'Iedereen denkt hier: fuck it, we doen het gewoon'

Gwen Pol (28) beleefde haar grote doorbraak toen ze voor Vice een documentaire maakte over het gebruik van medicinale wiet. Daarna werd ze tafeldame bij DWDD en nu ligt de tv-wereld aan haar voeten. Toch?

Tekst: Bas Hakker

Hoe ben je eigenlijk bij de tv terechtgekomen?

‘Op mijn vijftiende begon ik met het schrijven van artikelen voor spunk.nl (een website voor en door jongeren, red.) Schrijven vind ik niet zo geweldig, maar een jaar later belde mijn goede vriend Jan Hoek om te vragen of ik wilde meedoen aan iets met video. Dat werd een dagelijks online videojournaal genaamd As the WorldSpunks, dat ik samen met mijn eerste vriendje Wieger Windhorst presenteerde. We begonnen in 2006 – achttien jaar was ik – en dat was de tijd dat filmpjes op Youtube steeds groter werden.’

Was het een beetje aanrommelen?

‘Het was een geweldige leerschool omdat we alles helemaal zelf verzonnen en uitvoerden. We waren allemaal een jaar of achttien en vermaakten onszelf prima. Terwijl ik daar werkte, ben ik trouwens kunstgeschiedenis gaan studeren en na tweeënhalfjaar Spunk was het wel een beetje klaar. Veel vrienden gingen naar de Filmacademie en dus riep ik overal dat ik ook wilde acteren, dat leek me wel leuk.’

Hoe stond je in het leven toen je daar werkte? Had je plannen?

‘We hadden het gevoel dat we echt iets anders deden, een programma dat nog niet bestond. Er was nog geen inzicht hoe fucked up internet eigenlijk was, wat er allemaal te zien was. We wilden die snelheid, alles op tv was in onze ogen extreem traag en saai. En wij gingen vooral vertellen wat wijzelf boeiend vonden in plaats van dat wij uitlegden wat we dáchten dat jongeren interessant vonden; een wezenlijk verschil tussen tv en internet. Ik zat daar natuurlijk in het begin als een volslagen idioot voor die camera, als je terugkijkt waren we echt twee autisten. Maar het ging steeds beter en het mooie is dat je direct feedback krijgt; als ik een verkeerd jasje aanhad, zeiden kijkers dat gewoon.’

Spunk gaf – misschien onbewust – commentaar op de bestaande wetten in de media en eigenlijk doet Vice dat ook. Welke rode draad zie jij in kranten, tv en radio die je niet bevalt?

‘Ik vind dat media kijkers, lezers en luisteraars vaak onderschatten. Mensen hebben volgens mij behoefte aan echte verhalen, maar die lees ik weinig. Vaak brengen media het nieuws niet objectief, je ziet heel duidelijk vanuit welke hoek het komt. Ik vind bijvoorbeeld dat de focus veel ligt op de negatieve gevoelens die mensen hebben over vluchtelingen, terwijl lang niet iedereen er zo over denkt.’

Schreeuwende tokkies voor een camera slepen... Dat vind jij makkelijk?

‘Het is altijd: óf de ene kant van het verhaal of de andere kant, terwijl er ook veel mensen zijn die niet een half jaar op Lesbos gaan helpen, maar wél openstaan voor opvang van vluchtelingen. Het gaat mij ook niet om het vrolijk omarmen van de middenweg, maar ik heb moeite met de hapklare brokken die worden uitgeserveerd waardoor je direct weet of het een links of rechts verhaal is. Het is me gewoon niet intelligent genoeg, nieuwsfilmpjes worden vaak ingeleid alsof je ze móet kopen. Het past helemaal niet in mijn belevingswereld waarin het gaat om nieuwsgierigheid, om echt iets willen weten en om verrast te worden door een bijzonder verhaal waarvan je de achtergrond nog niet kende.’

Je stoort je aan te gemakkelijke nieuwskeuzes?

‘Of je moet echt alle kanten van een verhaal laten horen. Stap eens uit het patroon van een verhaal over Diederik Samsom die op Lesbos was, maar vraag het eens aan de mensen zelf die in zo’n bootje stappen. Alsof je dat nieuws maar kan blijven brengen terwijl je het onderwerp zelf, namelijk de vluchtelingen, overslaat. Een bliksembezoek met een camera en microfoon aan Culemborg zegt helemaal niets; het fijne aan werken voor Vice is dat we meegaan in een wereld waardoor je het allemaal veel beter kan laten zien.

