zijn terechte straf gehad en de zaak is afgedaan. Hij weet dat hij fout is geweest en hij heeft er nog altijd spijt van. Hij is in therapie gegaan, is met filmen gestopt en we hebben een nieuw leven opgebouwd. Dat kon ik natuurlijk alleen maar omdat ik erin geloofde dat het niet opnieuw zou gebeuren. En hij heeft me bezworen dat er nooit meer iets is gebeurd.’

IK HEB HEM DIRECT HET HUIS UIT GEZET. IN FEBRUARI IS ONZE SCHEIDING OFFICIEEL UITGESPROKEN. HET BOEK IS DICHT EN HET LIEFST SPREEK IK HEM NOOIT MEER’ – LENIE ’T HART

Ook Karst van der M. kwam uiteindelijk met een verklaring: ‘Ik heb destijds in de rechtszaak toegegeven dat ik volstrekt onverantwoordelijk heb gehandeld. Daarover heb ik toen mijn oprechte spijt betuigd tegenover diegenen die het betrof. De rechter heeft in 1990 daarover zijn oordeel uitgesproken. Daarmee was voor mij die periode afgesloten en ik heb de consequenties ervan geaccepteerd. Ik heb mijn studio ontmanteld, heb geen films meer geproduceerd en ben lange tijd in therapie geweest. Dat heeft mij een ander mens gemaakt. Na mijn huwelijk (hij bedoelt trouwdag, red.) hebben we een nieuw leven opgebouwd. Daarin hebben nooit zaken plaatsgevonden zoals nu door anonieme bronnen wordt beweerd.’

Twee zaken in Van der M.’s verklaring zijn vandaag de dag inmiddels alweer achterhaald. Zo is er na de ontmanteling van zijn vorige productiebedrijf een nieuw productiehuis en een mediabedrijf (bedrijfsnamen bij redactie bekend) opgetuigd waarmee Van der M. zich aanbiedt als ‘producent van Nederlandse kinderfilms (geen televisiefilms)’. Met name de specificatie kinderfilms is gezien zijn achtergrond opmerkelijk en ook het telefoonnummer dat daarbij staat vermeld, roept vraagtekens op; het privénummer van Lenie ’t Hart. Wanneer we haar daarvan op de hoogte stellen, reageert ze ontstemd. De man met wie zij na zijn veroordeling trouwde en ruim 25 jaar samenleefde, is nu haar ex. ’t Hart: ‘Karst leek misschien van de aardbodem verdwenen, maar in werkelijkheid heb ik hem direct het huis uit gezet. In februari is onze scheiding officieel uitgesproken en op papier gezet in het gemeentehuis van Schiermonnikoog. Van zijn huidige bedrijf was ik op de hoogte, maar dat hij mijn telefoonnummer daarbij aanhoudt, daar zit ik niet op te wachten. Straks komen zijn nieuwe klanten nog bij mij uit. Ik ben blij dat ik dit nu weet, zodat mijn advocaat het verder kan oppakken.’

Met haar ex-man heeft ze naar eigen zeggen geen contact meer. ‘Jullie publicaties hebben een hoop ellende veroorzaakt, wat mij genoodzaakt heeft een aantal zaken in mijn leven te veranderen. De belangrijkste is het definitief afstand nemen van Karst. Op zeehondenexcursies was hij de laatste jaren al wat vaker afwezig, maar zijn aanwezigheid thuis werd nu te veel. Alles bij elkaar genomen kon ik echt niet langer met hem doorgaan. Er moest een dikke streep onder die hele periode en die heb ik met dit besluit gezet. Je hoeft hem dus ook echt de groeten niet van me te doen. Het boek is dicht en het liefst spreek ik hem nooit meer.’ ’t Hart lijkt met de scheiding eieren voor haar geld te kiezen en het beeld van haar zeehondennalatenschap daarmee te willen redden. Achter haar eerste reactie, anderhalf jaar geleden, dat Karst allang niet meer die schurk was zoals hij zich ooit presenteerde, staat ze inmiddels ook niet meer.

Opengereten wonden

Direct na zijn arrestatie in 1990 schreef Van der M. een excuusbrief aan zijn slachtoffers. Hierin zegt hij onder andere: ‘Jij bent door mij in de problemen gekomen en dat vind ik heel erg. Ik ben verschrikkelijk stom geweest. (…) Ik ben zo veel ouder dan jij en had moeten beseffen dat jij het misschien wel moeilijk vond om nee tegen mij te zeggen. (…) Ik heb zo verschrikkelijk veel spijt van wat er gebeurd is. Bovendien heb ik jullie vertrouwen beschaamd. (…) Het is het beste dat we elkaar niet meer zien. Ik kan me voorstellen dat je bang bent dat je me ergens tegenkomt. Ik beloof je dat ik alles zal doen om dat te voorkomen.’

IK KAN ME VOORSTELLEN DAT JE BANG BENT DAT JE ME ERGENS TEGENKOMT. IK BELOOF JE DAT IK ALLES ZAL DOEN OM DAT TE VOORKOMEN’ – KARST VAN DER M.

Dat voornemen bleek weinig waard, toen Van der M. en zijn slachtoffer Saskia enige tijd later alsnog oog in oog met elkaar stonden. Bij die ene ontmoeting bleef het echter, omdat Van der M. en ’t Hart besloten naar de andere kant van het land te verhuizen; eerst naar Pieterburen, daarna naar Termunten, een dorpje dicht tegen de Duitse grens nabij Delfzijl. Geen kind die hem daar nog geschrokken in de ogen zou kijken, ook de leerlingen niet van de basisschool waar zij zich vlakbij vestigden.

