Longread | Reisreportage: hoe kom je aan een pistool in Bangkok?

Thailand doet zijn best ‘het land van de glimlach’ te zijn; een veilig paradijs waar de mensen altijd vriendelijk en behulpzaam zijn. Maar achter de schermen hebben maffiabazen en corrupte politieagenten er grote invloed op het dagelijks leven, waar afrekeningen en schietpartijen aan de orde van de dag zijn. ‘Als je een beetje rondvraagt bij de taxichauffeurs, heb je snel een wapen gevonden.’

Het is bijna middernacht als Strachan Saengthong (41) zijn taxi door de buitenwijken van Bangkok rijdt. Het is een vrijdagavond in juli en Strachan is op zoek naar klanten. Plotseling ziet hij een man die aan de kant van de weg hevig staat te zwaaien. De paniekerige manier waarop hij de aandacht trekt, zou veel mensen angst inboezemen en doen besluiten door te rijden, maar zomaar doorrijden zou Strachan nooit doen. Hij stopt.

De man staat naast een Isuzu pick-uptruck. Heeft hij pech? Was er een ongeluk? Strachan weet het niet, maar de man is duidelijk in nood. Nooit te beroerd om iemand te helpen, stapt Strachan uit. Dan ziet hij het: naast de Isuzu ligt iemand dood te bloeden. Strachan blijft kalm. Hij buigt zich over de gewonde heen en probeert hem naar zijn taxi te dragen. Die goedbedoelde daad zal het laatste zijn wat Strachan ooit in zijn leven doet. Nog voor hij bij zijn auto is, boort een van dichtbij afgevuurde kogel zich in zijn achterhoofd.

Het land van de glimlach

Thailand. Voor veel toeristen de ideale locatie voor een exotische vakantie. De zon schijnt er altijd, de stranden zijn er parelwit, de mensen hebben er betoverende glimlachen en zelfs voor de meest zuinige Nederlander zijn de prijzen er aangenaam. Dat is in ieder geval het beeld dat veel vakantiegangers hebben. Achter al die vriendelijkheid verschuilt zich een donkere waarheid. Thailand is tevens een land met verontrustend veel vuurwapengeweld. Schietpartijen en bizarre moorden zijn er een bijna wekelijks ritueel. Met 7,48 vuurwapendoden per 100.000 inwoners in 2013 komen er volgens de Universiteit van Washington zelfs twee keer meer mensen door kogels om het leven dan in het wapengekke Amerika. Het land heeft bovendien het hoogste aantal vuurwapendoden van Azië. Er komen 50 procent meer mensen door kogels om het leven dan in de Filippijnen, althans voordat president Duterte zijn landgenoten opdroeg drugscriminelen te vermoorden. Strachan was slechts een van de vele Thai die vorig jaar door een kogel werd gedood. Maytaya Saengtong had een zeer hechte band met haar zes jaar jongere broer, een man die zij beschouwde als een van de meest behulpzame mensen ter wereld. ‘Hij hield ervan om mensen te helpen. Dat deed hij die avond ook. Geen enkele taxi zou op dat tijdstip en op die plek stoppen om te helpen, behalve mijn broer,’ vertelt Maytaya in haar ruime woning in Bangkok.

De moord op Strachan haalde veel Thaise media. Maar als het aan de autoriteiten ligt, worden de incidenten het liefst stilgehouden en achter de schermen opgelost. De Thaise economie draait voor een belangrijk deel op de miljoenen toeristen die het land ieder jaar bezoeken. Voor hen probeert Thailand ‘Het land van de glimlach’ te zijn, een veilig paradijs waar de mensen altijd vriendelijk en behulpzaam zijn. Het vuurwapenprobleem past niet in dat plaatje.

