Rise of the machines; de vierde industriële revolutie?

We staan aan het begin van een nieuw type evolutie: die van zelfstandig opererende machines. Robots nemen de wereld over en niemand die ze tegenhoudt. Ze zijn slimmer, sterker en sexyer dan wij. Vandaag boeken ze nog vriendelijk je vakantie, morgen pakken ze je baan af. En crashen ze je auto.

Tekst: Robert Heeg

C-3PO die loopt te vitten op R2-D2, Robocop die het tuig van de straten knalt, of Arnie die als Terminator achter je aanjaagt… Wie aan robots denkt, denkt aan humanoïde figuren met armen, benen en meestal een pesthumeur. In de realiteit lijken de robots in onze omgeving weinig op mensen. Ze komen je huis binnen vermomd als een veredelde luidspreker of een rondrijdende stofzuiger. Maar vergis je niet, deze bescheiden modellen zijn wel degelijk robots en zij hebben de toekomst.

Door de enorme vooruitgang in software, zoals de sterk verbeterde spraakherkenning die ons steeds meer laat ‘praten’ met onze computers, worden robots in razendsnel tempo beter. Nog belangrijker: computers worden slimmer. Ze leren van hun fouten en benaderen daarmee iets dat op denken of zelfs bewustzijn gaat lijken. Kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, of AI) is van sciencefiction tot realiteit geworden. We gaan die slimme robots tegenkomen in alle aspecten van ons leven.

Ideale kindervriend

De zelf rondrijdende Roomba-stofzuiger jaagt vooral je argeloze huisdieren de stuipen op het lijf, maar onze mechanische hulpjes in huis beginnen ons leven nu echt makkelijker te maken.

De Amazon Echo is een bluetooth-luidspreker die je ‘verstaat’ en al je taken uitvoert, zoals berichten versturen, je agenda bijhouden of je reis boeken. De Jibo doet hetzelfde, maar is meer een echte ‘gezinsrobot’ die spontaan foto’s maakt tijdens verjaardagspartijtjes. Ook de schappelijk geprijsde Buddy (ruim zeshonderd euro), die eind dit jaar verschijnt in de VS, is heel sociaal; zijn scherm is een cartoongezichtje waarop hij zijn emoties laat zien. Buddy kan voorlezen en is de ideale kindervriend.

https://www.youtube.com/watch?v=51yGC3iytbY

Al die huisrobots leren onze gewoonten en voorkeuren gaandeweg beter kennen en gaan ook aanbevelingen doen. Kate Ancketill, oprichtster van innovatiebureau GDR Creative Intelligence, noemt het de ‘vierde industriële revolutie’ en zegt: ‘Technologie weet wat we willen, voordat we het willen.’

Ook buitenshuis neemt de robot vitale taken over van de mens. Het leek nog zo eindeloos ver weg toen David Hasselhoffeen praatje maakte met zijn auto KITT in de jaren 80-serie Knight Rider. Maar zelfrijdende auto’s worden steeds meer een realiteit. Google, Uber, Tesla en diverse Chinese bedrijven maken momenteel ijverig testritjes. Dat dat niet altijd even vlekkeloos gebeurt, bleek op 7 mei, toen de Amerikaan Joshua Brown ’s werelds eerste autopilot-dode werd nadat zijn Tesla Model S zichzelf in een vrachtwagen parkeerde. De plannen met zelfrijdende auto’s van Uber gaan het verst: de taxidienst wil persoonlijk autobezit compleet overbodig maken. Je moet in de Uber-toekomst overal binnen vijf minuten een auto kunnen oproepen. Alleen: het tekort aan chauffeurs dwarsboomt die plannen. De oplossing: schaf de chauffeur af.

Oorlog zonder bloed

De Boston Consulting Group voorspelt dat in 2025 ruim een kwart van alle banen is vervangen door slimme software of robots. Twee jaar geleden voorspelde Deloitte Analytics dat robotisering in Nederland twee tot drie miljoen banen kan kosten, met als grootste risicogroepen: administratief medewerkers, boekhouders en bestuurders van voertuigen zoals taxi- en tramchauffeurs. Maar robots kunnen ook veel opleveren. Voor zo’n dertienduizend euro kopen bedrijven een Baxter, die simpele sorteer- en inpakwerkzaamheden uitvoert. En de Nederlandse Astronaut A4, gemaakt door Lely in Maassluis, melkt volautomatisch de koeien.

https://www.youtube.com/watch?v=vWq_k63WwyQ

Dankzij goedkope ‘spierkracht’ kunnen Hollandse bedrijven mooi concurreren met lagelonenlanden. Het World Economic Forum schat bovendien dat er wereldwijd twee miljoen nieuwe banen bijkomen door de vraag naar robotprogrammeurs en -ingenieurs. Goed nieuws dus voor de korte termijn, maar verder in de toekomst gaat de robotisering van de arbeidsmarkt tot een wereldwijde massawerkloosheid leiden. Vrijwel geen sector blijft gespaard. Zelfs de programmeurs niet; slimme robots gaan immers zichzelf programmeren. Robotarbeiders zijn bovendien niet altijd de zachtzinnigste collega’s; in een Duitse Volkswagen-fabriek drukte een robotarm vorig jaar nog een werknemer dood.