Nog minder waard blijkt zijn excuusbrief als uit ons onderzoek blijkt dat Van der M. inmiddels in Soest woont; midden in de streek waar hij toentertijd zijn gruweldaden verrichte en waar veel van zijn jonge acteurs en actrices nog steeds wonen. ‘Dat je van alle plekken in heel Nederland uitgerekend hier komt wonen is ongelooflijk. Zelfs na alle ophef die er is ontstaan,’ zegt Saskia, die geschrokken reageert als blijkt dat Van der M. niet alleen pal boven een peuterspeelzaal zijn intrek heeft genomen, maar ook nog eens in dezelfde straat woont als zijzelf.

Saskia: ‘Ik werd misselijk toen ik het hoorde en moest er zelfs van huilen. Na mijn interview met jou in 2017 kon ik het eindelijk pas echt een plekje geven en afsluiten, maar die wonden worden nu weer opengereten. Waar haal je de brutaliteit vandaan om uitgerekend terug te keren op de plek waar je zoveel leed hebt veroorzaakt en waar veel van je toenmalige slachtoffers en hun ouders nog steeds wonen? Mensen moesten eens weten hoe groot de ravage is die hij heeft achtergelaten en hoezeer slachtoffers tot op de dag van vandaag beschadigd zijn. Ik ben daar geen uitzondering op. Hij heeft nooit ontkend wat hij gedaan heeft en is bij zijn arrestatie ook direct in detail getreden over zijn handelen. Uiteindelijk is hij er nog zeer genadig vanaf gekomen en zal hij nu niet meer veroordeeld worden omdat alles verjaard is. Mensen waarschuwen is het enige dat ik nog kan doen. Ik zie dat dan maar als zijn straf.’

Inmiddels is Saskia verhuisd. ‘Ik ben vertrokken uit mijn straat, maar mijn moeder woont er nog steeds. Ook zij kan zich de gesprekken met Lenie nog goed herinneren. Volgens haar was het allemaal mijn schuld omdat ik, destijds pas 13 jaar, verliefd zou zijn geweest op haar man. Kun je het je voorstellen? Wellicht is ze nu van hem af om niet te worden meegetrokken als het een keer echt fout gaat, maar het zou me ook niets verbazen als haar familie er nooit iets vanaf heeft geweten en druk op haar heeft uitgeoefend. Waarom zou je anders, na eerst pal achter hem te hebben gestaan, ineens deze draai maken? Ook zij heeft natuurlijk het gezicht te redden. Wat ik zou doen als ik Karst opnieuw tegenkom? Geen idee. Misschien klap ik dicht, maar misschien kan ik de moed vinden om hem de waaromvraag te stellen. Hij zal echter niet antwoorden, dat weet ik zeker. Die lafbek weet heus wel wat hem nog meer allemaal boven het hoofd hangt.’

De naam Saskia is om privacyredenen gefingeerd, haar echte naam is bij de redactie bekend.

Karst van der M. wilde niet op vragen reageren, ook niet via zijn advocaat.

TERUG IN DE MAATSCHAPPIJ

Jaarlijks keren ongeveer 1500 plegers van ernstige gewelds- en zedenmisdrijven en voormalig (jeugd)tbs-gestelden terug in de maatschappij. De burgemeester van de betreffende gemeente wordt hierover vooraf geïnformeerd door de Bestuurlijke Informatie Justitiabelen en de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie. Sinds 2009 gebeurde dit bij wijze van proef van het ministerie van Veiligheid en Justitie, sinds 2013 gebeurt dit structureel. Het doel van deze informatievoorziening is mogelijk maatschappelijke onrust te voorkomen of te beperken, al zal de komst van deze personen nooit direct met derden, zoals buurtbewoners, gedeeld worden.

In dit specifieke geval bleef de informatievoorziening überhaupt uit, aangezien Van der M. ‘slechts’ is veroordeeld tot een voorwaardelijke straf en dus nooit daadwerkelijk in de gevangenis heeft gezeten. Bij het huren van zijn seniorenappartement is Van der M. volgens de betreffende woonorganisatie enkel getoetst op inkomen en zijn hem verder geen andere vragen gesteld. ‘Strafrechtelijke vraagstukken zijn een taak van de politie, wij komen enkel in actie als het de woningen zelf betreft, bijvoorbeeld wanneer deze zonder toestemming worden verbouwd of als er een huurachterstand ontstaat,’ aldus de verhuurder, die dus niet heeft gekeken naar het strafblad van haar bewoner in combinatie met het feit dat het gebouw een inpandige peuterspeelzaal heeft.

REACTIE PEUTERSPEELZAAL

Navraag bij zowel de peuterspeelzaal en hun overkoepelende organisatie leert dat er inmiddels maatregelen zijn genomen om de veiligheid van de kinderen te waarborgen. ‘We hebben de ouders van onze kinderen een brief gestuurd waarin we zeggen: “Er woont hier een man met een misbruikverleden. Dat is niet fijn om te lezen, maar we willen graag laten weten dat de veiligheid van jullie kinderen bij ons gegarandeerd is,” ’ aldus een woordvoerster. ‘Gedurende veertig schoolweken per jaar ontvangen we per dagdeel twintig peuters in ons pand, die altijd onder streng toezicht van tenminste twee pedagogische medewerkers staan. We hebben een extra controle gedaan om na te gaan of we handelen conform de weten regelgeving die hierop van toepassing is. Alle hoeken en gaten zijn gecheckt en wanneer de kinderen worden gebracht of opgehaald, dan kan dit enkel plaatsvinden in een tijdsbestek van een kwartier en met gezichten van ouders of derden die wij kennen. Zodra er een onbekend persoon bij ons binnenstapt, zullen we altijd direct vragen wie hij of zij is en wat de reden is van het bezoek.’