Truffelshooter

Ryan Claus volgde een ex-marinier in een bizarre poging zijn PTSS te verslaan. Met truffeltherapie. ‘Ik heb nog nooit zo’n epische kater gehad, maar ik voel me nog steeds zen.’

Marcel (35, achternaam bij de redactie bekend) uit Ochten keerde alweer vijftien jaar geleden terug naar huis, na militaire uitzendingen naar Irak en Afghanistan. Na zijn middelbare school en een kortstondige poging bij een monteursopleiding schreef Marcel zich in bij de mariniers. Ondanks een heftig brommerongeluk, waardoor hij acht maanden aan de kant stond, rondde hij de studie op zijn achttiende met succes af. ‘Het was zwaar,’ blikt Marcel terug. ‘Ik moest alles op alles zetten om het te halen.’

Een jaar na zijn afstuderen, in 2003, werd de jonge marinier naar Irak gestuurd, waar een internationale troepenmacht van onder meer de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland aanwezig was omdat Saddam Hoessein massavernietigingswapens zou hebben. Vijf maanden verbleef Marcel als marinier in verschillende Iraakse dorpen en steden, waar het zijn voornaamste missie was de wederopbouw in goede banen te leiden. ‘Die mensen hadden niks meer,’ blikt hij terug. ‘Scholen waren beschoten, de elektriciteit was grotendeels uitgevallen en het dagelijkse leven lag overhoop. Wij hebben ervoor gezorgd dat mensen weer hun eigen straat op konden, dat de marktjes weer konden draaien en dat het normale leven enigszins kon doorgaan.’

Hoewel Marcel de frontlinie nooit heeft gezien, opereerde hij in gebieden die verre van veilig bleken. ‘Ik herinner me dat ik op bed lag en een keiharde knal hoorde. Na een beetje rondkijken vond ik niks en ging ik maar weer op bed liggen. Toen ik omhoog keek, kon ik ineens de sterren door het dak heen zien. Een paar centimeter naast mijn hoofd zat er een gat in mijn bed, veroorzaakt door een AK47-patroon. Kogels werden daar bij vlagen de lucht in geknald, maar uiteindelijk moeten die dingen ook weer een keer naar beneden. Je moest constant oppassen. De hele uitzending, elke minuut van elke dag, was er een bepaalde spanning. Ook als er niets gebeurde, wist je in je achterhoofd dat het elke seconde om kon slaan. Soms hoorde je schoten, of hoorde je verhalen over verstopte bermbommen. Kortom, je was non-stop alert. Niet heel bevorderlijk voor je mentale gesteldheid.’

Weapon down!

Terugkijkend is het voor Marcel moeilijk aan te duiden waar hij zijn trauma precies aan heeft overgehouden. Naast de constante staat van alertheid tijdens zijn twee uitzendingen naar Irak en Afghanistan zijn er volgens zijn psychologen ook specifieke momenten geweest die zijn PTSS-klachten veroorzaken. ‘Ik schijn nog steeds veel sleutelmomenten te onderdrukken. Dat zijn gebeurtenissen die voor mijn gevoel geen trauma’s zijn, maar in werkelijkheid veel meer impact op me hebben dan ik zelf besef. In mijn nachtmerries hoorde ik regelmatig de terugkerende kreet: weapon down! Een paar maanden geleden ontdekte ik pas welke gebeurtenis dit heeft veroorzaakt. Met een mariniersbuddy viel ik een huis binnen om op wapens te doorzoeken. Direct na binnenkomst zag ik een kind spelen en om de hoek van de kamer de loop van een AK-geweer verschijnen. Toen riep ik: “Weapon down!” Zo zijn er vijftien jaar geleden allerlei dingen gebeurd die nu pas binnenkomen.’

Met zijn rug tegen de muur staan tijdens het uitgaan, slecht slapen, niet kunnen stoppen met drinken, explosieve woede-uitbarstingen, levensgevaarlijke manoeuvres met 270 kilometer per uur op zijn motor, slepende depressies, een constante behoefte aan afleiding en twee relaties met borderliners. Het zijn geen makkelijke jaren geweest voor Marcel, die nog altijd zoekt naar een oplossing. Bodybuilding op nationaal niveau gaf een tijdelijke uitlaatklep, maar sinds vijf jaar zit hij weer thuis bij zijn ouders, zonder doel. Zijn vader Ad is ook marinier geweest, is ook op uitzending geweest en kampt ook met een serieuze posttraumatische stressstoornis. Maar daar houden de vergelijkingen op.