Kun je dat altijd waarmaken? Want je verliest wel afstand door er zo dicht op te zitten…

‘Dat proberen we wel. Dat embedded journalism is wel heel erg Vice, maar CNN en Al Jazeera doen dat inmiddels ook wat vaker. In Nederland lijkt onze aanpak wat meer opSpuiten en Slikken Op Reis, maar daar speelt de presentator een grotere rol, waardoor het iets meer echt tv-maken is.’

Even terug naar je eigen loopbaan; wat ging je doen toen het klaar was bij Spunk?

‘Ik deed wat acteerwerk en kwam toen terecht bij Lenneke van Ingen, die jonge tv-mensen begeleidt. Zij vroeg of ik iets wilde presenteren, maar daar was ik aanvankelijk wat koppig in. Acteren en studeren moesten het worden, terwijl ik me trouwens helemaal niet zo relaxed voel in een schoolsysteem.’

Colleges volgen trok je slecht?

‘Ik ging juist naar de universiteit omdat ik lekker mijn eigen plan wilde volgen, maar uiteindelijk kom je toch in een systeem van colleges en tentamens terecht. Ik kwam daar ook mijn eigen chaos tegen; volgde allerlei vakken, maar maakte weinig af. Gelukkig heb ik uiteindelijk wel mijn bachelor afgerond.’

Zag je jezelf in de stoffige archieven van een middelgroot museum rondlopen?

‘Nee, ik ga graag naar openingen en kunst heeft mijn interesse, maar zag mezelf niet als curator ergens gaan werken. Mijn afstudeerscriptie ging over een film uit de jaren zeventig, The Holy Mountain van Alejandro Jodorowsky.

Het gaat over de waarde van geld en alchemie, typische jarenzeventigonderwerpen toen het materialisme onder druk stond. In mijn scriptie pleit ik ervoor dat die film in de kunst-canon hoort omdat het iets zegt over de tijdgeest van toen. Daarna was ik even helemaal klaar met kunstgeschiedenis, ging acteren en werkte nog een tijdje bij een reclamebureau.’

Je was even volledig de richting kwijt?

‘Dat reclamebureau was helemaal niks voor mij, omdat ik het moeilijk vind om niets te maken, maar wel van alles te regelen. Ik wil iets concreets doen, dat was altijd mijn rode draad en dat is nog steeds zo. Als kind was ik helemaal geobsedeerd door National Geographic en het was mijn ultieme droom om documentairemaker te worden, om films te maken over cheeta’s die over de savanne wandelen terwijl ze op zoek zijn naar een goede prooi.

De ultieme vrijheid om zoiets moois te maken leek me magisch. Na het reclamebureau ging ik aan de slag bijUpload TV, een programma van de VPRO waar ik samenwerkte met Dagan Cohen. Ik kwam terug in het maakproces, bovendien ging ik weer presenteren en dat beviel me ook goed. Alles wat ik bij Spunk had gedaan, kwam opeens in het groot terug. Ik hervond mijn liefde voor het vertellen, maar zat wel een beetje vast in het imago van internetexpert terwijl ik helemaal niet zo’n grote internetkenner ben.’

Kwam er langzaam een beetje richting in je ambities: presenteren, reportages maken?

‘Ik deed al op freelancebasis iets voor Vice en dat beviel me. Vroeger was het een soort skateboardmagazine en in die wereld voelde ik me altijd enorm thuis. Ze hadden een lekkere mentaliteit die paste bij mijn eigen tegendraadse gedrag als tiener; ik was echt een alto.’

Dr. Martens en zwarte kleren?

‘Zeker, beenwarmers natuurlijk en van die oude Adidas-sneakers. Op mijn vijftiende had ik zo’n beetje het haar van Ozzy Osbourne in zijn Black Sabbath-periode. Ik ging in de Spuistraat naar punkcafés als Vrankrijk en The Minds, en veel naar concerten van bandjes van vrienden die in van die kleine zalen speelden.’

Zette je je ergens tegen af? Tegen het keurige Amsterdamse milieu waarin je opgroeide misschien?