Lees ook: 8 angstaanjagende ontwikkelingen in de robotica

Ook bij Defensie dreigen er banen te verdwijnen, hoewel technologische vooruitgang ook een mooie bijvangst kent, in de vorm van een afname van gesneuvelde soldaten. Om de lastigste militaire klussen op te knappen, gebruiken de Amerikanen al jaren op afstand bestuurde drones, bijvoorbeeld om kopstukken van de Taliban en IS te doden. Volgens defensiekenners is oorlogsvoering zonder vlees en bloed de toekomst.

De Nederlandse marine experimenteert momenteel met onbemande onderzeeërs. En vorige maand versloeg een Amerikaans AI-systeem een echte piloot in een gevechtssimulatie. De AI, genaamd Alpha, verdedigde met succes de Britse kust tegen twee aanvallende straaljagers zonder zelf verliezen te lijden. Onderzoekers van de Universiteit van Cincinnati en defensiebedrijf Psibernetix omschreven Alpha als ‘een dodelijke tegenstander’.

Cyberstoeipoes

Wie ook voor hun oudedagvoorziening moeten vrezen zijn de dames en heren van lichte zeden en de fabrikanten van opblaaspoppen, want seks met een cyberstoeipoes of androïde adonis wordt werkelijkheid. Als alle robotvrouwen er uitzagen als Austin Powers’ fembots of Gemma Chan in de Britse tv-serie Humans, dan zouden mannen gelijk een tweede hypotheek afsluiten om zo’n speeltje in huis te halen. Zo ver is het nog niet, maar de Amerikaanse uitvinder Matt McMullen komt griezelig dichtbij met zijn Realbotix, een levensechte pop die terugpraat. Eh, praat? Goed, we zeiden niet dat seksrobots perfect zijn.

https://www.youtube.com/watch?v=7PTLxfIgyBs

Realbotix moet in 2017 in productie gaan en zal tussen de 27.000 en 54.000 euro kosten. Sommigen kunnen daarop niet wachten. De onschuldige Japanse winkelrobot Pepper is al gehackt voor seksuele doeleinden. De fabrikant waarschuwt dat dit ‘misbruik’ de huurvoorwaarden schendt. Is robotseks ethisch fout? Kathleen Richardson van De Montfort University is alvast de Campaign Against Sex Robots gestart, omdat ze vindt dat zelfs een robotprostituee het idee versterkt dat je mensen reduceert tot dingen.

‘Seks kan nooit buiten-relationeel zijn, je hebt een andere persoon nodig,’ aldus Richardson. ‘Als het niet relationeel is, dan ben je eigenlijk aan het masturberen.’ Robots hebben óns overigens niet nodig voor erotische uitspattingen; onderling vermaken ze zich prima in de cyberslaapkamer. Guszti Eiben, hoogleraar Kunstmatige Intelligentie aan de Vrije Universiteit, presenteerde in mei de allereerste robotbaby. Met zijn team bouwde Eiben twee robots met de taak zich voort te planten. Ze zochten elkaar op, mixten hun DNA, en het bouwplan voor de baby werd daarna met een 3D-printer in elkaar gezet. Tenslotte leerde de kleine zich te bewegen in een cybercrèche. Volgens Eiben is dit het begin van een nieuw type evolutie; die van ‘zelfstandig opererende machines’.

President robot

Zolang ze als stofzuigers over de vloer schuiven, lijken ze niet snel op te stomen naar de wereldmacht, maar hoe gevaarlijk zijn onze mechanische helpers echt? Nu ze snel intelligenter worden, doemt toch het Matrix-spookbeeld op van kille machines die over de aardbol heersen. Knappe koppen als Elon Musk (Tesla, Space X), wetenschapper Stephen Hawking en Steve Wozniak (Apple) maken zich daar serieus zorgen over. Musk stak zo’n twaalf miljoen euro in projecten die AI moeten beteugelen.

De miljardair vergelijkt kunstmatige intelligentie met ‘het oproepen van demonen’ en hij gelooft dat mensen straks niets meer dan huisdieren zijn voor de hyperintelligente computers die we zelf hielpen scheppen. Soortgelijke geluiden horen we van Jerry Kaplan, schrijver van het boek Humans Need NotApply.

Hij denkt dat AI-heersers ons in de toekomst in een soort reservaat gaan ‘beschermen’, zoals wij nu met uitstervende diersoorten doen. Wie weet. Het is niet onmogelijk, gezien de snelheid waarmee robots ons imiteren. Microsoft introduceerde eerder dit jaar Tay, een robot die de conversaties op Twitter begrijpt en ‘slim en speels’ kan meediscussiëren. Binnen 24 uur was Tay veranderd in een seksistische, racistische vuilspuier die alle Mexicanen het land uit wil zetten. Kortom, Tay gaat straks de Amerikaanse presidentsverkiezingen winnen.