Waar de PTSS van Marcel zich voornamelijk uit in explosieve woede, extreem gedrag en oncontroleerbare emoties, vaker wel dan niet getriggerd door onzinnige kleinigheden, valt zijn vader juist terug in lange, soms onverdraaglijke periodes van totale stilte. ‘Toen hij 25 jaar geleden terugkeerde van zijn uitzending naar Cambodja, kon hij niet meer praten met mij of met de kinderen,’ zegt zijn vrouw Angela met bedrukt gezicht. ‘Hij wist gewoon niet meer wat hij tegen ons moest zeggen. Vreselijk is dat. We maakten geen ruzie, maar het was gewoon helemaal stil. Zo anders was hij vóór zijn uitzendingen.’

Zeven psychologen versleten

De manieren waarop de PTSS-klachten van Ad en Marcel zich uiten, is niet het enige verschil tussen de mariniers uit andere generaties. ‘Ad heeft zich bij zijn situatie neergelegd,’ vertelt Angela. ‘Hij heeft er destijds wel een paar afspraakjes voor gehad, maar dat mag geen naam hebben. 25 jaar geleden waren er gewoon minder mogelijkheden. Er werd überhaupt veel minder over de nasleep van oorlog en militaire uitzendingen gesproken. Je was nou eenmaal marinier geweest en daarna ging je weer naar huis. Niet zeuren, gewoon doorgaan.’

Ad knikt instemmend. ‘Makkelijk was dat niet,’ zegt hij voorzichtig. ‘Vooral de overgang van het mariniersleven, waarin je een duidelijke rangorde, positie en missie hebt, naar het rustige gezinsleven, daar had ik veel moeite mee. Maar erover praten deed ik liever niet. Het hoorde er nou eenmaal bij. Wat ze tegenwoordig allemaal voor oplossingen bedenken, daarvoor werd je in mijn tijd voor gek verklaard.’

Marcel snapt precies waar zijn vader op doelt. Na een lang en slepend traject van psychologen, therapeuten en praatsessies, zoekt Marcel sinds kort buiten zijn comfortzone naar antwoorden.

‘Ik ben klaar om iets nieuws te proberen. Ik heb inmiddels zeven psychologen versleten. Vorig jaar probeerde ik EMDR-therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, red.), maar daar kwam ook niets uit. Artsen blijven maar medicatie voorschrijven, maar dat weiger ik. Dat spul verdooft alleen in plaats van je beter te maken.’

ER KWAMEN INEENS SOMBERE GEDACHTES LANGS, DIE DE MOOIE KLEURTJES WEGDREVEN. HELL NO, DACHT IK, DIE GEDACHTES WILDE IK HELEMAAL NIET

Het afgelopen jaar experimenteerde de voormalige marinier al met een paardentherapeut en woonde hij een ayahuasca-sessie bij. De hallucinogene drank uit Zuid-Amerika, die van oorsprong tijdens religieuze rituelen wordt gebruikt door indianenvolken in het Amazone- gebied, wordt al jaren door millennials beschouwd als wondermiddel om persoonlijke problemen mee te verwerken. Een trauma, bijvoorbeeld.

‘Ik had veel over ayahuasca gehoord en was nieuwsgierig geworden,’ zegt Marcel. ‘Tijdens de sessie kreeg iedereen twee porties. Om me heen begon iedereen te huilen, te lachen en te roepen dat ze contact hadden met allerlei wezens en overleden mensen. Ik voelde helemaal niets, dus dronk ik zes porties. Hallucinaties of gesprekken met buitenaardse wezentjes heb ik alsnog niet gehad, maar tegen het einde van de sessie voelde ik me zo gelukkig als een baby. Zo had ik me in jaren niet meer gevoeld. Dat voelde als een wake-upcall, zo wilde ik me wel vaker voelen.’