‘Helemaal niet, joh. Ik ben geboren in Bos en Lommer, mijn ouders zijn allebei boekhandelaren, een normaal Amsterdams gezin. Ik vond het gewoon een interessante muziekcultuur en het had iets met het zoeken naar vrijheid te maken. Ik was zo’n kind dat op de middelbare school dacht: vertel me maar niet wat ik moet doen en laat het me zelf uitzoeken.’

Het viel niet mee om door te breken in de tv-wereld toch? Je manager Lenneke van Ingen kon je niet bij elk programma kwijt want, tja, je bent wel een beetje arty natuurlijk.

‘Daar heb ik het vaak met haar over gehad. Het was voor mij een zoektocht om ergens te gaan werken waar ik kon zijn wat ik wilde zijn. En ja, mensen bij de tv vinden mij vaak een beetje arthouse.’

Zo werkt tv natuurlijk, daar gaat het vooral om image.

‘Ik wilde mijzelf helemaal niet aanpassen en daarom twijfelde ik oprecht of die tv-wereld iets voor mij was. Ik wilde me niet conformeren aan de bestaande wetten omdat ik mezelf dan een beetje zou inleveren. Dan heb je niet zoveel aan me. Ach, iedereen is rond zijn vijfentwintigste toch aan het zoeken, tenzij je heel je leven al weet dat je hartchirurg wil worden. Ik was ook een beetje een rommelige fladderaar zonder richting, waardoor mensen me lastig kunnen inschatten. Nu heb ik veel meer focus.’

Er zijn altijd voldoende programma’s te presenteren waarbij je patatjes op iemands hoofd moet uitsmeren, maar dat past niet bij jou?

‘Ik ben wel voor dat soort programma’s in aanmerking gekomen, maar Lenneke en ik hebben een bepaalde strategie bedacht op basis van de lijn inhoudelijke documentaires, omdat daar mijn ambities liggen. Als ik dan iets anders zou doen, zou ik mijn geloofwaardigheid als documentairemaker verliezen en het sluit de deuren naar de dingen die ik wél wil doen.’

Kan je concreet zijn?

‘Ik weet niet of ik alles mag zeggen, dat doe ik liever niet. Ik kijk er niet op neer of zo… Het past alleen niet zo bij mij om zo’n programma te doen.’

Wat spreekt jou zo aan het verhalen vertellen via de onderdompelmethode aan?

‘Je hoeft je niet te houden aan de standaardwetten voor nieuws omdat er voldoende verhalen te vertellen zijn die interessant zijn, gewoon omdat jij ze boeiend vindt. Voor Vice schreef een meisje eens een verhaal over figuurpoepen en wat er allemaal voor psychologie zat achter de figuren, daar zit een hele wereld met specialisten achter. Het was een supergoed gelezen artikel. Ik vind het mooi als hele simpele verhalen veel ingewikkelder zijn dan je denkt en andersom. Je hoeft de lezer niet altijd een verhaal voor te schotelen dat hij eigenlijk qua contouren al kent. Op internet ontstond een paar jaar geleden de trend dat allesclickbait moest zijn, terwijl je ook tegen de kijker kan zeggen: we hebben je heel hoog zitten. Ik wil ook liever niet dat alles wat ik binnenkrijg via de media op mijn lijf geschreven is, laat me zelf maar lekker kiezen.’

Zoals het lijstje van Blendle dat steeds meer op maat gemaakt wordt?

‘Ik vind die algoritmes eng en probeer ze te ontregelen. Ik snap best dat alles een format is, maar het maakt het leven ook saai en voorspelbaar.’

Sta je ook zo in het leven? Geen hokjes?

‘Zelfs als je niet in een hokje geduwd wil worden, is dat je hokje. Natuurlijk heb ik persoonlijke interesses en die zullen doorsijpelen in wat ik maak, maar ik wil niets uitsluiten. Ik wil niet alleen sociaal-maatschappelijk verantwoorde dingen maken en weigeren als ze mij naar een beurs sturen met honderd Poolse acrobaten. Laten we daarnaartoe gaan, leuk…’

Welke verhalen wil je vertellen?

