'Het MH17-onderzoek schuurt al vijf jaar mijn onderbuik'

Alle persconferenties over MH17 van het Landelijk Parket en het JIT hebben iets krampachtigs. De omlijsting is altijd perfect. Van de brokstukken van het toestel die keurig uitgelicht als een 3D-puzzel op het podium stonden (maar geen vragen na afloop!) tot de met grote waardigheid richting de nabestaanden ingeklede bijeenkomsten. Maar inhoudelijk schuurt het MH17-onderzoek al vijf jaar de onderbuik.

Het leidt weinig twijfel wat er met het gedoemde toestel gebeurd is. Een door pro-Russische separatisten ‘bestelde’ en door Russische militairen bediende BUK-installatie schoot op 17 juli 2014 de burgervlucht van KLM en Malaysian Airlines uit de lucht, met de dood van alle 298 inzittenden tot gevolg. Een veld zonnebloemen zal er nooit meer helemaal hetzelfde uitzien voor iedereen die op die warme julidagen het nieuws heeft gevolgd.

De daders pleegden hun gruweldaad vermoedelijk onbedoeld, maar ze probeerden desalniettemin hun sporen te wissen. Vergeefs: vereende onderzoekskrachten van JIT, Bellingcat en anderen hebben aangetoond en geloofwaardig gemaakt wie het waren en waarmee ze het deden. Waarom schuurt het dan toch?

Ik heb MH17 nauwgezet gevolgd, vooral de politieke respons van Nederland. Daarbij zag ik in debatten hetzelfde opportunisme dat bij ieder politiek relletje een rol speelt: het vermijden van politieke verantwoordelijkheid. Zelfs nadat duidelijk werd dat Oekraïne een briefing had gegeven over de gevaren in het luchtruim (die bij zes ministeries op de bureaus lag), deelde Nederland die informatie niet met luchtvaartmaatschappijen. Oekraïne sloot ondertussen haar luchtruim niet, ook niet nadat de NAVO zwaar luchtafweergeschut had gesignaleerd in het strijdgebied.

Oekraïne werd wél lid van het gelegenheidsbondgenootschap dat de toedracht van de aanslag moest achterhalen. Oekraïne, in oorlog met Rusland over door beiden betwist grondgebied. Oekraïne, dat toenadering tot NAVO en EU zoekt en daarmee als grensbuffer tussen Moskou en het Westen dreigde te verdwijnen. Oekraïne, waar EU-sujetten Hans van Baalen en Guy Verhofstadt zich op het Maidanplein stonden in te mengen in andermans opstand. Oekraïne, dat nooit primaire radarbeelden leverde van het gebied waar MH17 neergeschoten werd.

Dat Oekraïne had nooit partner mogen worden in het JIT. Het land had onderdeel van het onderzoek moeten zijn. Omdat het onderzoek naar de omstandigheden en toedracht van MH17 niet begon op de dag dat een paar Russen haar neerschoten, maar daarvoor.

Politiek opportunisme werd in dit geval naargeestig cynisme – over de rug van 298 slachtoffers. Dat gevoel is me, net als het beeld van die zonnebloemvelden, altijd bijgebleven.