Baden in een zee van liefde

Sindsdien is Marcels interesse in psychedelische drugs gewekt. Na zijn ayahuasca-trip ontmoet hij Luc van Poelje, eveneens een oud-marinier, die met zijn bedrijfje Psychedelic Insights begeleide tripsessies aanbiedt. Als zogenaamde tripsitter ontvangt Van Poelje drie à vier keer per week toeristen in een groot landhuis, 10 kilometer boven de Amsterdamse binnenstad, om hen onder zijn begeleiding te laten trippen op hallucinogene truffels. Tijdens de trip houden Luc en zijn collega’s nuchter de boel in de gaten. Op deze manier bieden tientallen ‘psychonauten’ zich aan op tripsitters.org, een soort Marktplaats voor psychedelica-fanaten.

Veel tripsitters nodigen je kosteloos uit om bij hen thuis in de woonkamer te spacen, uit liefde voor psychedelische drugs. Een enkele ondernemer, zoals Van Poelje, drijft al jarenlang succesvol handel in begeleide tripsessies. Zijn dagpakket, inclusief een wandeling, lunch en gesprek, bedraagt 950 euro. ‘De zaken gaan goed,’ zegt de ondernemer. ‘We krijgen elke dag nieuwe reserveringen.’

Na 25 jaar succesvol leiding te hebben gegeven aan websiteontwerpers, veranderde Luc van Poelje in 2013, na een ayahuasca-trip, zijn leven. ‘Ik vond van mezelf dat ik een chagrijnige lul was geworden. Nadat ik ayahuasca had gebruikt,

Truffelretraite

Het verhaal van de tripsitter komt in grote lijnen overeen met een studie vanuit Defensie, waarbij acht oorlogsveteranen met een posttraumatische stressstoornis bij wijze van experiment een nieuwe vorm van mdma-therapie zullen ondergaan. Volgens de betrokken legerpsychiater Eric Vermetten zorgt de ‘extreem effectieve’ partydrug ervoor dat PTSS’ers bij zichzelf naar binnen kunnen gaan om zo bij hun onderdrukte gevoelens te komen. Ook zouden heftige trauma’s onder invloed op zachte wijze kunnen worden herbeleefd.

Ook Gert-Jan Hendriks, psychiater en directeur van Overwaal, een expertisecentrum voor angst, dwang en PTSS, ziet kansen in de nieuwe therapievormen met mdma en truffels. Hendriks: ‘Het is interessant om te onderzoeken. Drugs kunnen bepaalde stofjes bezitten die het verwerkingsproces op gang kunnen brengen.’

Toch zet de bijzonder hoogleraar zijn vraagtekens bij het huidige aanbod van truffelretraites, zoals die van Psychedelic Insights. ‘Het lastige is dat deze vormen van therapie al worden aangeboden voordat ze wetenschappelijk zijn onderzocht op voor- en nadelen. Truffels aanbieden aan mensen met PTTS, daar kleven natuurlijk risico’s aan.’ De hoogleraar duidt op dezelfde risico’s waar Jellinek voor waarschuwt, zoals een verhoogde kans op een psychose.

Marcel maakt zich duidelijk minder druk. Als hij op een maandagochtend onderweg is naar Psychedelic Insights voor zijn vierdaagse truffelretraite, heeft hij alleen last van ‘een beetje gezonde spanning’. ‘Ik neem een sprong in het diepe, best eng. Gisteren voelde het alsof ik afscheid nam van vrienden en familie, alsof ik voor lange tijd vertrek en niet weet wat er met me gaat gebeuren.’ In zijn rugtas heeft hij, naast kleding voor vier dagen, een geschreven lijstje. ‘Daar staan allerlei punten op die ik de komende dagen aan mezelf wil verbeteren. Karaktereigenschappen, dat soort dingen.’

Marcels huidige psycholoog is op de hoogte van zijn uitstapje en hielp haar cliënt zijn lijstje samen te stellen. ‘Ze vindt het best spannend, maar ze erkent ook dat truffels misschien wel, op een bepaalde manier, een positieve uitkomst op me kunnen hebben. Ze is erg benieuwd.’

Het lijstje is niet zijn enige voorbereiding op de truffeltherapie. Al dagenlang let Marcel streng op zijn uitbundige eetschema, een voorwaarde die hem als voormalig bodybuilder lichte zorgen baart. ‘Ik eet al dagen veel minder vlees dan normaal. Nu moet ik ook nog eens drie dagen als vegan gaan eten. Hoe kom ik dan in godsnaam aan mijn eiwitten?’

