Eddy Terstall: ‘Alle persoonlijke vrijheden staan onder druk’

Zijn we nog te redden, of is het vrije woord verloren?

‘Ja en nee. We leven nog steeds in een van de meest vrije delen van de wereld. Het heeft ook te maken met tijd en plaats. In West-Europa anno nu is de gedachtenvrijheid op een niveau dat het bijna nooit geweest is. Dat is iets om trots op te zijn. Maar niet voor iedereen hier in Nederland, en het zou weleens minder kunnen worden.’

Waar voel je dat aan, en wat heeft je doen besluiten om je daarover uit te spreken?

‘Waar ik het aan voel, is het feit dat de vrijdenkerij niet meer vanzelfsprekend is, het wordt al vrij snel uitgelegd als agressief of kwetsend. Mensen zijn al heel snel op hun teentjes getrapt. Dat is niet de sfeer waarbinnen ik ben opgevoed. Ik denk dat de vrijdenkende manier van naar de wereld kijken met wat ironie uiteindelijk zal leiden naar een vrijere manier van leven in een samenleving.’

Hoe heeft je jeugd invloed gehad op de manier waarop je nu naar onze vrijheid kijkt?

‘Ik ben in de Jordaan opgegroeid, in de Eerste Boomdwarsstraat. Het was een echte arbeiderswijk, je mond was je wapen. Mijn grootvader woonde met vijftien broers en zussen op een verdieping waar nu een yup woont. Het was een echt arbeidersmilieu. In de Jordaan was het zo dat de gewone man communist was en de meester en de huisarts net buiten de Jordaan in de betere huizen woonden. De hogere heren die waren sociaaldemocraat en het gewone volk was communist. Sociaaldemocraten waren de meest rechtse optie binnen de Jordaan.’

Waarom hebben jullie het Vrij Links-manifest geschreven? Wanneer dacht je: dit is nodig?

‘Dat bouwt op. Ik zag hoe de sociaaldemocratie steeds vaker een knieval deed voor het patriarchaat. Dat was een soort opportunisme, zo van: die PvdA moeten we een keer proberen te redden. De sociaaldemocratie bevond zich aan de rand van de afgrond.’

Wat bedoel je met knieval?

‘Het was na de moord op Van Gogh dat ik in debat kwam en dan zei ik bepaalde dingen die voor sommige Turkse en Marokkaanse partijleden van ons reden waren om mij te benaderen. Dat trok heel veel seculiere, ongelovige of liberale mensen met achtergronden in islamitische landen aan. We werden een soort ombudsman, mensen kwamen naar ons toe. Ze konden niet heel gemakkelijk met hun denkbeelden naar buiten komen.’

Je werd een doorgeefluik voor de andersdenkende islamitische PvdA’ers?

‘We wilden de linkse allochtonen binnen de PvdA ook eens een luisterend oor geven. De Turken en Marokkanen binnen de PvdA die het rechtsconservatisme uit het land van herkomst doortrokken binnen de partij hadden veel meer invloed.’

Hoe kon dat?

‘De meeste policors komen uit dorpen, voor hun zijn mensen met een andere afkomst exotisch. Ze zijn niet zoals grootstedelijke mensen gewend om in de multiculturele samenleving te leven. Vaak hebben ze nog een christelijke achtergrond, of niet meer, maar dan nog is de schuldbehoefte heel erg sterk. Zonder schuld geen verlossing en de verlossing is een soort moreel einddoel.’

Is dat zwakte?

‘Nee, ze zien het als iets verhevens. Verlossing moet je belijden, of het nou is door een stuk te schrijven in het NRC, een toneelstukje of iets anders – het is superchristelijk, de ultieme verlossing. Als je dat kan laten zien aan de kerk, of afmeet aan een applaus in een theater of op een filmfestival, dan hebben ze de verlossing bereikt. Als je tegen die mensen zegt: aan sommige dingen heb je helemaal geen schuld, zeker niet persoonlijk, dan worden ze razend. Dan beschuldigen ze je van het allerergste binnen onze subcultuur, namelijk racisme!’

Of rechts zijn.

‘Ja, rechts zijn wordt ook als iets heel ergs gezien, maar volgens mij heeft dat meer te maken met meer of minder belasting betalen. Maar je stelt vraagtekens bij hun zelfkastijding en dus saboteer je hun route naar verlossing. Ze zijn heel stellig. Rechts zijn is duivels, Thierry Baudet is de duivel. Daarom is het zo moeilijk om die mensen te benaderen, want het is zo diep christelijk. Het idee dat iemand die niet uit een christelijke cultuur komt ook een geweten heeft, ook een zelfstandig denkend mens is, komt niet in ze op.’

Wat staat nou het meeste onder druk: vrijheid van meningsuiting of het individualisme?

‘Alle persoonlijke vrijheden. Vrijheid van expressie, voor sommige mensen vrijheid van partnerkeuze en vrijheid van gedachte. Maar in Nederland wenst het grootste deel van de bevolking de ander alle vrijheden toe.’

Waarom voelde je de sterke behoefte om in een manifest te onderstrepen dat wij in Nederland van al deze vrijheden kunnen genieten?

‘De cultuurrelativisten dachten: kut, als dit discours waar is dan is ons groepsdenken dus niet waar. We moeten op de meest agressieve manier reageren. Nou, iedereen die een columnpje had werd in drievoud ingezet. Maar hun verweer werkt dus helemaal niet. We hebben duizenden aanmeldingen zonder dat we aan enige werving hebben gedaan. We hebben ook nul centen. We zijn natuurlijk helemaal ook geen politieke partij, we zijn een pressiegroep binnen de drie linkse partijen. Maar als er na een jaar nog steeds niet wordt geluisterd, dan zullen we onze burgerplicht moeten doen.’

Er wordt gefluisterd dat Eddy Terstall politieke ambities heeft, klopt dat?

‘Jawel, maar dat zal dan niet met mij als kopstuk zijn. Ik wil nog steeds heel graag films maken, die liefde voor het vak heb ik nog steeds.’

Lees het hele artikel op Blendle.