‘Handen af van je eigen volksvertegenwoordiger’

7 procent van de raadsleden wil stoppen, blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Raadsleden. De reden: toegenomen agressie en bedreigingen. Vice-voorzitter Gerard Ram: ‘Politiek is niet voor watjes, maar er zijn grenzen.’

Waarom is dit onderzoek gedaan?

‘We hebben de enquête gehouden naar aanleiding van de signalen en de voortdurende berichten die wij kregen over bedreigingen van het afgelopen half jaar met het vluchtelingendebat. Geweld en agressie is een universeel gegeven, het zit nou eenmaal in de mens. Wij wilden weten wat bedreigingen met raadsleden doen, of zij er vaker mee te maken hebben en wat het voor hen betekent. Uit het onderzoek is gebleken dat zeshonderd raadsleden willen stoppen en duizend nog twijfelen. Dat willen we voorkomen. Iedereen doet het immers met een goede bedoeling. Politiek is niet voor watjes, iedereen snapt dat dit erbij hoort. Maar er zijn grenzen.’

Om wat voor bedreigingen gaat het doorgaans?

‘De bedreigingen komen niet alleen via de post en social media, veertig procent van de bedreigingen zijn face to face. In Wormerland zijn bijvoorbeeld ’s nachts voor de deur van een raadslid twee auto’s in de fik gestoken. Dat is niet letterlijk face to face, maar het komt wel in jouw gezichtsveld. Net zoals mensen die eieren gooien tegen je huis of tegen de voordeur schoppen.’

Het zijn dus serieuze bedreigingen?

‘Dat lijkt mij wel, ja. Ik ken zelfs verhalen van mensen waarbij ook de familie of het gezin betrokken is. Voor een ernstig voorbeeld was onlangs nog aandacht op tv. Een raadslid uit Rijswijk kreeg een brief waarin stond dat haar twee dochters een bezoekje zouden krijgen op school als de komst van het AZC door zou gaan.’

Kunnen de raadsleden iets doen tegen de bedreigingen en agressie?

‘Ze kunnen er zelf weinig aan doen. De bedreigers moeten stoppen. Dat is het enige wat helpt, handen af van onze volksvertegenwoordigers. Wij proberen wel het onderwerp bedreigingen en agressie bespreekbaar te maken en hulp te bieden aan raadsleden. Het belangrijkste is niet alleen hoe dit kan worden voorkomen, maar ook wat gedaan moet worden als het gebeurt. Hoe staan raadsleden en hun gezin er zelf in, en bij wie kunnen ze terecht? Voor de serieuze bedreigingen zijn wij in gesprek met minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. We willen dat er vertrouwenslijnen 24 uur per dag worden geopend zodat raadsleden altijd ergens hulp kunnen zoeken. Ook willen we dat er beveiliging aangeboden kan worden zodat er lokaal niet de keuze gemaakt hoeft te worden of er een nieuw speeltuintje moet worden aangelegd of dat het geld besteed moet worden aan de beveiliging van een raadslid.’

Wordt er vaak gebruikgemaakt van beveiliging?

‘Het kom wel degelijk voor dat raadsleden beveiliging krijgen, maar ik weet niet precies hoe dat allemaal zit. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk Geert Wilders die elf jaar geleden al beveiliging kreeg, kort na de moord op Theo van Gogh.’

Wat zijn de gevolgen voor het openbaar bestuur en de rechtsstaat?

‘Raadsleden gaan nu tien keer nadenken voordat ze iets zeggen. In debatten durft men niet meer vrijuit te spreken, bang voor de gevolgen die het kan hebben voor hen. Moeilijkere beslissingen worden uitgesteld of zelfs helemaal niet genomen. Als dat zo doorgaat, is straks het volk niet meer goed vertegenwoordigd.’

Waarom stoppen ze niet per direct?

‘Veel raadsleden willen niet als opgevers gezien worden. Ze zoeken een natuurlijk moment om te stoppen en wachten daarom meestal tot de volgende verkiezingen. Ze stellen zich niet meer verkiesbaar of zetten zichzelf heel laag op de lijst. Zo steunen ze de partij zonder veel in de schijnwerpers te staan. De echte reden wordt zo makkelijker onder het tapijt geschoven.’

Tekst: Mayoni Oosterhoff