'Goedkoop excuus'

Beste Mark Rutte,

Het is bijna knap. Je biedt excuses aan voor de slavernij. En weet niettemin de mensen aan wie je excuses aan gaat bieden te beledigen. Niet met die excuses zelf, maar met de datum.

Op 1 juli 2023 is het precies honderdvijftig jaar geleden dat de slavernij binnen het Koninkrijk der Nederlanden ten einde kwam. Het was toen al tien jaar afgeschaft in alle Nederlandse koloniën (nou ja, ‘al’: Nederland was een van de laatste landen ter wereld die slavernij afschafte), maar alle tot slaaf gemaakten kwamen eerst nog tien jaar onder staatstoezicht. Om ze, zoals de Nederlandse regering dat toen stelde, te ‘beschermen en op te leiden’ en ze te laten wennen aan ‘geregelde arbeid en burgerschap’.

Die dag, Keti Koti, zou een nationale vrije dag moeten zijn, maar in Nederland hebben we niet zoveel met historisch bewustzijn, en al helemaal niet met bewustzijn van de donkere kant van onze eigen historie. Met burgerschap dus eigenlijk: je zou ons bijna allemaal een tijd onder staatstoezicht willen plaatsen – laten we het ‘onderwijs’ noemen.

Maar goed, die dag, 1 juli, zou natuurlijk ook de dag moeten zijn waarop die excuses namens het kabinet worden aangeboden. Dat is iets anders dan namens het Nederlandse volk, want alle Telegraaf-lezers en ON-kijkers zijn nog niet overtuigd; die praten immers over niets liever dan over onze nationale identiteit, maar daar hoort alleen maar het leuke deel van die identiteit bij, dus die roepen nu de hele dag dat de excuses niet namens hen zijn, ‘want ik heb nooit een slaaf gehad’.

Maar de dag wordt nu niet 1 juli 2023, de dag wordt 19 december 2022. Waarom 19 december? Het is de geboortedag van Rudi Carrell en de sterfdag van Jules Deelder. Op 19 december 2015 nam Normaal afscheid van zijn fans in het Gelredome. Op 19 december 2011 ging Saab failliet. Op 19 december 1676 werd de eerste Twaalfstedentocht geschaatst.

Het is dus geen dag zonder betekenis of zonder historie. Maar wel een dag die helemaal niks heeft te maken met het onderwerp van de excuses: slavernij.

Waarom is die dag dan gekozen? Heel simpel: omdat het kon. Je slaat een agenda open, prikt op een pagina en ineens staat er een dikke punt bij 19 december. Een maandag, dus een dag waarop de meeste restaurants toch dicht zijn en de meeste theaters ook, en de week voor kerst, en het WK is dan net afgelopen, dus geen agenda-gedoe. Maandag, de dag waarop trouwen niet voor niets gratis is. De goedkope optie.

U zou afgelopen week als premier alle betrokken organisaties uitleggen waarom het een uitstekend idee is om tegen hun zin een betekenisloze dag die u zonder enig argument heeft bepaald te verkiezen boven een symbolische dag waar ze zelf met argumenten de voorkeur aan geven. Dat is u (afgestudeerd historicus en geschiedenisdocent) niet gelukt – wonderlijk! Gelukkig kunt u altijd nog excuses aanbieden voor uw excuses.