Een gerichte zoektocht op enkele Thaise websites levert binnen korte tijd een hele serie aan bizarre moorden en geweld op. Een paar voorbeelden: in december vermoordde een man zijn vriendin en een van haar collega’s omdat hij dacht dat de twee een affaire hadden. In november schoot een tiener twee mensen bij een nachtclub neer omdat één van hen zijn vriendin zou hebben aangeraakt. In mei schoot een leraar twee collega’s in een klaslokaal van een universiteit dood; na omsingeling door de politie pleegde hij zelfmoord.

Diepgewortelde corruptie

Elders in de Thaise hoofdstad kijkt een stevig gebouwde man met een vriendelijke glimlach uit een raam. Het is een late vrijdagavond en Werawat wijst naar een donkere steeg naast een drukke zesbaansweg. ‘Als je dat weggetje inloopt en een beetje rondvraagt bij de taxichauffeurs, heb je snel een wapen gevonden,’ vertelt hij op laconieke toon. ‘Betaal 40.000 baht (een dikke 1000 euro, red.) en je hebt zo een 9-millimeter wapen in je bezit.’

Werawat is een van die mensen die zo ongeveer alles voor je kan regelen. Met contacten bij zowel de politie als de georganiseerde misdaad bevindt hij zich in een schemerwereld waarin corruptie, vriendjespolitiek en de macht van het grote geld de dienst bepalen. ‘Ik denk dat acht van de tien politiemensen vroeg of laat zijn wapen verpandt, bijvoorbeeld omdat ze geld nodig hebben om een gokschuld te betalen,’ legt Werawat uit. ‘Als de agent dan geen geld heeft om het terug te kopen, komt het in criminele handen. Vijl het registratienummer weg, vervang de slagpin en je hebt een wapen dat niet langer bij de politie in de boeken staat.’ Een zwakke controle en diepgewortelde corruptie spelen deze politieagenten in de kaart. Thailand scoort al jaren laag op de transparantielijst van anticorruptie-organisatie Transparency International en is bijvoorbeeld net zo corrupt als India, Tunesië en Bosnië. Met name de Thaise politie staat erom bekend dat ze voor wat smeergeld graag de andere kant opkijkt.

Werawat blijft er luchtig onder. ‘Ik vraag nooit waar de wapens vandaan komen,’ zegt hij met een lach. Wat Werawat wel weet, is dat het niet alleen maar oude politiewapens zijn. Er gaan ook geweren en pistolen rond die al sinds de Tweede Wereldoorlog in Thailand rondzwerven. Andere wapens komen over de grens met buurland Cambodja, en het befaamde AK47-geweer wordt uit Myanmar gesmokkeld, waar rebellenlegers decennialang tegen de regering vochten. En dan zijn er nog de legale wapens. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken staan er daarvan meer dan zes miljoen geregistreerd, op een bevolking van 67 miljoen mensen.

Vier kogels in haar lijf

In het zuiden van Bangkok staat Priew Mungoumtelang in een eetkraampje kip te braden tegenover een 7-Eleven. Priew geloofde altijd dat haar wijk veilig was, dat geweld hier niet voorkwam. Die gedachte werd een half jaar geleden verdreven toen ze rond 7 uur ’s avonds een man uit de supermarkt zag stormen. ‘Hij rende zo met het pistool in zijn hand naar buiten,’ vertelt Priew, ‘en wij lieten hem gewoon gaan. Niemand probeerde hem te stoppen.’

Pichai Tangjit (35) had even daarvoor zijn ex-vriendin vermoord. Op door veiligheidscamera’s gemaakte videobeelden is te zien hoe hij haar in de winkel aanspreekt. Pichai wil met haar praten, maar Chalinthorn Wattanasab wil niets van hem weten. Ze draait haar hoofd weg. Pichai verliest zijn geduld. Hij haalt een pistool tevoorschijn en schiet haar zonder aarzelen neer. Het lichaam van de vrouw valt tegen de grond, tussen de schappen met shampoo, tandpasta en make-up. Pichai haalt de trekker nog eens over. Hij schiet vier kogels in haar lijf.

