Luuk Koelman: 'Vandaag de dag smeren overheden de collectieve angst lekker royaal uit over de goegemeente'

Angst is een kleverige substantie, bedacht ik me laatst. Het blijft aan alles plakken. Zelfs aan rookworsten. Volgens een speciale commissie van de Europese Unie zouden de aroma’s die voor de rooksmaak zorgen, weleens kankerverwekkend kunnen zijn.

Vandaag de dag smeren overheden de collectieve angst lekker royaal uit over de goegemeente. Het begon met de angst voor terrorisme, die al snel een behoorlijke plakkracht bleek te hebben. Zo was een eenzame koffer op een perron, ergens in de middle of nowhere, opeens een potentieel gevaar. De perceptie was veranderd: reizigers zagen geen koffer meer, maar een bom.

En toen kwam corona. Ineens was niet die koffer angstaanjagend, maar de medemens. Sterker nog, je naasten. Hele volksstammen die – met de borst fier vooruit, maar de billen angstig toegeknepen – riepen om hard ingrijpen. Desnoods bereid zichzelf huisarrest op te leggen, elkaar te controleren en zelfs maatschappelijk uit te sluiten. Want angst ademt altijd repressie. Het creëert achterdocht, vervreemdt je van elkaar.

Dat is wat angst doet. Het bouwt zich op rondom je, als een muur. Een die alsmaar hoger en hoger wordt, want angst voedt zichzelf. Totdat je niet meer over die muur heen kunt kijken. Dat is het moment waarop anderen jou moeten vertellen wat je moet doen. En, tadaa... daar zijn de politici weer! Altijd onlosmakelijk met angst verbonden.

En als de kleefkracht van de ene collectieve angst afneemt, dan is het tijd voor de volgende paranoia. De Russen komen! Want Poetin zou weleens kúnnen aanvallen. Ook al zegt hij zelf van niet. Maar ja, we moeten die kleine pik natuurlijk nooit, maar dan ook nooit geloven. Tenzij hij iets zou roepen dat aansluit bij onze paranoia (bijvoorbeeld: ‘Ik nuke heel Europa de tyfus als ik daar zin in heb’) ja, dan geloven we hem plots wel. Dat is hoe angst werkt. Elke ratio ontbreekt. We geloven wat we willen geloven. Ja, we zijn drukdoende onszelf te overtuigen van de noodzaak en onvermijdelijkheid van een totale oorlog met Rusland.

Dus doen politici er alles aan om die onbestemde angst om te turnen in een selffulfilling prophecy. De Poolse premier Tusk meldt dat we ‘niet meer in een naoorlogse, maar een vooroorlogse tijd leven’. NAVO-bobo’s waarschuwen dat we ‘het onverwachte moeten verwachten’. Minister Van Leeuwen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, en voorheen de nationale veiligheidsadviseur van Rutte) roept zelfs dat we ons klaar moeten maken voor burgerdoden en bodybags. WTF!?

Het is altijd een veeg teken, als politici een bepaalde toekomst als onvermijdelijk afschilderen. Negen van de tien keer kun je daarin hun verlangen aflezen. Want oorlogen ontstaan niet zomaar. Ze worden gecreëerd. En waarvoor? Een atoomoorlog is het einde van onze welvaart. En elke toekomst na een conventionele oorlog is een leven mét de vijand. Sla de geschiedenis van de mensheid er maar op na. Dus dan kun je die hele oorlog maar beter gewoon overslaan, toch? En proberen er nu al het beste van te maken.