‘Als ik maar verhalen kan blijven vertellen’

De eigenzinnigste artiest van Nederland openhartig over heden, verleden en toekomst: ‘Ik ben hier met je zus, ik ben daar met je bitch. Ik ben aan het rennen voor die money, blablabla. De lat wordt steeds lager gelegd. Iedereen kan tegenwoordig rapper zijn.’

Aan de muur van het Klokgebouw in de Eindhovense wijk Strijp pronkt een gigantisch graffitiportret van lokale held Fresku. Een eerbetoon van de buurt. Een paar straten verderop spreek ik met de rapper, acteur en theatermaker af in zijn favoriete stek, Piet Hein Eek. Het gelikte restaurant oogt niet als een typische hang-out voor rappers, maar Fresku is dan ook geen typische rapper. Stoere praatjes, ongeremde opschepperij en patsergedrag bepalen niet zijn imago. Liever stelt Roy Remound (33) zich juist kwetsbaar op in zijn teksten, een zeldzaam fenomeen in het masculine hiphop-universum.

‘Rappers voelen zich ongemakkelijk bij emotionaliteit,’ stelt de vader van twee. ‘Voor mij is kwetsbaarheid juist een comfortzone. Dat zit in mijn karakter. Vroeger was dat heel anders. Toen ik rond mijn veertiende begon met rappen en schrijven, waren Tupac en Eminem mijn grootste helden. Je kunt je wel voorstellen wat voor teksten er destijds van mijn pen kwamen.’ In de jaren dáárvoor liet de jonge Fresku zijn gevoelige kant nog wel de vrije loop. ‘Rond mijn elfde schreef ik liedjes en wilde ik zingen, gevoelige shit. Toen begon Eminem ineens allerlei boybands te dissen. Zingen was daardoor in één klap niet meer cool, je kwam er gewoon niet langer mee weg. Ik had geen keuze, ik moest wel rapper worden.’

Brief aan Kees

Tijdens de eerste jaren van zijn rapcarrière is de invloed van zijn voorbeelden uit de ghetto’s van Amerika hoorbaar. ‘Tot mijn achttiende rapte ik in het Engels. Pas toen de vader van een goede vriendin overleed, wilde ik het anders aanpakken. Ik verloor een soort vaderfiguur en voelde voor het eerst in mijn leven de drang om met mijn muziek te uiten hoe ik over iemand voelde. Dat lukt altijd beter in je moedertaal.’ In dezelfde periode maakt het jonge hiphopduo Opgezwolle furore en raakt Fresku geïnspireerd. ‘Wat zij klaarspeelden met de Nederlandse taal was onvoorstelbaar. Zij bewezen voor mij dat rap in het Nederlands ook van een absurd hoog niveau kan zijn.’

Zijn taalkundige overstap blijkt een gouden wissel. Rond de jaarwisseling van 2008 en 2009 scoort hij zijn gedroomde doorbraak, eigenhandig in gang gezet met zijn open brief aan Top Notch-platenbaas Kees de Koning, waarin Fresku rappend zijn onvrede uit over het niveau van de vaderlandse rapscene. ‘Verdomme Kees lees m’n brief / Ik ben de shit maar mensen weten niet / Ik zie de hele scene het maakt me depressief / Als ik die fakers zie, denk ik leuke melodie.’

Wat er kort daarna allemaal gebeurt, leest als een sprookje. Nog geen vierentwintig uur nadat Brief aan Kees online komt, ontvangt Fresku een belletje van De Koning himself. ‘Vier maanden later zette ik in een shoarmazaak ergens in Amsterdam mijn handtekening onder een contract. Ik had nooit verwacht dat het allemaal zo snel zou gaan. Sterker nog, ik verwachtte überhaupt niet dat die track iets zou opleveren. En nu drinken we koffie in Piet Hein Eek.’

Gino Pietermaai

In de jaren waarin Fresku voor het grote publiek een nog volstrekt onbekende naam was, timmerde zijn alter ego Gino Pietermaai al een poosje aan de weg. Op Youtube zijn de filmpjes van het dommige, stereotype Antilliaan-typetje dat zijn dagen vult met met gangsterrap en kattenkwaad mateloos populair. ‘Mensen herkennen zich in Gino en zijn capriolen. Hij is voortgekomen uit het echte leven in Eindhoven van tien jaar geleden. In die tijd was dat het straatbeeld hier. Er liepen allemaal Gino’s rond, ze hingen op elke hoek van de straat.’