Mooie kleurtjes

Nadat Marcel zijn auto parkeert, verwelkomen Luc van Poelje en zijn collega’s Helen en Hector hem met een stevige knuffel. Tijdens het kennismakingsgesprek sluit een Brits koppel zich aan bij de sessie. Marcel vertelt open over zijn stoornis en de zaken waar hij in zijn dagelijks leven tegenaan loopt. Na twee uur lang praten over wensen, verwachtingen, trippen en spiritualiteit worden Marcel en de Engelsen naar de naastgelegen tripkamer geleid. De kamer, speciaal ontworpen om van het kleinste psychedelische tussendoortje een spirituele wereldreis te maken, voelt aan als een filmset. Opzwepende filmmuziek vult de met kleurlampen verlichte ruimte, die voornamelijk is ingericht met ligmatjes, kussentjes en exotische planten. Buiten is het maandagochtend, maar in deze kamer is het altijd zaterdagnacht.

Marcel neemt plaats en de truffels worden in plastic bakjes uitgedeeld. Drie bakjes voor Marcel en twee voor zijn Britse mede-trippers. Met zijn ayahuasca-ervaring in zijn achterhoofd, heeft de oud-marinier om een grotere portie verzocht. ‘Ik zou het zonde vinden als ik te weinig neem en er niks van merk.’

De trippers krijgen de instructie om op hun eigen tempo de truffels te malen en te mengen met hun thee. Tientallen minuten gaan voorbij. Marcel ligt met zijn ogen dicht op zijn mat. ‘Besef van tijd had ik niet meer, maar volgens mij begon ik na drie kwartier vreemde kleurtjes te zien,’ verklaart hij achteraf. ‘De vloer kwam in beweging en ik voelde me warm en fijn, alsof ik zweefde. Maar toen kwamen er ineens sombere gedachtes langs, die de mooie kleurtjes wegdreven. Hell no, dacht ik. Die gedachtes wilde ik helemaal niet, dus ik probeerde ze uit mijn hoofd te sturen. Dat is aardig gelukt. In de uren dat ik de kleurtjes zag, voelde ik me dolgelukkig. Ik heb geen beelden of f litsen van belangrijke gebeurtenissen in mijn leven gezien. Misschien heb ik ze niet toegelaten. Dat is ook de kern van mijn PTSS; gevoelens en gedachtes niet toelaten. De angst voor wat daaronder zit, daar loop ik al lange tijd tegenaan. Intussen hoorde ik naast me de Engelse vrouw praten met overleden dierbaren. Haar man, ook hevig aan het trippen, kreeg een heel nieuw begrip voor zijn ouders en de manier waarop hij door hen is opgevoed. Zij hebben complete visioenen ervaren, mijn hoogtepunten waren een paar mooie kleurtjes.’

Na een veganistisch avondmaal adviseert Van Poelje Marcel nog even in de achtertuin bij te komen van zijn trip. ‘Ik heb twee uur lang in een ligstoel gezeten, kijkend naar de skyline van Amsterdam in de verte. Ik kon weer genieten van de natuur, van een langslopende kat, van kleine dingen. Die hele avond voelde ik me heerlijk, zo rustig. Geen afleidingen, geen honderden gedachtes, gewoon volledig zen. Dat gevoel heb ik na mijn marinierstijd niet meer ervaren. Heerlijk.’

MISSCHIEN MOET IK NIET ALLES AAN MEZELF PROBEREN TE VERANDEREN. IK HEB VEEL LAST VAN MIJN PTSS, MAAR OP EEN BEPAALDE MANIER IS HET EEN DEEL VAN WIE IK BEN

Epische kater

Op dinsdag, dag twee van de truffelretraite, ontwaakt Marcel met flinke hoofdpijn. ‘Ik heb nog nooit zo’n epische kater gehad, maar ik voel me nog steeds zen.’ Gedurende de dag wordt er vooral uitgerust. Marcel kijkt een documentaire over veganistisch eten, maakt een fietstochtje met Hector en mediteert in het gras. ‘Hector vertelde me dat ik al erg ver op weg ben in mijn herstel, dat ik mezelf beter ken dan de meeste mensen die bij hen komen trippen.’