‘Ik ben bezig met wat zware onderwerpen die in lijn liggen van de mediwiet-documentaire. Ik vind het interessant als mensen gedwongen worden iets te doen terwijl ze zich even niet aan de wet kunnen houden. Dan nemen ze het heft in eigen hand, dat moeten maakt vindingrijk. De mensen van de mediwiet verenigden zich massaal online en dat is een behoorlijk grote groep. Ik vind sowieso het Nederlandse wietbeleid bijzonder raar; dat je het wél mag verkopen, maar niet mag inkopen. We worden op dat gebied echt over de hele wereld ingehaald. Ik kan wel vertellen dat we bezig zijn met een soortgelijk verhaal over dementie.’

Jij zit heel erg op de inhoud, maar er is qua status wel iets veranderd sinds je bij DWDD aanschuift. Daardoor gaan andere tv-makers je bellen en dan is het de vraag of je je nog steeds aan die lijst met principes houdt.

‘Het gaat zeker niet ongemerkt voorbij, maar ik wil daar alleen om een reden zitten. Ik wil daar komen omdat ik iets kan. Het gaat mij om het maken en dat ik die integriteit blijf behouden. En als ik nu bij allemaal entertainmentshows ga zitten, dan sluit ik weer deuren.’

Een beetje geld verdienen is toch ook niet slecht? Of geniet je oprecht niet van de tv-wereld waar er goed betaald wordt voor mensen met entertainmentkwaliteiten, zoals iemand als BNN-presentator Jan Versteegh ervaart?

‘Dat is misschien het verschil in karakter, en verder sta ik nog aan het begin van mijn loopbaan. En dat showwereldje van de tv? Tja, bij Vice ben ik natuurlijk niet op tv, maar online – en daar voel ik me prettig bij. Ik snap die wereld zó goed. Het is daar vrijer, er is meer ruimte, maar je verdient daardoor wat minder geld. Het is er relaxed en open, je hebt niet te maken met zenders, kijkcijfers, enorme budgetten; het heftige en grootse is minder. Vice voelt als een soort thuis en het mooie is dat ze heel erg aan het groeien zijn waardoor er meer kan. Iedereen is jong en heeft het idee: fuck it, we doen het gewoon.’

Ben je niet toe aan een lekker potje conformeren? Je wordt ook iets ouder.

‘Het is geen fuck it van alles is kut, maar meer van: neem risico en doe het gewoon omdat we hier in Nederland en de VS die vrijheid hebben. Het is niet zo dat alles kan, maar we moeten wel die ruimte blijven zoeken. Laatst zat ik in een panel over tv en toen zei iemand: wat als internet tv inhaalt? Ha, het is al echt bijna zover, hoor. Iedereen zit de hele dag op Netflix en stelt zijn eigen pakket online samen. Je moet niet de vraag stellen hoe je tv en internet met elkaar gaat vermengen, maar beide kanalen gebruiken om verhalen te vertellen. Kom op, niet zo bang zijn voor elkaar; de NPO moet toch ook blij zijn met internet?’

Jij kan voor allebei werken natuurlijk...

‘Het gaat niet om mij, je moet gewoon naar de mogelijkheden kijken. Mensen die nu achttien jaar zijn, zijn niets anders gewend dan internet, dus dat gaat steeds harder. Wat ik interessant vind is dat we hier in Nederland een aantal kanalen gaan lanceren die je in de VS al hebt: Vice Broadly en Vice News.

Dat eerste kanaal richt zich op de belevingswereld van vrouwen; in de VS was er een repo over een all girl bikers club te zien. Een zender op basis van een soort feminisme dat niks met Opzij te maken heeft. Op Vice News gaan we steeds meer naar verhalen die echt vanuit PKK en IS verteld worden, zodat je dagelijks op de hoogte wordt gehouden vanuit die wereld.’

Zijn er nog dromen over?

‘Ik wil op mijn zestigste die documentaire over cheeta’s maken. En ik wil de verhalen blijven vertellen, meer zien en een bijdrage leveren aan hoe mensen naar de wereld kijken. En soms gaat het vooral om wat belangrijk is, maar soms ook gewoon wat interessant is. Maar wie weet is het over vijf jaar helemaal anders…’

NIEUWE REVU ONTMOET GWEN POL

Waar? In een hip café in de buurt van de Amsterdamse Reguliersdwarsstraat, waar de snelle mensjes van Vice werken.Wanneer? Op een donderdagochtend.Iets genuttigd? Thee (Gwen & Revu) en iets wentelteefjesachtigs (Gwen).Verder nog iets? Gwen is vrij voorzichtig om zich uit te spreken over mensen in de media, nergens voor nodig.