Toen was geruk heel gewoon: een korte geschiedenis van de porno

Zowel in moderne beschavingen als in de Griekse en Romeinse oudheid waren erotische afbeeldingen altijd al wel aanwezig. Maar de eerste ‘pornografie’ dateert van veel verder terug. Al in de Oude Steentijd, zo’n 2,5 miljoen jaar geleden, bestonden er erotische afbeeldingen. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat de grotschilderingen van onze verre voorouders voornamelijk bestonden uit twee onderwerpen: de jacht op dieren en menselijke genitaliën.

Een paar miljoen jaar later was daar de beeldhouwkunst. Een van de bekendste beelden uit – pak ’m beet – 24.000 tot 22.000 v.Chr. is de Venus van Willendorf, die in 1908 werd opgegraven. Met haar volle borsten, dikke buik, dijen en billen wordt de Venus door sommigen beschouwd als het toenmalig ideaalbeeld van de vrouw. Volgens anderen gaat het juist om een zelfportret van een zwangere vrouw.

Hoe dan ook, de geschiedenis van de pornografie is voornamelijk heteroseksueel getint. Veel vroege afbeeldingen toonden heteroseksuele seks, waarbij de man de vrouw penetreert in klassieke standjes als de missionaris, op z’n hondjes en staand, en – in een aantal gevallen – terwijl de voorovergebukte vrouw met een rietje bier drinkt uit een vaas.

Even later, in de keramiek, de potten en de muurschilderingen van de Oude Romeinen, werden mannen veelal uitgebeeld als kaal, lelijk, dik en met overdreven grote geslachtsdelen, terwijl de vrouwen er juist knap en verleidelijk uitzagen. De afbeeldingen zouden toentertijd niet als immoreel worden gezien, maar reflecteerden de orde van de dag, met de ene alledaagse bezigheid sensueler dan de ander. In Pompeï was het bijvoorbeeld vrij normaal dat penissen en testikels in de straatstenen gegraveerd werden om bezoekers naar de rosse buurt te leiden. Over het algemeen werden de seksueel getinte decoraties van de Romeinen gezien als een teken van gegoede smaak.

In manuscripten uit de vroege middeleeuwen kwamen ook erotische scènes voor. Ze bevonden zich vaak in de kantlijnen van deze met de hand gemaakte boeken. Doordat ze schaars en duur waren, en zelfs veel rijkelui zich maar één boek konden veroorloven, zouden de manuscripten zowel de verlangens naar erotiek als het christelijke geloof stillen. Twee vliegen in één klap dus.

Toen Johannes Gutenberg in de 15de eeuw zijn boekdrukpers introduceerde, werd deze vorm van pornografie gedemocratiseerd. Expliciet seksuele tekeningen konden ineens in groten getale worden verspreid onder de bevolking. De mogelijkheid tot massaproductie leidde vanzelfsprekend tot veel verzet van de katholieke kerk. In de 16de eeuw werd de Italiaanse kunstenaar Marcantonio Raimondi door paus Clemens VII tot een gevangenisstraf veroordeeld nadat hij I Modi publiceerde, een boek waarin zestien seksuele posities stonden.

Het Frankrijk van de 17de eeuw vormde de bakermat van de eerste erotische literatuur. Een eeuw later, tijdens de Verlichting, werd porno tevens gebruikt als satire en sociale kritiek op de katholieke kerk en haar drang om seksualiteit op elk front te onderdrukken. De verhalen en illustraties bestonden uit ondeugende priesters, monniken en nonnen – een Franse pornografische traditie dat zich doorzette tot en met de 21ste eeuw.

Met de uitvinding van de moderne fotografie (toen daguerreotypie) in 1839 door Louis Daguerre, begon men, in navolging op de naakte vrouwen in de kunst, al snel met het fotograferen van naakte vrouwen. Hoewel deze vroege foto’s de stijl en traditie van de schilderkunst volgden, maakte het realisme van de foto’s – in verhouding tot het idealisme van de schilderkunst – ze intrinsiek pornografisch. Het schieten van de foto’s was toen nog echter een langzaam en vervelend proces vanwege de lange sluitertijd, variërend van drie tot wel vijftien minuten.

Door de beperkingen in technologie veranderde de standaard van het pornografische beeld van twee of meer mensen die seks hadden in vrouwen die hun genitaliën showden. Een dergelijke foto kostte je bovendien een vermogen, waardoor de clientèle vooral bestond uit de rijke elite. Het was toentertijd bijvoorbeeld veel goedkoper om naar de hoeren te gaan dan om zo’n foto te bezitten.

Met de komst van het negatief werd vanaf 1848 de massaproductie van foto’s mogelijk en werden ook de erotische foto’s beschikbaar voor het plebs. Sindsdien kwam de productie van pornografie in een stroomversnelling. Begin 20ste eeuw verschenen de eerste burleske magazines in Frankrijk. In 1940 kwamen de eerste pin-ups, voornamelijk om de soldaten aan het front te entertainen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de focus in de jaren 40 nog vooral op de benen lag, verschoof zij een decennium later naar de borsten.

Enter Hugh Hefner, die in de jaren 50 zijn blootblaadje uitbracht, met Marilyn Monroe als eerste Playboy-covermodel. Vanaf de jaren 70 werden de grenzen van de pornografie steeds verder verlegd, van frontaal naakt naar uitprobeersels met schaamhaar en masturbatie. Voor de eerste bewegende porno moesten mensen eerst nog naar de seksbioscoop, de seksshop of een speciaal hoekje in de videotheek. Maar zo’n twintig jaar na de VHS veranderde het internet alles. Het internet bracht porno rechtstreeks in onze handpalm. En de rest is geschiedenis.

Lees het hele artikel in de Nieuwe Revu van deze week of op Blendle.