Priew kan nog steeds amper geloven dat de moord zo dichtbij gebeurde. ‘Eerst hadden we niet in de gaten dat iemand een pistool afvuurde. Ik hoorde het geluid wel, maar ik dacht dat het kinderen waren die met vuurwerk speelden. Toen renden er mensen naar buiten en riep iemand dat er geschoten was.’ Na zijn arrestatie vertelde Pichai de politie dat hij zijn ex-vriendin doodschoot omdat hij haar wilde afpersen met video’s die hij van haar had gemaakt. Zij wilde daar niets van weten en zei hem dat ze naar de politie was gestapt. Dat maakte hem zo kwaad dat Pichai besloot haar leven te beëindigen toen ze net van plan was shampoo of make-up te kopen.

Pichai groeide net als miljoenen andere Thai op in een onberispte wapencultuur. Achter de schermen hebben maffiabazen en corrupte politieagenten er grote invloed op het dagelijks leven. Afrekeningen en schietpartijen tussen rivaliserende schoolbendes komen er regelmatig voor. Bovendien drukt het leger al generaties lang een zware stempel op de samenleving. Thaise generaals zien zichzelf vaak als ver verheven boven het gewone volk en pleegden sinds 1932 twaalf keer een succesvolle staatsgreep. Sinds de laatste coup, in mei 2014, heeft het leger alle macht in handen

Pistool mee naar school

Op 20 november, de Internationale Dag van het Kind, halen de Thaise soldaten steevast hun wapens tevoorschijn. Jochies van 5 of 6 jaar oud klimmen die dag over tanks heen en gaan met machinegeweren op de foto die groter zijn dan zijzelf. Vaders en in camouflagekleren geklede soldaten kijken goedkeurend toe. ‘Het is een en al wapens tijdens de Dag van het Kind,’ vertelt Somsak. ‘Zelfs de allerkleinsten gaan met een wapen op de foto en groeien zo op met het idee dat wapens cool zijn.’

Somsaks 16-jarige zoon Chanchai werd vorig jaar met een geladen pistool op zak gearresteerd. Een vage kennis had Chanchai en zijn vriend gevraagd het wapen voor hem te bewaren. De jongen kon het niet laten het pistool mee te nemen naar school om het aan zijn klasgenoten te laten zien. Een agent in burgerkleding kreeg hem in de smiezen. ‘Hij heeft geluk gehad dat de rechter hem niet naar de gevangenis stuurde,’ zegt Somsak. ‘Hij had ook drie maanden cel kunnen krijgen. In Thailand krijg je dan een strafblad en word je voor de rest van je leven gekwalificeerd als een slecht persoon.’

Thititoin Bupparamanee groeide eveneens op in een wereld vol wapens. Samen met zijn broer runt hij Yothin Firearms Group, een wapenwinkel in de buurt van Bangkoks Chinatown. De etalage ligt vol met glimmende pistolen, revolvers en patronen. Op de bureaus en de kasten liggen grote stapels documenten; bewijzen dat de legale aanschaf van een vuurwapen enige moeite kost. ‘Pas als iemand door de overheid is gescreend en schriftelijke toestemming van de autoriteiten heeft ontvangen, kan iemand hier een wapen kopen,’ legt Thititoin uit.

Volgens de winkelier zijn er drie redenen waarom de Thai graag een vuurwapen aanschaffen. Er zijn er die graag naar de schietbaan gaan. Anderen vinden het noodzakelijk voor hun zelfverdediging. Maar het zijn de verzamelaars die volgens Thititoin de meeste wapens aanschaffen. ‘Als je een vergunning hebt, mag je zoveel wapens aanschaffen als je maar wilt. Als je miljonair bent, kun je er wel honderd kopen.’