Het succes van het absurde, hilarische typetje stond lijnrecht tegenover de integere rapper die op het punt stond van doorbreken. In zijn tweede hit Twijfel uit 2009 rapt Fresku dat zijn eigen alter ego hem zelfs dreigt te overschaduwen. ‘Er zijn momenten geweest dat ik me op het podium helemaal suf stond te rappen, terwijl er in de zaal van die domme uitspraken van Gino doorheen werden gebruld. “Ik probeer serieuze muziek op te voeren,” riep ik dan. Mijn twee uitlaatkleppen liepen te veel door elkaar heen. Met Gino Pietermaai wilde ik op hilarische en absurdistische wijze laten zien wat er zich op onze straten afspeelt, maar als rapper wilde ik juist serieus genomen worden. Het is een haat-liefde-verhouding. Toen iemand Gino ook nog eens vergeleek met Bokito, die aap, besefte ik trouwens dat veel mensen om de verkeerde redenen om hem lachten. Daar voel ik me niet goed bij. Ik ben nu iets voorzichter met dat hele typetje. Ik vind het nog steeds geweldig om hem te spelen en ik zou nog heel graag een album als Gino Pietermaai willen maken, maar ik moet er goed voor waken dat het een niche blijft en niet groter wordt dan Fresku zelf. Trouwens, Eindhoven is inmiddels flink veranderd. Ik heb het idee dat de Gino’s allemaal een beetje naar Tilburg zijn verhuisd.’

Elf jaar, zeven awards, drie soloalbums en talloze memorabele gastoptredens verder is het gal dat Fresku in Brief aan Kees over de hiphopscene spuwde verre van weggezakt. De authenticiteit die ooit bepaalde wat door kon voor een degelijke hiphopplaat, is volgens de rapper nog steeds ver te zoeken. ‘Alles draait tegenwoordig om algoritmes. De sound waar we met zijn allen naar luisteren, wordt gewoon bepaald en zolang je daaraan houdt, maak je een hit. Rappers springen hier massaal overheen, waardoor we nu meer dan ooit te maken hebben met copypaste rappers. Teksten worden schaamteloos van elkaar gekopieerd en geplakt. “Ik ben hier met je zus, ik ben daar met je bitch. Ik ben aan het rennen voor die money, blablabla.” De lat wordt steeds lager gelegd. Iedereen kan tegenwoordig rapper zijn. Dat was vijftien jaar geleden heel anders. Toen waren respect en credits geven de essentie van goede hiphop. Daarom wil ik het tegenantwoord zijn van de huidige internetgeneratie.’

Theater is pijn lijden

Tegen de stroom in zwemmen is niks nieuws voor Fresku. In 2015 deed de eigenzinnige rapper stof opwaaien met zijn videoclip Zo Doe Je Dat, waarin hij zichzelf wit schminkt en met een flinke dosis cynisme beschrijft hoe ver je als donkere rapper moet gaan om op de radio gespeeld te worden. De discussie in medialand die Fresku’s controversiële videoclip losmaakte, veroorzaakte een nog altijd zichtbare verschuiving in het Nederlandse muzieklandschap. ‘Zo Doe Je Dat hield de Nederlandse media een spiegel voor en maakte duidelijk dat hiphop en zwarte artiesten in het algemeen meer waardering verdiende. Dat werd opgepikt door het landelijke nieuws, waardoor radiozenders niet langer om ons heen konden. Top Notch anticipeerde hierop met New Wave, een samenwerking tussen een hele lading rappers en producers als Lil’ Kleine, Ronnie Flex en Jonna Fraser. Hiphop was vanaf dat moment niet meer weg te denken uit de Nederlandse muziek. Rappers begonnen grote prijzen te winnen en domineerden de hitlijsten. Wat ik eerder zei over credits geven, komt hier weer terug. Ik kan op één hand tellen hoeveel rappers ons voor die track en alles wat het teweegbracht hebben bedankt. Ik denk dat veel mensen dit verhaal überhaupt niet kennen.’

Toen Eminem ineens allerlei boybands begon te dissen was zingen in één klap niet meer cool. Ik had geen keuze, ik moest wel rapper worden

Sinds enkele jaren experimenteert Fresku met theater en cabaret. Hij is daarmee misschien wel de enige rapper die zowel alle poppodia als theaters van Nederland afging. ‘Dat zijn twee totaal verschillende werelden,’ zegt hij. ‘Wat me opviel is dat onze theaters redelijk vastgeroest zijn in tradities. Door mij te boeken hopen ze een jong, fris publiek aan te trekken, maar tegelijkertijd mogen mijn fans geen petje dragen of hun jas aanhouden.’