De dag erna is het tijd voor de tweede tripsessie. Marcel laat zijn thee links liggen en besluit de truffels rechtstreeks in zijn mond te stoppen. ‘Luc heeft me daar vooraf wel voor gewaarschuwd, dat de truffels dan harder binnenkomen.’ Vooral zijn lichaam lijkt te reageren op de nieuwe innametactiek. Draaiend op zijn matje en hardop lachend laat Marcel de werkzame stof, psilocybine, op zijn hersenen inwerken. Na afloop verklaart hij ‘dieper te zijn gegaan’ dan twee dagen geleden. ‘In de trip voelde ik dat er meer was dan alleen deze wereld. Ik voelde een diep gevoel van acceptatie om tevreden te zijn met het hier en nu, maar ook met mijzelf. Misschien moet ik niet alles aan mezelf proberen te veranderen. Ik heb veel last van mijn PTSS, maar op een bepaalde manier is het een deel van wie ik ben.’

Met zijn nieuwe inzichten neemt Marcel op donderdag afscheid van Psychedelic Insights. Voor de komende maanden krijgt hij handvatten mee om aan zichzelf te blijven werken. Beter je eigen grens aangeven. Vier keer per dag een rustmomentje pakken. Meer mediteren. Zelfhulpgoeroe Timothy Ferriss verkennen. Niet altijd willen reageren op anderen.

‘De frons is van mijn kop af’

Een maand later spreek ik weer af met Marcel. Zijn nieuwe levensstijl vergt de nodige discipline, zelfs voor een voormalige marinier. ‘Die rustmomentjes willen er nog weleens bij inschieten.’ Toch denkt Marcel veel te hebben gehad aan de truffeltherapie. ‘Ik voel een merkbaar verschil. De triggers die mijn PTSS veroorzaken zijn aanzienlijker minder aanwezig. Vorige week plaatste een vriend een foto op Facebook van een etentje, waar ik eigenlijk bij had moeten zijn, maar dat zogenaamd afgelast was. Normaal gesproken is dat voor mij een duidelijke trigger en zou ik volledig door het lint zijn gegaan, maar nu vind ik het gewoon een lullige actie. Ik bleef er opvallend rustig onder. Mijn familie en vrienden zeggen ook dat ik minder boos word en minder lang boos blijf. De frons is van mijn kop af. Ik heb de rust van de trips meegenomen, denk ik.’

Marcel is zo enthousiast dat hij in de tussentijd een tweede bezoek heeft gebracht aan zijn tripsitter. ‘Vorige week heb ik een zware portie gehad, dat heeft me heel goed gedaan. Ik heb hele dialogen met mezelf gehad en me vijf uur lang kapot gelachen. Ik voel me er nog steeds ontzettend relaxed door.’ 

DE RESETKNOP VINDEN

‘De meerderheid van mensen met PTTS is goed behandelbaar,’ zegt PTSS-expert Gert-Jan Hendriks. ‘Vooral van de behandelmethodes die nog niet goed onderzocht zijn, is de kans groot dat het niet aanslaat. In onze praktijk zien we dat 70 procent van onze cliënten met PTTS goed behandelbaar is. Waarom die andere 30 procent zich moeilijk laten behandelen, is lastig te zeggen. We denken dat ze problemen hebben in hun hormonale stressregulatie, waardoor ze in de hyperalerte toestand blijven hangen. Zij kunnen de resetknop maar niet vinden.’

Hendriks waarschuwt ervoor dat de positieve uitkomst van Marcel niet als voorbeeld voor andere patiënten dient te worden genomen. ‘Zoals het klinkt, zijn de typische PTSS-symptomen wel degelijk afgenomen bij deze man. Kennelijk staat hij niet meer op standje hyperalert en heeft hij geen kort lontje meer, dat zijn precies de resultaten waar wij met onze cliënten naar streven. Het lijkt erop dat de truffeltherapie in dit geval heeft geholpen. Dat is fijn voor hem, maar ik zou deze therapie nog zeker niet propageren. Dit moet eerst degelijk onderzocht worden.’