Strenge eisen voor het thuis opbergen van een wapen kent Thailand niet. Wie één geweer heeft, mag dat in zijn eigen huis bewaren waar hij of zij dat wil; met of zonder kogels. Pas als iemand fanatiek aan het verzamelen slaat, is het verplicht de wapens in een kluis te bewaren. ‘Maar het zijn vooral de illegale wapens die problemen veroorzaken,’ haast Thititoin te zeggen. ‘En als er wel een misdaad met een legaal wapen wordt gepleegd, is het eenvoudig om de eigenaar op te sporen. Aan de hand van het serienummer en de documenten heb je die zo gevonden.’

Tien miljoen wapens

Elders in Bangkok is Liam de trotse eigenaar van drie vuurwapens. Officieel moet Lima ze te allen tijde thuis houden. Maar de 48-jarige reclameman trekt zich van die regel weinig aan. Als hij gaat fietsen, stopt hij een pistool in zijn broek. En speciaal voor de keren dat hij ’s avonds laat in zijn auto zit, heeft hij een gat in een dik boek gemaakt. Waar eerst letters stonden, ligt nu een wapen. Ter zelfverdediging. ‘Het wordt hier steeds gewelddadiger en de daders tonen geen enkele genade,’ zegt Liam. ‘Ik wil mezelf kunnen verdedigen en voel me veiliger als ik een wapen bij me heb. Ik weet dat als iemand bij mij inbreekt en ongewapend is, ik niet het recht heb hem neer te schieten. Maar als iemand mij aanvalt, zal ik zeker overwegen het pistool te gebruiken.’

Zoals gezegd telt Thailand zo’n zes miljoen geregistreerde wapens. Met alle illegale wapens meegeteld schat Gunpolicy.org , een door de Universiteit van Sydney opgezette website, dat Thaise burgers in werkelijkheid over grofweg tien miljoen wapens beschikken. Van elke zeven Thai zou er één een pistool of geweer in huis hebben, aldus Gunpolicy. Met name buiten Bangkok is het aantal wapenbezitters groot. In sommige plattelandsdorpen is het gebruikelijk om een geweer aan de muur te hangen, om jezelf te kunnen verdedigen als iemand het waagt bij je in te breken.

Nippend aan zijn koffie vertelt wapenhandelaar Werawat dat het op het platteland een stuk eenvoudiger is een wapen te kopen dan in de grote stad. ‘Als je daar iemand kent die bij de politie werkt, kun je binnen een maand een wapenvergunning krijgen. Schuif die agent 5000 baht toe (ongeveer 130 euro) en het wordt zonder vragen geregeld dat jij een legaal wapen mag aanschaffen.’

Voor Maytaya Saengthong zal het leven nooit meer zijn zoals het was. Haar broer, taxichauffeur Strachan, werd op brute wijze uit het leven gerukt. Maytaya reed diezelfde nacht nog naar het ziekenhuis. Daar zag ze hem liggen. Levenloos. ‘Ik zei nog tegen hem: “Ik ben hier, ik ben er, ik kom je helpen.” Toen heb ik zijn ogen dichtgedaan. Het brak mijn hart.’

Maytaya grijpt naar een tissue. Ze veegt een traan weg. Nooit zal ze begrijpen waarom haar broer – een man die veel mediteerde en die op de taxi reed omdat hij zich dan onafhankelijk en vrij voelde – op zo’n gewelddadige manier dood moest gaan. ‘Nu is het leven zo goedkoop,’ vertelt ze. ‘Je bent een heleboel tijd kwijt met opgroeien, en dan eindigt het zo noodlottig.’

Na de dood van Strachan stond zij voor de zware taak haar oude, dementerende moeder in te lichten. ‘Hij hield veel van haar en had iedere twee weken een uitje met haar. Ze vraagt nog altijd waar hij is en zegt dan dat ze hem al een tijd niet heeft gezien. Ze vergeet steeds dat hij dood is.’

Uit privacyoverwegingen zijn de namen van Werawat, Somsak, Chanchai en Liam gefingeerd.