Recensie: Elser

Ze hebben het 42 keer geprobeerd en het is 42 keer mislukt: door pure pech ging elke aanslag op Adolf Hitler de mist in. De meest bekende poging staat op naam van kolonel Claus von Stauffenberg, die samen met enkele medeofficieren in 1944 een mislukte bomaanslag pleegde en dat met de dood moest bekopen. Het maakte hem tot een naoorlogse held en hét icoon van het verzet tegen het naziregime. De aanslag stond in 2008 nog centraal in de grootschalige Hollywoodproductie Valkyrie met Tom Cruise als de onfortuinlijke aanslagpleger. Wat weinigen weten is dat de aanslag van Georg Elser in 1939 dichter bij het doel kwam dan alle andere pogingen, ofschoon hij pas in 2010 een officieel standbeeld kreeg in Duitsland.

Elser van Oliver Hirschbiegel zet deze onbekende man eindelijk in de spotlights en opent gelijk met de exploderende bom die op een lullige dertien minuten na bijna het einde betekende van de voltallige nazitop. Vanwege het slechte weer was Hitler eerder vertrokken uit de Bürgerbräukeller in München, maar de ontploffing veroorzaakt desondanks een aantal doden en vele gewonden. Als de meubelmaker Georg Elser (Christian Friedel) bij de Zwitserse grens wordt gearresteerd wegens verlopen papieren, blijkt al snel dat hij de waarschijnlijke dader is. Aangezien men het onmogelijk acht dat slechts één man verantwoordelijk is voor zo’n goed beraamde aanslag belandt Elser voor marteling en verhoor in het Gestapo-hoofdkwartier in Berlijn. Daar komt in flashbacks aan het licht hoe deze intelligente einzelgänger tot zijn daad kwam.

Lees ook: Recensie: The Hateful Eight

Na het wereldwijde succes van Der Untergang (2004) maakte regisseur Hirschbiegel wat mislukte zijsprongen naar grote Engelstalige publieksfilms met The Invasion en het drakerige Diana. Het is dan ook niet meer dan logisch dat hij met Elser terugkeert naar de oorlog die hem zijn grote succesnummer opleverde. Zo monumentaal als Der Untergang wordt Elser alleen nergens, wat voornamelijk te wijten is aan een hoofdpersoon waarover veel minder bekend is dan Adolf Hitler. Christian Friedel zet Elser neer als een romantische held, naar wiens motieven het uiteindelijk alleen maar gissen is. De film schetst daarentegen wel een goed beeld van de invloed van het nazisme op het Duitse platteland, waar de nationaal-socialisten letterlijk lijnrecht tegenover de communistische arbeiders stonden. Helaas ligt de nadruk verder alleen te vaak op een melodramatische subplot over Elsers gerotzooi met een getrouwde vrouw, zodat tegen het einde meer vragen overblijven dan antwoorden. Wat het nu precies was dat de meubelmaker tot zijn terroristische daad bracht wordt nergens goed verklaard, behalve dan dat hij ‘een oorlog wilde stoppen’.

Het maakt Elser tot een goed gemaakte, maar net iets te onbevredigende film.

Tekst: Vincent Hoberg

https://www.youtube.com/watch?v=Jdx1yVYyVxs