Wat was 2017 op nieuwsgebied wat jou betreft?
‘Natuurlijk het Trump-jaar, daar kunnen we niet onderuit. En dat gekoppeld aan De Waarheid. Die simpelweg onder druk staat. De check-ups die wij hadden voor die waarheid vervagen, en snel ook. Dus het is: God is dood, nu de waarheid nog. Ik vind dat somber. Dat je bijvoorbeeld eensluidend wetenschappelijk onderzoek hebt over de opwarming van de aarde, en dat dat door de machtigste man op die aarde simpel wordt ontkend. Het heeft allemaal te maken met democratisering, waarbij de vraag opkomt hoe democratisch je moet zijn. Ik vind dat inmiddels een heel ingewikkelde vraag.’
Als vertegenwoordiger van een genera-tie en stroming die juist streefde naar democratisering.
‘Ja, in combinatie met bewustwording van de massa. Maar die bewustwording van de massa is fout gelopen. Op het moment dat die massa consument werd. Voor een deel van de mensen groeit die decadentie maar door, en aan de andere kant niet, zodat de kloof steeds groter wordt. Ik vond het verheffen van de massa altijd een heel aantrekkelijk idee van het socialisme, maar daar is weinig van terechtgekomen.’
‘We hebben nu net dat nieuwe rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau, waaruit blijkt dat de Nederlander afgelopen 25 jaar eigenlijk niet veel is veranderd. Dat we niet veel rechtser in onze denken zijn geworden en eigenlijk heel tolerant zijn gebleven. Maar dat 15 procent van de bevolking het gevoel heeft niet gehoord te worden. Het gekke is dat die 15 procent mee leek te vallen. Hoe komt dat, dat dat meeviel? Omdat die 15 procent heel veel aandacht heeft gekregen. Ik vond dat heel confronterend. Het is beangstigend dat die 15 procent de sfeer bepaalt, en tegelijk dat we er kennelijk niet in slagen ze het gevoel te geven dat ze wel degelijk worden gehoord, en daarmee de woede weg te nemen. Dat betekent dus dat je genoegen zou moeten nemen met het bestaan van die 15 procent. Maar als je dat doet, dan houd je dat ongemak en bevestig je ook het idee dat ze niet worden gehoord. Dus hoe los je dat nou op? Wilders heeft voor die 15 procent helemaal niks kunnen betekenen, dat is natuurlijk heel tragisch. Maar nog tragischer is dat hij voor die andere 85 procent wel veel heeft betekend, namelijk dat hij een invloed op hun denken heeft gehad, misschien nog wel meer dan ze zich zelf beseffen.’
‘Maar goed. De waarheid dus, daar draaide het wel om, dit jaar. De oude uitspraak “Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel” gaat niet meer op. De leugen is niet meer te verslaan. En bij Trump zit daar een ongelooflijk advocatenapparaat achter. Hij komt zijn hele leven al weg met dit gedrag. En de laatste zwarte medewerkster in het Witte Huis is net opgestapt. Die gaat straks natuurlijk leeglopen. Ze werd door haar oud-collega’s al als media swine betiteld, dus die weten natuurlijk al wat gaat volgen. Ik kon in het begin geen genoegen krijgen van al die verhalen, ik verslond die stukken in The New Yorker en The New York Times allemaal. Maar het feit dat ze op Trumps achterban geen enkel effect hebben, ontmoedigt me inmiddels behoorlijk.’
Wat bij nieuwe partijen als DENK en Forum voor Democratie opvalt is dat hun parlementaire werk vooral dient om filmpjes te maken die ze onder hun achterban verspreiden met hun eigen lezing erbij.
‘Klopt. Dan lees ik op de social media van Forum voor Democratie dat Hiddema een minister de les leest, kijk ik naar het bijhorende fragment en denk ik: dat ontgaat mij dan kennelijk. Er is behoefte aan iets nieuws na Wilders, dus nu krijgt Baudet die aandacht. Ten tijde van het Oekraïne-referendum was hij even op een dood spoor beland, en na een serie toevalligheden wordt hij nu al genoemd als de mogelijke nieuwe minister-president. Een beetje Fortuyn-achtig. Of Verdonk-achtig. Interessant om te zien hoe de praktijk en de consensus zijn ideeën zullen slijpen. Baudet schreef ooit iets onaardigs over mij op Twitter. Toen heb ik gereageerd met de opmerking dat het voor iemand met zijn intellectuele bagage een beetje onnozel was om mee te gaan met de gangbare ideeën over mij. Vervolgens zijn we iets gaan eten. Hij vertelde over zijn ideëen over het 19de eeuwse burgerschap, en zijn afkeer van Europa en zo. Best een interessant gesprek. Zeker geen domme jongen.’
Lees het hele artikel op Blendle.