De omschakeling van een luidruchtig café vol hiphopfans naar een muisstille zaal vol theatergangers was in het beginnen even wennen, herinnert Fresku zich. Zijn eerste grote voorstelling, de première van Welkom bij de Fresku Show in 2016, legt hij twee keer stil vanwege de zenuwen. ‘Spelen in een theater is veel enger en ongemakkelijker dan rappen, kan ik je vertellen. Op het podium van het theater is alles zo voelbaar. De spanning, de onzekerheid. Als er iemand in de zaal loopt te kutten, moet je gewoon doorspelen. Je moet altijd scherp zijn. Als ik op het podium moet rappen, kan ik me volledig laten gaan, genieten. Theater is juist pijn lijden. Dat moet ook, want anders wordt je lui en speel je slecht. De hele beleving staat haaks op een wild rapconcert. De focus ligt nu weer op muziek.’

Door mij te boeken hopen theaters een jong, fris publiek aan te trekken, maar tegelijkertijd mogen mijn fans geen petje dragen of hun jas aanhouden

Kleine prins

Deze week verscheen alweer het vijfde album van Fresku. Met In Het Diepe slaat hij maar weer eens een nieuwe weg in. ‘Ik ga iedereen hiermee verassen. Deze plaat is anders dan alles wat ik tot nu toe heb gemaakt. Ik zing bijvoorbeeld, iets wat ik voorheen niet durfde. Met de nieuwe generatie hiphoppers lijkt dat nu wel weer te kunnen. Ik heb zelfs een heel team samengesteld dat mij vertelt hoe ik moet zingen. Ook heb ik slechts met twee producers samengewerkt om een bepaalde sound te kweken. Normaal gebruik ik er veel meer. Ook qua teksten ben ik volwassener, denk ik. Naarmate ik ouder word, groeien mijn teksten mee. De komische kant heb ik bijna helemaal weggelaten op dit album. Dat stukje kan ik nu kwijt in mijn theatervoorstellingen. Het lied dat ik vorig jaar maakte over mijn zieke zoontje staat er bijvoorbeeld op. Ik heb met meer nummers geprobeerd om dat niveau van persoonlijkheid aan te raken.’ Aan de overkant van de tafel zit Fresku’s vrouw Lieke naast hun zoontje, Rayaan, die in de zomer van 2018 het landelijke nieuws haalde. Enkele dagen na een gecompliceerde bevalling poste Fresku op Instagram een foto van zijn zoontje volgeplakt met medische tubes, met daaronder een oproep om te bidden voor zijn ‘kleine prins’. ‘Ik ben er heilig van overtuigd dat mijn zoontje er nog is vanwege de positieve kracht die dat bericht teweeg bracht. Luisteraars, fans, volgers, familie en vrienden, allemaal hebben ze geholpen. Die hele periode is een soort roes geweest. In de eerste twee weken na zijn geboorte gingen we van ziekenhuis naar ziekenhuis. In het Ronald Mcdonald Huis kwamen we als gezin echt tot rust. Daar kregen we een kamertje met alle voorzieningen en sliepen we op loopafstand van Rayaan, die op de afdeling lag.’

Wat hem precies mankeert, houdt de rapper liever privé. ‘Als hij zijn medicijnen iedere dag op tijd krijgt, komt het goed. Het is een heel vrolijk mannetje. Hij kan ook wel mopperen, maar na deze hele gebeurtenis vind ik alles best. Dat hij überhaupt uit volle borst kan janken, is het mooiste wat er is.’ In het Ronald Mcdonald Huis schreef Fresku schreef zijn ode Mijn Zoon, veruit zijn gevoeligste nummer tot dusver, binnen enkele uren. ‘Vreemd genoeg ging dat heel snel en makkelijk. De hele situatie was op dat moment zo moeilijk, dat het opschrijven ervan juist hielp om alles te filteren. Het gaf een klein stukje controle, iets wat ik op dat moment juist volledig miste. Ik luister het niet graag terug. Dat gevoel van toen doet nog steeds pijn als ik dat nummer terughoor.’

Tof album

In Het Diepe verschijnt als vanouds op cd, maar zal voornamelijk beluisterd worden via streamingdienst Spotify. Fysieke cd’s aanschaffen is niet meer van deze tijd, iets dat Fresku betreurt als verhalenverteller die zijn luisteraars graag met zijn albums meeneemt in zijn wereld. ‘Als een 15-jarige mijn nieuwe liedje hoort, zegt hij: “Tof album!” De jeugd weet gewoon niet meer wat het woord album betekent. Ik hoop met deze plaat de jonge generatie wakker te schudden en te laten zien wat een echt album is.’

Als dat is gelukt, is het to-do-lijstje van de Eindhovenaar nog lang niet klaar. ‘Ik wil de wereld nog zo veel geven. Met muziek ben ik nooit klaar, maar ik zou ook nog dolgraag een fantasyboek willen maken voor volwassenen. Als ik maar verhalen kan blijven vertellen. Dat vind ik het leukst.’